TOP 100 OF THE 00s: 9. ALICE IN SUNDERLAND

Writer/Artist: Bryan Talbot
Dark Horse

Όταν το 2005, ο Bryan Talbot επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Αθήνα, ως καλεσμένος του Comicdom και της Jemma Press, μου είχε ζητήσει -αρκετά επίμονα, θυμάμαι- να επισκεφτεί το ναό του Απόλλωνα, ο οποίος βρίσκεται στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς.

Ο λόγος αυτής του της επιμονής ήταν γιατί, εκείνη την περίοδο, βρισκόταν στη διαδικασία συγκέντρωσης υλικού για το νέο του project και ο συγκεκριμένος ναός έμοιαζε πάρα πολύ με ένα αντίστοιχο οίκημα στην πόλη Sunderland της βορειοανατολικής Αγγλίας.

Δύο χρόνια αργότερα, κυκλοφόρησε από τη  Dark Horse το ALICE IN SUNDERLAND, ένα πολυσέλιδο graphic novel, που αποτελεί μια ξενάγηση τόσο στο Sunderland, όσο, κυρίως, στη δυναμική της γλώσσας των comics. Ορμώμενος από το κλασικό ALICE IN WONDERLAND του Lewis Carroll, ο Talbot, με την παράθεση στοιχείων μακροχρόνιας έρευνας, επιχειρεί να αποδείξει ότι ο Carroll εμπνεύστηκε μεγάλο μέρος του βιβλίου του από το Sunderland και όχι από την Οξφόρδη, όπως γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Κοιτώντας κρυφά πίσω από τις κουρτίνες ενός βαριετέ και χωρίς να αμελεί τη συνηθισμένη τακτική των παράλληλων αφηγήσεων, μας καλεί να τον ακολουθήσουμε σε μια πληθώρα ιστοριών και πληροφοριών, που άλλοτε συνδέονται μεταξύ τους και άλλοτε όχι, με κέντρο πάντα την πόλη του Sunderland. Έτσι, παρακολουθούμε τη ζωή του Carroll και τη σχέση του με την πόλη, ιστορίες για τη μούσα του, στοιχεία για τα ήθη, τα έθιμα, καθώς και τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες του Sunderland.

Και κάποιος θα ρωτήσει εδώ, τί τόσο πρωτότυπο και σημαντικό έχει αυτό το έργο που να αξίζει να τοποθετείται τόσο ψηλά στις λίστες των κριτικών και να θεωρείται μία από τις πιο ολοκληρωμένες δουλειές του Talbot; Η αίσθηση που παίρνει κάποιος όταν ξεφυλλίζει το ALICE IN SUNDERLAND είναι ότι ο ίδιος ο Talbot διάσκεδασε κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του. Αφήνοντας πίσω το παραδοσιακό του καλλιτεχνικό στιλ, πειραματίζεται με διάφορες τεχνικές, ενώ παράλληλα δίνει έναν ιδιαίτερα διαδραστικό χαρακτηρά στην πλοκή και την αφήγηση. Ο αναγνώστης νιώθει πραγματικά συνοδοιπόρος αυτής της διαδρομής, σα να ζει ο ίδιος μέσα στην ιστορία.

Το σημαντικότερο, όμως, επίτευγμα του συγκεκριμένου graphic novel, είναι ότι αποτελεί έναν πειραματισμό, μια σπουδή και μια συνομιλία με τη γλώσσα των comics. Συνδυάζοντας διαφορετικές αφηγηματικές νόρμες, μπλέκοντας στοιχεία θεατρικής παράστασης και ακαδημαϊκού λόγου, αναμειγνύοντας τεχνικές, ο  Talbot μας δίνει ένα graphic novel που σίγουρα δεν μοιάζει με κανένα άλλο.

Με το συγκεκριμένο έργο ο Talbot θέλησε να αποθεώσει τη δυναμική και την πλαστικότητα της γλώσσας των comics. Επικαλούμενος, ως άλλο θεό, τον Scott McCloud διατυμπανίζει ότι αυτός ο τρόπος αφήγησης είναι ικανός να εκφράσει τα πάντα. Από την άλλη, όμως, σπάει και φορμαλισμούς που επικρατούν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι τεχνικές που επιλέγει ο δημιουργός προκειμένου να υπογραμμίσει το τι είναι και τι μπορούν να κάνουν τα comics. Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου μας προδιαθέτουν ήδη για αυτή την ανάγκη του Talbot να μιλήσει για το Μέσο. Χρησιμοποιώντας την ίδια σκηνή, έναν άνθρωπο που πηγαίνει σε ένα θέατρο, δείχνει την εξελικτική πορεία των comics, από το προσχέδιο στα μολύβια και από εκεί στο μελανωμένο σχέδιο. Μια πορεία που ακολουθείται “μεταφορικά” σε όλο το βιβλίο. Επιπλέον, πολλά είναι τα σημεία εκείνα που βλέπουμε τον Talbot να μιμείται το στιλ και την τεχνική άλλων δημιουργών, συγκεκριμένων εποχών, ή ακόμη και σχολών.

Επιπλέον, συχνές είναι οι αναφορές σε άλλους δημιουργούς,  ή ακόμη και σε ιστορικά στοιχεία που αναφέρονται στις απαρχές των comics, όπως, για παράδειγμα, στον λεγόμενο “τάπητα Bayeaux”, ο οποίος θεωρείται το πρώτο comic strip της ιστορίας, λόγω της διαδοχικής αφήγησης με την οποία παρουσιάζεται η θεματική του.

Είναι πράγματι δύσκολο να ορίσεις τι είναι ακριβώς το ALICE IN SUNDERLAND, εξαιτίας των τόσων ιδιαιτεροτήτων που παρουσιάζει. Η ανάγνωσή του απαιτεί επένδυση χρόνου και προσπάθειας, προκειμένου να ξετρυπώσεις την κάθε λεπτομέρεια που κρύβεται πίσω από τα panels, μέσα σε καθεμιά από τις ιστορίες.

Αναμειγνύοντας υλικά, σκέψεις, τεχνικές, ακόμη και αφηγήσεις, ο Talbot δημιουργεί ένα έξυπνο, πολύπλοκο και απολύτως “ιδιόμορφο” βιβλίο. Μια σπουδή στην Ιστορία και την Τέχνη των comics, με φόντο το Sunderland και την Αλίκη του Carroll. Πραγματικά δύσκολο στην αξιολόγησή του -ακριβώς επειδή δεν μοιάζει με κανένα άλλο- άλλοι θα το λατρέψουν και άλλοι θα το μισήσουν. Όπως και να ‘χει, όμως, αποτελεί σίγουρα ένα άκρως ερεθιστικό ανάγνωσμα που σε προκαλεί να το ανακαλύψεις.

Μια ενδιαφέρουσα, εικονογραφημένη ανάλυση του ALICE IN SUNDERLAND, μπορείτε να δείτε εδώ.

(Λήδα Τσενέ)

Το σχόλιο του Bryan Talbot για την παρουσία του comic του στη δεκάδα του Top 100:
“I’m very flattered that ALICE IN SUNDERLAND has been voted so high in the Comicdom poll. The book has been very successful for me, being a best-seller in the UK, now in its 4th printing, and it also resulted in me receiving an honorary Doctorate in Arts by Sunderland University.”