Kamishibai Και Jazz

Για να μπορέσω να σας εξηγήσω τον τίτλο του άρθρου θα πρέπει να μιλήσω για το kamishibai. Πρόκειται για μια αφηγηματική τεχνική που συνδυάζει την εικόνα με την αφήγηση, με το λόγο. Φαντάζομαι ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να πει κανείς και για τα comics. Μια βασική διαφορά είναι ότι το kamishibai χρησιμοποιεί το ζωντανό, προφορικό λόγο και προϋποθέτει συνθήκες παράστασης με ζωντανό κοινό. Ας πάρω τα πράγματα από την αρχή.

Το kamishibai στηρίζεται στην αφηγηματική τεχνική emaki που χρησιμοποιούσαν οι βουδιστές μοναχοί. Ήταν ένας συνδυασμός κειμένου και εικόνας πάνω σε έναν κύλινδρο χαρτιού. Η ανάγκη που γέννησε αυτή τη μορφή αφήγησης ήταν το μεγάλο ποσοστό αγράμματου κοινού. Στη συνέχεια έγινε μια αγαπημένη ψυχαγωγία ανδρών και γυναικών. Από εκεί ξεπήδησε και η τέχνη του kamishibai, που αν και χάθηκε για αρκετό καιρό, αναβίωσε από το 1920 μέχρι τη δεκαετία του 1950 περίπου.

Εκείνη την εποχή, λόγω των δύσκολων οικονομικών συνθηκών, πολλοί ήταν οι άνδρες που αποφάσισαν να κερδίσουν τα προς το ζην με το kamishibai. Οι gaito kamishibaya, οι αφηγητές, ταξίδευαν από χωριό σε χωριό με τα ποδήλατά τους φορτωμένα με τα butais τους. Τα butais ήταν μικρά ξύλινα κουτιά που χρησίμευαν για να φυλάνε τα γλυκά που πουλούσαν ενώ το καπάκι του κουτιού γινόταν η σκηνή. Αφού πουλούσαν τα γλυκά τους, η αφήγηση άρχιζε (περίπου όπως τα pop corn στο σινεμά σήμερα). Στο καπάκι ο αφηγητής είχε τοποθετήσει μια σειρά εικόνων. Τραβούσε τις εικόνες και αφηγούνταν την ιστορία μιμούμενος τις φωνές των ηρώων και κάνοντας ό,τι μπορούσε για να κάνει το θέαμα ζωντανό και ενδιαφέρον.

Ήταν μια τέχνη εξαιρετικά δημοφιλής κυρίως για τα μικρά παιδιά στις γειτονιές. Πώς και πώς περίμεναν τα παιδιά να περάσει από το χωριό τους ξανά ο αφηγητής για να μάθουν τη συνέχεια της ιστορίας, μιας και συχνά οι ιστορίες ήταν σε συνέχειες (κάτι σαν τα τεύχη των comics δηλαδή). Όσο για τα θέματα, αυτά κάλυπταν όλα τα γούστα. Κυριολεκτικά όλα τα γούστα, αφού μπορούσε κανείς να ακούσει ιστορίες από παραδοσιακά παραμύθια μέχρι western και ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Ήταν η έλευση της τηλεόρασης που σφράγισε τελικά τη μοίρα της τέχνης του kamishibai εξαφανίζοντάς το από τους δρόμους.

Ακόμα όμως και αν το kamishibai χάθηκε με την παραδοσιακή μορφή του, αυτό δε σημαίνει ότι έπαψε να είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιαπωνικής κουλτούρας ακόμη και σήμερα. Η σχέση του kamishibai με τα manga είναι αδιαμφισβήτητη. Άλλωστε στο kamishibai εμφανίστηκαν και superheroes και ήρωες με μυστικές ταυτότητες. Όσο για το πόσο έχει επηρεάσει η κουλτούρα των manga την ιαπωνική κουλτούρα γενικότερα, δε χρειάζεται να πω πολλά.

Στις μέρες μας η τέχνη kamishibai χρησιμοποιείται σαν εκπαιδευτικό εργαλείο και απευθύνεται κυρίως σε παιδιά (στο Comicdom Con που μας πέρασε έκανα μια μικρή παράσταση kamishibai σε παιδιά).

Μια φίλη, ωστόσο, από το Λονδίνο μου έστειλε πρόσκληση για μια μοναδική παράσταση kamishibai από τους Spice Arthur 702 για… χθες. Όπως καταλάβατε, δεν είχα τα μέσα να “πεταχτώ” στο Λονδίνο για να τους απολαύσω, αλλά από το video παρακάτω μπορεί κανείς να καταλάβει την ενέργεια που βγάζει η παράστασή τους. Οι Spice Arthur 702 είναι μια ομάδα που συνδυάζει την παραδοσιακή τεχνική kamishibai και την jazz. Είναι μια εντελώς διαφορετική οπτική της παραδοσιακής αυτής τέχνης αποδεικνύοντας –  για πολλοστή φορά – ότι τα όρια της τέχνης είναι πάντα ένα αντικείμενο προς διερεύνηση. Τη διοργάνωση είχε αναλάβει το Crick Crack Club, πόλος έλξης για όλους τους κορυφαίους αφηγητές, και έγινε στα πλαίσια του Comica International Comics Festival 2010.

Απολαύστε τους!

[youtube]http://www.youtube.com/watch?v=-PbMzgPsoAI&feature=player_embedded[/youtube]