Top 10 Alan Moore Comics: 5. BATMAN: THE KILLING JOKE

Writer: Alan Moore
Artist: Brian Bolland
DC Comics

Ο ανθρώπινος ψυχισμός, είναι τόσο εύθραυστος, που αρκεί ένα και μόνο τυχαίο τραγικό γεγονός, μια άσχημη ημέρα, προκειμένου να διαταράξει οριστικά και αμετάκλητα την ισορροπία του, δίνοντάς του ένα γερό σπρώξιμο προς την άβυσσο της τρέλας και της παράνοιας. Όμως, η βύθιση σε αυτή την άβυσσο γίνεται μόνο κατόπιν επιλογής, όταν ο νους έχει εγκαταλείψει πλέον κάθε προσπάθεια, έχοντας παραδοθεί στα κύματα του ωκεανού της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης, δεχόμενος τα ανελέητα χτυπήματα του. Η σωτηρία βρίσκεται στη λογική, αρκεί να γίνει η συνειδητοποιημένη επιλογή αυτής της πορείας, η οποία εκτός από πιο δύσκολη, είναι και πιο δυσδιάκριτη.

Μην σας ξεγελάει η παραπάνω παράγραφος με τα συμπεράσματά μου σχετικά με αυτό το πόνημα των Alan Moore και Brian Bolland. Το ίδιο το BATMAN: THE KILLING JOKE μπορεί να είναι ένα βαρύ και σκοτεινό comic, αλλά δεν παύει να ανήκει στην κατηγορία των superhero comics, και μάλιστα προσφέροντας το origin του σημαντικότερου αντιπάλου του Batman, του Joker. Ή τουλάχιστον, “κάποιο” origin – περισσότερα για αυτό σε λίγο.

Η ιστορία ξεκινά με έναν τυπικό τρόπο, όπως πολλές ιστορίες του Batman. Ο Joker έχει δραπετεύσει για ακόμη μια φορά από το Arkham Asylum, αυτή την φορά, όμως, έχει κάποιον σκοπό, θέλει να αποδείξει κάτι. Πηγαίνει στο σπίτι του Commissioner Gordon, και τον απαγάγει, αφού πρώτα πυροβολήσει και τραυματίσει την κόρη του Barbara (γνωστή και ως Batgirl), καθιστώντας την ανάπηρη από τη μέση και κάτω. Όσο για τον Gordon, τον μεταφέρει σε ένα ερειπωμένο Λούνα Παρκ, υποβάλλοντάς τον σε ψυχολογικά βασανιστήρια, με σκοπό να τον οδηγήσει στην τρέλα.

Το κίνητρο για αυτές τις πράξεις του; Η κατάρρευση της λογικής μπορεί να συμβεί στον καθένα, αρκεί να του δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα. Αυτό τουλάχιστον συνέβη στον ίδιο τον Joker, όπως μαθαίνουμε μέσα από τα flashbacks, τα οποία παρουσιάζουν τις αναμνήσεις του. Κάποτε, ήταν ένας πάμπτωχος, αποτυχημένος και δίχως εργασία stand-up comedian, έχοντας στο πλευρό του μια σύζυγο που επρόκειτο να φέρει στον κόσμο το πρώτο τους παιδί. Προκειμένου να επιβιώσει και να εξασφαλίσει κάποια χρήματα, μπλέκει με μια συμμορία  που πραγματοποιεί ληστείες. Δυστυχώς, όμως, τα πάντα ανατρέπονται, όταν χάνει τη γυναίκα του, μετά από ένα ατύχημα ηλεκτροπληξίας. Η πιθανότητα βέβαια να μην ισχύουν όλα αυτά, είναι υπαρκτή, καθότι όπως λέει και ο ίδιος ο Joker, “If I am going to have a past, I prefer it to be a multiple choice!”.

Η βασική δομή της πλοκής, σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί πρωτότυπη, αφού δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από μια ακόμα σύγκρουση μεταξύ του Σκοτεινού Ιππότη και του μεγαλύτερου αντιπάλου του. Η προσέγγιση του Moore, όμως, είναι αυτή που δίνει την απαραίτητη ώθηση, ώστε να μπορέσει η ιστορία αυτή να απογειωθεί. Ο τόνος είναι πιο βαρύς, η ατμόσφαιρα σκοτεινή και αποπνικτική, η βία πιο αληθοφανής, σοκαριστική και με τραγικές επιπτώσεις και το όλο ύφος είναι πιο “στεγνό”, πιο βρετανικό αν θέλετε, μακριά από όποιες ωραιοποιήσεις.

To BATMAN: THE KILLING JOKE είναι στην πραγματικότητα ένα one-man show του Joker, καθώς ο γελωτοποιός καταλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, με τον Batman να εκτοπίζεται από το προσκήνιο, περιορισμένος σε έναν δεύτερο ρόλο, αντιδρώντας στις προκλήσεις του αντιπάλου του. Με τον Joker στο προσκήνιο λοιπόν, ο Moore, όπου του δίνεται η ευκαιρία, συντάσσει σαγηνευτικά λογύδρια, με θέμα τον παραλογισμό που περιτριγυρίζει την ανθρώπινη ύπαρξη, καθώς και το χιούμορ που κρύβεται μέσα στο παράλογο, την τρέλα ως μόνη λογική διέξοδο και φυσικά το βάσανο των αναμνήσεων. Αποκορύφωμα, η ντελιριακή σεκάνς στο τρενάκι του Λούνα Πάρκ, η οποία αποκτά μιούζικαλ χαρακτήρα, με έξτρα πόντους αν τολμήσετε να τραγουδήσετε τους στίχους. Σε όλα αυτά τα παραπάνω, το χιούμορ του Joker δίνει πάντα το παρόν, τονίζοντας το σαδισμό του χαρακτήρα, καθώς και την αποκοπή του από την πραγματικότητα και τους κανόνες τις κοινωνίας.

Ένας ακόμα λόγος που τοποθετώ το BATMAN: THE KILLING JOKE ψηλά στην εκτίμηση μου, είναι φυσικά η ύπαρξη του Brian Bolland. Το σχέδιό του, όπως πάντα, γεμάτο λεπτομέρειες και αίσθηση του ρεαλισμού, προσφέρει ένα απαράμιλλο οφθαλμόλουτρο, ενώ οι κοφτοί ρυθμοί της αλληλουχίας των panels, δίνουν μια κινηματογραφική αίσθηση στο comic. Αυτή η αίσθηση του ρυθμού, είναι καθαρά επιλογή του Moore, o οποίος δίνει μεγάλη σημασία στο πώς θα στηθεί η κάθε σελίδα, προσφέροντας λεπτομερείς οδηγίες στους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζεται. Το ίδιο ισχύει και για τον τρόπο με τον οποίο τα flashbacks δένουν με την υπόλοιπη αφήγηση, με τα panels που φροντίζουν για την εναλλαγή αυτή να είναι πανομοιότυπα σε στήσιμο, δημιουργώντας έναν παραλληλισμό στα γεγονότα, όχι πάντα θεματικό, όμως.

Πολλά έχουν ειπωθεί για το coloring του John Higgins, κυρίως από τον ίδιο των Bolland, που έμεινε δυσαρεστημένος από τις επιλογές του colorist. Η deluxe επανέκδοση του 2008, προσφέρει νέο χρώμα δια χειρός Brian Bolland, φέρνοντάς το στα μέτρα που ο ίδιος επιθυμούσε. Προσωπικά, δεν έχω δει το νέο αυτό coloring, και ούτε επιθυμώ κάτι τέτοιο. Καλύτερο ή χειρότερο, θα αλλοίωνε την σχέση μου με το comic, καθώς και το πώς αυτή έχει αναπτυχθεί. Θα ήταν ένα άλλο BATMAN: THE KILLING JOKE, όχι αυτό που έχω διαβάσει δεκάδες φορές μέσα στα χρόνια. Σεβαστές οι επιλογές του Bolland, πιστεύω, όμως, ότι το coloring του Higgins, με την έντονη χρήση του πορτοκαλί και το μωβ, δίνουν στην ιστορία λίγη από την παράνοια του πρωταγωνιστή της, μια πρόσβαση στον τρόπο σκέψης του.

Από μια άλλη άποψη, αυτή που θέλει το BATMAN: THE KILLING JOKE, όχι ως αυτόνομο καλλιτεχνικό έργο, αλλά μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, του DC Universe δηλαδή, το συγκεκριμένο graphic novel, έχει την δική του ξεχωριστή θέση. Όχι μόνο επειδή προσέφερε το origin ενός σημαντικού χαρακτήρα, αλλά επειδή τερμάτισε την καριέρα  της Barbara Gordon ως Batgirl, δίνοντας το έναυσμα σε μελλοντικούς συγγραφείς να αξιοποιήσουν τον χαρακτήρα αυτό ως Oracle. Σε περίπτωση που τα τεκταίνομενα στα superhero comics της DC σας είναι άγνωστα, η Barbara Gordon είναι καθηλωμένη σε αναπηρικό καροτσάκι, αξιοποιώντας πλέον τις ικανότητες της , ως computer-whiz/hacker, προσφέροντας την βοήθειά της, όπου αυτή ζητηθεί. Fanboy-ίστικες πληροφορίες, τέλος!

Επίσης, μαζί με τα BATMAN: THE DARK KNIGHT (Frank Miller) και BATMAN: YEAR ONE (Frank Miller – πάλι – και David Mazzucchelli), συμπληρώνει το τρίπτυχο των σημαντικότερων BATMAN comics της δεκαετίας του ’80. Η τριάδα αυτή, αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια μέρος των τίτλων στους οποίους γίνεται αναφορά, όταν το θέμα της συζήτησης στρέφεται προς την ωρίμανση των superhero comics.

Τέλος, είναι ένα δείγμα του έργου του γενειοφόρου συγγραφέα, από μια δεκαετία που αποδείχθηκε η πιο παραγωγική για αυτόν, όχι μόνο σε όγκο έργου, αλλά και στη ποιότητα αυτού. Μπορεί ο ίδιος ο Moore να το θεωρεί ασήμαντο και “clumsy, misjudged, and devoid of real human importance”, αυτό όμως δεν ακυρώνει το  γεγονός ότι είναι ένα καθηλωτικό comic, το οποίο μέσα σε 48 μόλις σελίδες, κάτι παραπάνω από δυο τεύχη μιας σειράς, προσφέρει μια απλή μεν, και συνάμα αφάνταστη γοητευτική ιστορία σύγκρουσης μεταξύ δυο αιωνίων αντιπάλων. Ακόμα και αν ισχυρίζεται ότι αυτοί οι αντίπαλοι αποτελούν την ίδια όψη ενός νομίσματος, ή, αν θέλετε, ενός φύλλου τράπουλας…

(Γιώργος Χατζηκωστής)

Εδώ θα βρείτε συγκεντρωμένα τα κείμενα που πλαισιώνουν το αφιέρωμα στο έργο του Alan Moore, με τα υπόλοιπα 9 comics που ψήφισαν οι συντάκτες του comicdom.gr στη λίστα με τις κορυφαίες δημιουργίες του Βρετανού συγγραφέα.