Top 10 Alan Moore Comics: 4. WATCHMEN

Writer: Alan Moore
Artist: Dave Gibbons
Colorist: John Higgins
DC Comics

*Κοιτάζει την οθόνη σκεπτικός, το νύχι του δεξιού δείκτη δίνει έναν μονότονο ρυθμό – τακ-τακ-τακ* Φφφφ… WATCHMEN ε; Hum-hum… Τι να γράψω δίχως να φανώ αδαής στα μάτια του αρχιερέα Σάκκου και χωρίς να μου κόψει την καλημέρα ο μυημένος (κυρίες και κύριοι) Άρης Κώτσης;

Βλέπετε, η σχέση μου με το WATCHMEN δεν υπήρξε ποτέ καταιγιστική: δεν το διάβασα όταν πρωτοβγήκε (duh – ήμουν 4 ετών), δεν το διάβασα στο πρώτο του μεγάλο hype, όταν και χαρακτηρίστηκε ως η μεγάλη απομυθοποίηση των υπερηρώων, έγινε αντικείμενο μελετών, μπήκε στο Top 100 του TIME κλπ, αλλά και όταν βγήκε η ταινία βρισκόταν ήδη στο παρελθόν μου, τόσο ώστε να μην πάθω το υπερ-σοκ όταν άκουσα ότι θα γίνει η μεταφορά, αλλά και ώστε να μην εξοργιστώ με την (ομολογουμένως κατά τα άλλα άσχετη, με εξαίρεση ίσως τα designs) απόδοση. Γνώρισα το WATCHMEN ενήλικος, σε μια “ήσυχη” περίοδό του και έχοντας ήδη ξεφύγει από τη σκληρή πρέζα των υπερηρωικών comics, έχοντας αποδεχθεί ότι δεν θα τα αποβάλλω ωστόσο ποτέ, όπως ένα όχι ιδιαιτέρως ανθυγιεινό bad habit.

Ελλείψει λοιπόν του δράματος αυτού του στοιχείου “αποκάλυψης”, μπορώ μόνο να μιλήσω για αυτό που πιστεύω ότι είναι το WATCHMEN συγγραφικά: είναι ένα ψυχροπολεμικό θρίλερ (με την παλιά έννοια του θρίλερ και όχι την κακή μετάφραση του horror movie), είναι ένα αστυνομικό μυστήριο και είναι sci-fi, επίσης με τον αυστηρό ορισμό, που προϋποθέτει μια “σχεδόν πιστευτή” επιστήμη για τις ανάγκες της αφήγησης. Στην πραγματικότητα, τα μόνα “μη πιστευτά” στοιχεία είναι το ατύχημα του Jon Osterman και οι διαστατικές πύλες (το γενετικό κομμάτι είναι τραβηγμένο κατά περίπτωση, αλλά όχι αυταπόδεικτα αδύνατο). Ακόμα και το intrinsic field που τον μεταμορφώνει σε Dr. Manhattan είναι λογοτεχνικός ξάδελφος της Σκοτεινής Ενέργειας – κοινώς “αυτό το μη βαρυονικό πράγμα που κρατάει το Σύμπαν στη θέση του και δεν ξέρουμε τι είναι”.

Το WATCHMEN όμως, κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντος, είναι κυρίως ένα ιδιοφυώς γραμμένο “What If…?” Αν πράγματι, στον πολύ πραγματικό και επικίνδυνο κόσμο, κάποιοι αποφάσιζαν να βάλουν στολές και να γίνουν vigilantes, αν αυτό γεννούσε κατ’ αντιστοιχία τους villains που ασπάζονταν τη νέα μόδα προκειμένου να πολεμήσουν τους εχθρούς τους με τα ίδια τους τα όπλα, αν οι πράξεις τους επηρέαζαν την παγκόσμια (και ιδιαιτέρως εύθραυστη) πολιτική ισορροπία, αν ο Superman δεν είχε μεγαλώσει στο Kansas με τα χρηστά αμερικανικά ήθη των Kent και δεν ήταν ένας δυσδιάστατος χαρακτήρας με ένα imposed asexuality, τότε… τι;

Στο αυστηρά υπερηρωικό επίπεδο, δεν βρίσκω κάποια απομυθοποίηση, αλλά ενδεχομένως μια ανατομία: αυτή ενός χαρακτήρα σαν τον Batman. Τρία είναι τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν έναν τέτοιο ήρωα: καταρχήν είναι απόλυτα ανθρώπινος, θνητός, δίχως οποιαδήποτε υπερδύναμη, δεύτερον έχει τα μέσα (νοητικά, οικονομικά κλπ) να εξοπλιστεί για να επιτελέσει το έργο του και τρίτον, έχει έναν ιδιαίτερο ψυχισμό που αποτελεί την κινητήριο δύναμη των πράξεών του και εξασφαλίζει τη συνέχιση του έργου του. Στο WATCHMEN βλέπουμε τι συμβαίνει όταν αυτά τα στοιχεία είναι μοιρασμένα σε δύο ανθρώπους: τον Nite Owl και τον Rorschach. O μεν πρώτος διαθέτει τα μέσα και την τεχνική ευφυΐα, ο δε δεύτερος έχει τον ταραγμένο ψυχισμό που τον ωθεί να μην παραιτηθεί ποτέ, ακόμα και όταν οι ενέργειές του έχουν κηρυχθεί παράνομες, ακόμα και βρίσκεται καταζητούμενος. Είναι επίσης πολύ χαρακτηριστικό ότι θεωρεί μάσκα την ταυτότητά του ως Walter Kovacs και πραγματικό του πρόσωπο αυτό του Rorschach. Όταν πεθαίνει η μόδα των μασκοφόρων ηρώων και η ύπαρξή τους είναι περισσότερο πρόβλημα απ’ ότι ευλογία, ο Dan Dreiberg απλώς αποσύρεται με τα γκατζετάκια του, ενώ ο Rorschach συνεχίζει έναν ανελέητο πόλεμο κατά του εγκλήματος, με περιορισμένα μέσα, βυθισμένος στις διαταραχές του.

Η ίδια η υπόθεση του WATCHMEN, απογυμνωμένη από τα πλούσια στολίδια της εναλλασσόμενης και παράλληλης αφήγησης (με το πλασματικό TALES OF THE BLACK FREIGHTER), του ψυχογραφήματος και της στρέβλωσης ιστορικών γεγονότων προκειμένου να χτιστεί αυτό το παράλληλο, “What If…?” σύμπαν, είναι σχετικά απλή: ο πιο ειδεχθής (όπερ και πιο επιτυχημένος σε έναν “ρεαλιστικό” κόσμο όπου δουλεύει για την αμερικανική κυβέρνηση) από τους παλιούς μασκοφόρους, ο Comedian, βρίσκεται δολοφονημένος. Αυτό ωθεί τον Rorschach σε μια μανιακή, πλην μεθοδική έρευνα, ενώ ταυτόχρονα προειδοποιεί όλους τους μασκοφόρους που γνωρίζει, ότι κάποιος ίσως έχει ξεκινήσει “γενικό ξεπάστρεμα”. Βεβαίως, η επιχειρηματολογία του είναι καθαρά ωθούμενη από την παράνοια και τη μανία καταδιώξεως και οι πρώτοι του ύποπτοι είναι τουλάχιστον ασύλληπτο να είναι ένοχοι (όπως ο καρκινοπαθής τελικού σταδίου και πρώην “μασκοφόρος εγκληματίας”, Moloch).

Ωστόσο, ακόμα και εάν εδώ δεν ισχύει το δόγμα “ο παρανοϊκός είναι αυτός που ξέρει περισσότερα”, σίγουρα είναι αυτός που δεν σταματά μέχρι να βρει την άκρη. Εν τω μεταξύ, άλλα γεγονότα μοιάζουν να στηρίζουν τη ύπαρξη κάποιας συνομωσίας: ο Dr. Manhattan κατηγορείται ότι έχει προκαλέσει καρκίνο σε όλα τα κοντινά του πρόσωπα, οπότε αποφασίζει να εγκαταλείψει τη Γη και πυροδοτεί την πιθανή έναρξη του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Adrian Veidt (Ozymandias) δέχεται επίθεση και ο ίδιος ο Rorshcach γίνεται θύμα σκευωρίας για φόνο και βρίσκεται στη φυλακή. Αυτό θα αφήσει τους δυο πιο συμφιλιωμένους με την ιδέα της απουσίας μασκοφόρων ηρώων, Nite Owl και Silk Spectre, να ακολουθήσουν τα στοιχεία. Ακόμα και αυτοί όμως, δεν θα το κάνουν επειδή πραγματικά πιστεύουν τον Rorschach, αλλά επειδή το υπερηρωιλίκι θα γίνει το αφροδισιακό τους.

Είδατε; Σχετικά απλό και παρόλα αυτά το comic είναι συνολικά 312 σελίδες συν τα extra υποτιθέμενα αρχεία, άρθρα και λοιπά paraphernalia που αποτελούν ένα είδος υποβάθρου της ιστορίας. Εδώ βρίσκει ισχύ ένα άλλο credo: το παν είναι η απόδοση και η απόδοση είναι αριστοτεχνική, υφαίνοντας φιλοσοφία, φυσική, ψυχολογία, πολιτική κριτική και πολλά άλλα ακόμα στην εξιστόρηση, κάνοντας τον αναγνώστη να κοντοσταθεί, να επεξεργαστεί, να προβληματιστεί, ακόμα και να προσπαθήσει να λύσει μόνος του το μυστήριο, ενώ πληθώρα από φαινομενικά ατάκτως εριμμένα στοιχεία και πληροφορίες, έρχονται να γίνουν ψηφίδες στο συνολικό μωσαϊκό.

Όσο για το artwork, πέρα από την επίδειξη των αδιαμφισβήτητων σχεδιαστικών ικανοτήτων του Dave Gibbons και την άπταιστη χρωματική παλέτα του John Higgins, υπάρχει ένα στοιχείο που εμένα με αγγίζει ιδιαίτερα: είναι τακτικό. Η πλειοψηφία των σελίδων έχει ένα ομοιόμορφο 9-panel format, το οποίο αλλάζει μόνο ενώνοντας περιστασιακά 2 ή 3 panels της ίδιας σειράς για να αποδοθεί καλύτερα μια σκηνή: no splash pages (σχεδόν), no clutter, no monkey business. Δεν υπάρχει τίποτα που να μην εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό στην αφήγηση, δεν υπάρχουν φτηνές κινήσεις εντυπωσιασμού στο ντεκουπάζ. Η παράθεση του σχεδίου είναι αυστηρά ιεραρχημένη, δίχως αυτό να εμποδίζει την ύπαρξη πολλαπλών “γωνιών λήψης”, κινηματογραφικής κίνησης και άλλων ευρημάτων.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το WATCHMEN είναι σαν τον Ozymandias: τρομακτικά ευφυές, ισορροπημένο και αρμονικό, αλλά και με ένα σαφώς προμελετημένο σχέδιο, το οποίο δεν αποκαλύπτει στον αναγνώστη μέχρι να είναι πια πολύ αργά.

(Ανδρέας Μιχαηλίδης)

Εδώ θα βρείτε συγκεντρωμένα τα κείμενα που πλαισιώνουν το αφιέρωμα στο έργο του Alan Moore, με τα υπόλοιπα 9 comics που ψήφισαν οι συντάκτες του comicdom.gr στη λίστα με τις κορυφαίες δημιουργίες του Βρετανού συγγραφέα.