BLACK HOLE

Writer / Artist: Charles Burns
Format: Hardcover / Softcover
Published: 2005 / 2008
Collects: Black Hole #1-12
Original Run: 1995-2004

Kitchen Sink Press / Pantheon Books / Fantagraphics

Σε μια σχετικά πρόσφατη συνάντηση της ομάδας του Comicdom, η οποία έμεινε στην ιστορία ως “Σαββατιάτικο πλιάτσικο pt.1” (courtesy of Δημήτρης Σακαρίδης), απέκτησα τα έντεκα από τα δώδεκα issues αυτού που – όταν ρώτησα “καλό είναι;” – μου περιέγραψαν ως ένα από τα καλύτερα comics των τελευταίων είκοσι χρόνων!

Εντάξει, το παραδέχομαι, δε γνώριζα το BLACK HOLE, παρά μόνο είχα δει το cover της collected έκδοσης, το οποίο, αισθητικά, μου θύμιζε για κάποιο λόγο Dan Clowes (go figure – μάλλον τα δόντια με μπέρδεψαν) και το είχα απλά στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Το εν λόγω πλιάτσικο, λοιπόν, αποτέλεσε την καλύτερη αφορμή να ψάξω και το issue που έλειπε και να διαβάσω (σε τρεις καθισιές) ένα από τα καλύτερα comics που έχουν πέσει στα χέρια μου.

Παρά τον τίτλο του, το BLACK HOLE δεν έχει να κάνει με διαστημικά ταξίδια, μαύρες τρύπες στο διάστημα ή οτιδήποτε τέτοιο. Αν έπρεπε να το κατηγοριοποιήσεις θα το έβαζες αρχικά στα horror, ωστόσο, έχει πολλά περισσότερα να πει. Καταχρηστικά, θα έλεγα ότι είναι κάτι σαν το WATCHMEN, που, αντίστοιχα, φοράει έναν superhero μανδύα, αλλά κρύβει πολλά περισσότερα. Μιλάει για την ασθένεια και το θάνατο, την εφηβεία και τα προβλήματά της, την απομόνωση και τις ενήλικες σχέσεις. Πάνω απ’ όλα, όμως, μου μίλησε για την πλάνη της μονιμότητας και της λέξης που επαναλαμβάνεται πιο πολλές φορές από κάθε άλλη στο comic: η λέξη αυτή είναι το forever και, ενώ δηλώνεται συχνά, δεν επιβεβαιώνεται ούτε μια φορά.

Η ιστορία εκτυλίσσεται κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Μια σπάνια ασθένεια, γνωστή ως teen plague ή the bug, προσβάλλει μόνο τους έφηβους μέσω της σεξουαλικής πράξης. Η συγκεκριμένη ασθένεια δεν προσβάλλει την υγεία ούτε απειλεί με θάνατο – απλά παραμορφώνει τον κάθε έφηβο, άλλοτε λίγο και άλλοτε φριχτά. Οι πρωταγωνιστές (με την αυστηρή έννοια του όρου) είναι δύο: Ο Keith, ένας έφηβος που φιλοσοφεί μαστουρωμένος και ψάχνει να βρει την αγάπη της ζωής του και ο στόχος των ερωτικών του βελών, η Chris, η οποία ερωτεύεται τον Rob, το νεαρό που της μεταδίδει την ασθένεια.

Ο Rob, ως αποτέλεσμα της ασθένειας, έχει ένα μικρό στόμα στη βάση του λαιμού του. Η Chris, αφού προσβληθεί κι αυτή, αλλάζει το δέρμα της συνεχώς, σαν το φίδι. Μια άλλη κοπέλα, η Eliza, έχει μια μικρή ουρά στη βάση της σπονδυλικής της στήλης – και όλοι αυτοί είναι μάλλον οι τυχεροί ασθενείς, καθώς η πλειοψηφία των προσβεβλημένων εφήβων έχει παραμορφωθεί φριχτά κι έχει αυτοεξοριστεί σε ένα κοντινό δάσος.

Θα περίμενε ίσως κανείς, η παράγραφος αυτή να ξεκινά με το τι κάνουν όλοι αυτοί για να θεραπευθούν: να ψάξουν τα αίτια και να βρουν το αντίδοτο – τίποτα από αυτά, όμως, δε συμβαίνει. Στους ήρωες του Burns δε συγκαταλέγεται ούτε ο Yorick Brown, για να ταξιδέψουν σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να βρουν μια θεραπεία, ούτε ο Cable, για να επιστρέψουν πίσω στο χρόνο, εκεί όπου άρχισαν όλα. Το BLACK HOLE ακολουθεί τη ζωή αυτών των εφήβων, οι οποίοι προσπαθούν απλά να προσαρμοστούν στον κόσμο. Να ζήσουν, να ωριμάσουν, να ερωτευτούν. Μα αυτό δεν κάνουν, εδώ και δεκάδες γενιές, οι έφηβοι όλου του κόσμου, μέσα από το πρίσμα της απομόνωσης και της υπερβολής; Ακριβώς – για αυτό και το συγκεκριμένο comic είναι πολλά περισσότερα απ’ όσα δείχνει.

Το γεγονός ότι κάθε θύμα της αρρώστιας εμφανίζει τη δική του μοναδική παραμόρφωση και την αντιμετωπίζει με το δικό του τρόπο, ότι ο ιός μεταδίδεται μόνο στους έφηβους (όταν το παιδί κάνει σεξ και “περνάει στην ενηλικίωση”) ότι κανείς εκτός των ασθενών δε φαίνεται να πανικοβάλλεται, ακόμη και το γεγονός [spoiler alert!] ότι οι πρωταγωνιστές θεωρούν πως η παραμόρφωση (όπως κι άλλα συναισθήματα και καταστάσεις) θα κρατήσει για πάντα, ενώ στο τέλος μαθαίνουμε πως μια μέρα απλά εξαφανίζεται [τέλος spoiler], δένει άρρηκτα, στο δικό μου κεφάλι τουλάχιστον, το teen plague με αυτό που ακριβώς που υποδηλώνει: την εφηβεία.

Και η γραφή του comic δείχνει πως ο Burns θυμάται και κατανοεί την ψυχολογία της εφηβείας του σε εξαιρετικό βαθμό! Οι περιγραφές και τα συναισθήματα είναι εξαιρετικά ακριβή, σε βαθμό που μοιάζουν να προέρχονται από έναν απόλυτα συνειδητοποιημένο (ναι, καλά…) έφηβο κι όχι έναν μεσήλικα συγγραφέα. Όλα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν κλισαρισμένες εκφράσεις για κάποιο αυτοβιογραφικό comic (τα οποία βαριέμαι αφόρητα), ωστόσο, το horror twist του Burns το κάνει πολύ πιο ενδιαφέρον σαν ανάγνωσμα.

Η horror ατμόσφαιρα είναι ίσως το δυνατότερο σημείο του BLACK HOLE, ακόμη κι από τις πρώτες σελίδες του comic. Εφιάλτες, μυστηριώδης αφήγηση, φόνοι και τελετουργικά, έντονες εικόνες (μία από αυτές ανήκει και στο top 3 έντονα χαραγμένων στη μνήμη εικόνων του Άρη Κώτση – κάτι που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς όλοι γνωρίζουμε ότι έχουν δει πολλά τα μάτια του) και σχέδιο ασπρόμαυρο με έντονες σκιές και έμφαση στο μαύρο, καθιστούν το πόνημα του Burns ανώτερο από πολλά teen horror έργα – κι ας μην έχει τέρατα και ξεκοιλιάσματα.

Το σχέδιο, από την άλλη, είναι απλά απερίγραπτο. Απλές αλλά έντονες γραμμές, σκοτάδι, μπλέξιμο της πραγματικότητας με τη φαντασία, επαναλαμβανόμενα μοτίβα και συμμετρίες σε αντικρυστές σελίδες, αλλά και πολλά sequences που σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό με την περιπλοκότητά τους είναι τα βασικά συστατικά των πλέον “πολύχρωμων” ασπρόμαυρων σελίδων που έχω ξεφυλλίσει εδώ και πολύ καιρό. Το παράπονό μου, όμως, είναι ότι, ενώ στα πρώτα δυο-τρία issues είδα πολλά ριζοσπαστικά πάνελ, παρακάτω, η συχνότητά τους μειώθηκε αρκετά. Ειδικά στο #1, η σελίδα με τον Keith να συνέρχεται στο μάθημα της Βιολογίας και να βλέπει όλα τα πρόσωπα από πάνω του και, λίγο παρακάτω, αυτή με το τσιγάρο να γυρίζει από πάνελ σε πάνελ, με άφησαν να τις χαζεύω για πολλή ώρα, προσπαθώντας να συλλάβω την κινηματογραφικότητά τους. Τι να πω; Ίσως είχα καιρό να ενθουσιαστώ και παραδόθηκα αμαχητί, ωστόσο, επιμένω ότι είναι κάποια από τα καλύτερα που έχω δει.

Έντονοι είναι, επίσης, οι συμβολισμοί στο σχέδιο. Η σεξουαλική ένταση, έκδηλη σε ολόκληρο το έργο, εκδηλώνεται σχεδιαστικά με δεκάδες εικόνες σε σχήμα φαλλού ή αιδοίου. Και είμαι σίγουρος πως υπάρχουν κι ένα σωρό άλλοι, τους οποίους δεν αντιλήφθηκα με την πρώτη ανάγνωση. Αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση, όμως, είναι οι πρώτες και τελευταίες σελίδες του κάθε issue, τις οποίες, απ’ όσο γνωρίζω, δεν έχει συμπεριλάβει ούτε η Pantheon, ούτε η Fantagraphics στην hardcover και softcover collected έκδοσή τους, αντίστοιχα.

Οι πρώτες δύο σελίδες απεικονίζουν στην ουσία ένα εισαγωγικό pattern, το οποίο επαναλαμβάνεται στις δύο τελευταίες, με μια μικρή, όμως, αλλαγή κάθε φορά. Κάποια σκουπίδια στο pattern της φύσης, μερικές κηλίδες αίμα στο δωμάτιο μιας έφηβης και ούτω καθεξής – ένα “τρικ” που δείχνει ότι κάτι έχει αλλάξει από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα ενός issue.

Και οι δύο επόμενες, αυτές που χρησιμεύουν για τα credits, μοιάζουν να απεικονίζουν τις φωτογραφίες ενός έφηβου στο σχολικό τoυ yearbook. Μόνο που ενώ η πρώτη είναι συνηθισμένη, η δεύτερη τον απεικονίζει μετά το χτύπημα του ιού, φριχτά παραμορφωμένο. Ίδια αξία έχουν και τα covers / backcovers του κάθε issue, τα οποία απεικονίζουν κάποια μοτίβα που συχνά επαναλαμβάνονται στην ιστορία – και έχουν λίγο-πολύ κι αυτά το συμβολισμό τους. Δυστυχώς, νομίζω πως ούτε αυτά βρίσκονται στις collected εκδόσεις και είναι κρίμα.

Μπορεί από τη μία, λοιπόν, τα 12 issues να προσφέρουν πολλά περισσότερα από το συγκεντρωμένο σε ένα τόμο BLACK HOLE, ωστόσο, δε μπορώ να φανταστώ την υπομονή αυτών που συγκέντρωναν το αρχικό run και περίμεναν ένα issue περίπου το χρόνο. Σε αυτό έπαιξε ρόλο η εμμονή του Burns σε κάθε λεπτομέρεια, αλλά και η “μεταβίβαση” της σειράς από την Kitchen Sink στη Fantagraphics, μετά το #4. Η τελευταία προχώρησε και στην επανέκδοση των πρώτων τεσσάρων, ενώ με την ολοκλήρωση της σειράς συνέπεσε και η πρώτη collected edition, σε hardcover από την Pantheon. Η Fantagraphics, τέλος, εξέδωσε πέρσι το softcover.

Προσωπικά, συστήνω ασυζητητί να ψάξετε τα 12 issues, λόγω των ελλείψεων των collected που ανέφερα παραπάνω. Επίσης, για κάτι σχετικό, μπορείτε να αναζητήσετε κι άλλα έργα του Burns, ο οποίος συνεισέφερε σε αρκετά τεύχη του RAW του Art Spiegelman. Ρίξτε, λοιπόν, μια ματιά στα BIG BABY (φόνοι και τελετουργικά με φόντο ένα καλοκαίρι στην επαρχία) και EL BORBAH (ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ 200 κιλών, ντυμένος luchadore), τα οποία εστιάζουν περισσότερο στη χιουμοριστική ενσάρκωση του τρόμου και έχουν εκδοθεί από τη Fantagraphics.

Όσο για τις προτάσεις με παρόμοια θεματολογία, αυτές με δυσκολεύουν αρκετά περισσότερο. Μάλλον θα προτιμήσω τις safe λύσεις των GHOST WORLD, Y THE LAST MAN και WILDCARDS.

Το πρώτο είναι του Dan Clowes και είναι το comic που μέχρι πριν μερικές ημέρες θεωρούσα το κλάσεις ανώτερο στην απεικόνιση της εφηβικής ψυχοσύνθεσης. Το δεύτερο δεν είναι άλλο από το post apocalyptic έργο του Brian K. Vaughan που ασχολείται με μια πανδημία που εξόντωσε κάθε αρσενικό πλάσμα του πλανήτη. Το τρίτο είναι βασισμένο στα διηγήματα του George R.R. Martin και μοιάζει αρκετά στο BLACK HOLE, από την άποψη και μόνο του ότι αφορά σε μια επιδημία που παραμορφώνει φριχτά το 99% των ανθρώπων που προσβάλλει και ο καθένας από αυτούς διαμορφώνει τα δικά του χαρακτηριστικά. Βέβαια, το υπόλοιπο 1% μεταμορφώνεται σε γαμιστερούς superheroes, αλλά τι να κάνεις;

Τέλος, εδώ και αρκετά χρόνια κυκλοφορούν οι φήμες ότι το BLACK HOLE θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Έναν καιρό, μάλιστα, ακουγόταν ότι στη μεταφορά θα συνεισφέρει και ο Neil Gaiman (SANDMAN), ωστόσο, τα τελευταία ανεπιβεβαίωτα νέα κάνουν λόγο για σκηνοθεσία του David Fincher (FIGHT CLUB, SEVEN). Μέχρι, πάντως, να βγει η ταινία, σκοπεύω να ξαναδιαβάσω το comic, σίγουρος ότι θα ανακαλύψω πράγματα που θα με κάνουν να χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο, επειδή βιάστηκα να γράψω αυτό το review και τα άφησα απ’ έξω.