Συνέντευξη: Αλέξια Οθωναίου

H συνέντευξή μου με την Αλέξια Οθωναίου συνέπεσε με ένα κύμα συνεντεύξεων (τις οποίες δεν είμαι καθόλου σίγουρος πού και πότε θα τις χωρέσω), με αποτέλεσμα να μην τη συμπεριλάβω στους καλεσμένους του INTERVIEW CORNER, αλλά να την ετοιμάσω για σήμερα. Οι λόγοι; Το ότι πολλοί από εσάς θα τη συναντήσετε σε μερικές ημέρες στο Comicdom Con Athens 2011 και θα θέλετε να μάθετε μερικές πιο προσωπικές της απόψεις, πριν της πιάσετε την κουβέντα. Επιπλέον, η Αλέξια δε θα είναι μόνη στο φετινό Con. Θα συνοδεύεται από μια νέα δουλειά, το ΣΥΝΔΡΟΜΟ #4, στο οποίο ανέλαβε το σχέδιο.

Πριν μάθετε, όμως, τα όσα είπε στη συνέντευξη, καλό είναι να μάθετε (αν ήδη δε γνωρίζετε), κάποια πιο τυπικά πράγματα για αυτή. Η Αλέξια Οθωναίου σπούδασε ζωγραφική στο Surrey Institute of Art and Design University College στην Αγγλία, σε πτυχιακό επίπεδο, και εικονογράφηση και κινούμενη εικόνα στο Kingston University του Λονδίνου, σε μεταπτυχιακό. Από το 2004, έχει δημοσιεύσει εικονογραφήσεις και comics σε ποικίλα έντυπα (ΠΑΡΑ ΠΕΝΤΕ, ΓΚΡΑΝ ΓΚΙΝΙΟΛ, ATHENS VOICE, ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, 9, κ.ά.) και έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις ζωγραφικής, εικονογράφησης και comics στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Βαβέλ, Επέτειος Ζήτω;, Where is the Art?, Random Impact, Εν Αιθρία, Φεστιβάλ Comics Lodz, κ.ά.). Το άλμπουμ της, BLEEDING HEARTS (σε συνεργασία με τον Σπύρο Δερβενιώτη), κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Jemma Press, πριν ένα χρόνο, στο περσινό Comicdom Con Athens.

Φέτος, η Αλέξια ανέλαβε το τέταρτο και τελευταίο τεύχος της σειράς ΣΥΝΔΡΟΜΟ, σε σενάριο Ηλία Κατιρτζιγιανόγλου. Το ΣΥΝΔΡΟΜΟ #4, το οποίο θα κυκλοφορήσει από την Comicdom Press, διαθέτει για μια ακόμη φορά σχέδιο διαφορετικού καλλιτέχνη (έχουν προηγηθεί οι Χρήστος Μαρτίνης, Γιάννης Ρουμπούλιας και Γαβριήλ Τομπαλίδης) και η Αλέξια μας μιλάει για τις προκλήσεις που αντιμετώπισε στην εικονογράφησή του. Επιπλέον, μιλάει για την ελληνική σκηνή των comics, θυμάται τις προηγούμενες δουλειές της και μας προετοιμάζει για επόμενη δουλειά της, το NIGHT OF THE FALLING SKIES, το οποίο επιθυμούσε να μεταφράσει για το φετινό Comicdom Con Athens, αλλά, δυστυχώς, δεν πρόλαβε.

Πόσο εύκολο ή πόσο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα δημιουργός στην ελληνική σκηνή των comics;
Είναι και εύκολο και δύσκολο. Δύσκολο γιατί, όντας γυναίκα σε έναν χώρο που αποτελείται κυρίως από άντρες, είσαι εκτεθειμένη και σε κουτσομπολιά και σε σεξιστικές συμπεριφορές. Από την άλλη, είναι κι εύκολο, καθώς, καθότι είμαι μειοψηφία, αυτό με βγάζει μπροστά και με κάνει να ξεχωρίζω.

Έχεις ακούσει πολλά κουτσομπολιά και σεξιστικά σχόλια;
Πέρα από κάποια ακραία που ακούω κατά καιρούς, κάποια συνηθισμένα σχόλια που ακούω συχνά είναι ότι έχω σχέση με τον εκάστοτε συνεργάτη μου. Θεωρούν κάποιοι ότι, εφόσον είμαι δημιουργός comics και γυναίκα, αυτός που θέλει να συνεργαστεί μαζί μου δεν το κάνει επειδή του ταιριάζει η ιδιοσυγκρασία μου, αλλά επειδή είμαι γυναίκα. Αυτό είναι το πιο συχνό.

Ποια είναι η τεχνοτροπία και η διαδικασία που ακολουθείς τόσο στο έγχρωμο, όσο και στο ασπρόμαυρο σχέδιο; Έχεις ιδιαίτερη προτίμηση σε κάποιο από τα δύο;
Γενικά, είτε κάνω ασπρόμαυρο είτε έγχρωμο σχέδιο, μου αρέσει να χρησιμοποιώ μικτές τεχνικές – και χέρι και υπολογιστή. Οπότε, και στις δύο περιπτώσεις, δουλεύω αρχικά στο χέρι (μολύβι, πενάκι, μερικές φορές και ακουαρέλα), το σκανάρω και μετά δουλεύω πάνω του με υπολογιστή. Στο ασπρόμαυρο, βέβαια, συνήθως δε χρειάζεται, αλλά στο έγχρωμο δουλεύω συχνά το χρώμα στον υπολογιστή. Σε εικονογραφήσεις, εξώφυλλα κτλ. μπορεί να κάνω κι άλλα πράγματα, να χρησιμοποιήσω φωτογραφίες, να κάνω κολάζ, να το εκτυπώσω, να το ξανασκανάρω και να το ξαναδουλέψω. Όσον αφορά στην προτίμησή μου, νομίζω ότι τα αγαπάω εξίσου. Έχουν διαφορετικές προκλήσεις και λειτουργεί το καθένα καλύτερα σε διαφορετικά πράγματα. Αν, τώρα, έπρεπε οπωσδήποτε να διαλέξω ένα από τα δύο για να κάνω στην υπόλοιπη ζωή μου, νομίζω πως αυτό θα ήταν το έγχρωμο.

Έχεις συμμετάσχει και σε αρκετές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Κατά τη γνώμη σου, τί μπορεί να προσφέρει ένα comic κρεμασμένο σε έναν τοίχο;
Δεν είμαι φοβερή υπέρμαχος του comic στα πλαίσια μιας έκθεσης. Θεωρώ πως μπορεί να λειτουργήσει μόνο συμπληρωματικά σε ένα εκτυπωμένο ή ηλεκτρονικό comic. Τα comics δεν είναι έργα Τέχνης, είναι ιστορίες και κανέναν δε βολεύει να διαβάζει ιστορίες πάνω σε έναν τοίχο. Το ότι υπάρχουν σελίδες ή panels των οποίων η αισθητική αξία είναι μεγαλύτερη από έργα Τέχνης που υπάρχουν σε γκαλερί, είναι άλλο θέμα. Για αυτό κι εγώ έχω στους τοίχους μου comics, αλλά μόνο comics που έχω διαβάσει.

Οπότε, κάνεις κατευθείαν τους συνειρμούς και τα βλέπεις μέσα στο συνολικό τους πλαίσιο.
Ναι, και τα έχω αγαπήσει γιατί έχω διαβάσει πρώτα τις ιστορίες. Από την άλλη, μια έκθεση comics με έργα ξένων καλλιτεχνών προσφέρει μια καλή ευκαιρία στο κοινό μιας χώρας που, σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να μην είχε έρθει σε επαφή με τη δουλειά τους. Και μια ομαδική έκθεση μπορεί να σε φέρει σε επαφή με το έργο ενός δημιουργού και να σε ωθήσει μετά να ψάξεις τη δουλειά του. Επίσης, φέρνει τον κόσμο σε επαφή με το ενήλικο comic, την οποία, σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να μην είχε. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι η έκθεση θα έπρεπε να είναι η εξαίρεση κι όχι ο κανόνας.

Πιστεύεις ότι ο καλλιτέχνης μπορεί να ωφεληθεί από μια έκθεση και να κάνει πιο γνωστή τη δουλειά του;
Ναι, αρκεί αυτός ο καλλιτέχνης να έχει να παρουσιάσει και μια άλλη δουλειά, σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή και η έκθεση να λειτουργήσει συμπληρωματικά, ώστε να τον μάθει κι άλλος κόσμος. Να μην έχει συμμετάσχει δηλαδή σε 27 εκθέσεις και να έχει κάνει μόνο δύο short stories.

Εκτός από τα comics έχεις κατά καιρούς εικονογραφήσει και κάποια παιδικά βιβλία. Μπορείς να μας πεις περισσότερα πράγματα για αυτά;
Πριν λίγα χρόνια, το τελευταίο πράγμα που θα φανταζόμουν ότι θα έκανα, από άποψη εικονογράφησης, ήταν τα παιδικά βιβλία. Αυτό άλλαξε σταδιακά, γιατί ήρθα σε επαφή με εξαιρετικές δουλειές από καλλιτέχνες που έχουν κάνει παιδικά βιβλία. Κι έτσι, άρχισα να καταλαβαίνω ότι γίνεται κι αλλιώς. Με διασκεδάζει, γενικά, το να σχεδιάζω παιδικά βιβλία, γιατί, καθότι τα παιδιά είναι πολύ πιο ευαίσθητα, δε δίνουν τόση σημασία στους κανόνες της φυσικής, ας πούμε, σε μια εικόνα, αλλά κυρίως στην αίσθηση. Οπότε, αυτό απελευθερώνει κι εμένα πάρα πολύ. Και πιστεύω ότι το να σχεδιάζω παιδικά βιβλία ίσως ξεκλειδώνει και σε εμένα κάποια σχεδιαστικά κολλήματα, κάτι που γίνεται σχεδόν μαγικά. Και ένα πράγμα που θα ήθελα πολύ, είναι κάποιες ελευθερίες που έχω όταν σχεδιάζω παιδικά βιβλία να τις διατηρώ κι όταν σχεδιάζω ένα comic, ή κάνω εικονογραφήσεις.

Από την άλλη, όποιος δει το σχέδιό σου, δύσκολα θα σε φανταστεί να εικονογραφείς ένα παιδικό βιβλίο. Πώς γυρνάς από ένα comic τρόμου σε ένα παιδικό βιβλίο; Έχεις κάποιον “διακόπτη”;
Κι όμως, δεν έχω κάποιο διακόπτη. Δεν έχει να κάνει με κάποια περίπτωση σχιζοειδούς προσωπικότητας που χρήζει ψυχιατρικής παρακολούθησης. Απλά κι εγώ, όπως όλοι, είμαι εκτεθειμένη στον κόσμο γύρω μου. Και για αυτό το λόγο, έχω κι εγώ ανάγκη να προβάλλω δημιουργικά τις ασχήμιες, τις τραγωδίες και όλα αυτά, και ένας τρόπος είναι μέσα από τη δουλειά μου. Για αυτό και κάποιες από τις εικόνες που φτιάχνω είναι σκληρές. Παράλληλα, έχω την ανάγκη να πλάσω κι έναν κόσμο που είναι πιο ονειρικός, ας πούμε, στον οποίο θα μπορώ να καταφύγω εγώ και, ακόμη καλύτερα, να προσφέρω και σε ένα παιδί που θα είναι πιο δεκτικό και θα μπει πιο εύκολα από εμάς, που είμαστε ενήλικες, σε αυτόν τον κόσμο. Και ίσως να φέρει και κάτι πίσω.
Και, φυσικά, εκτός από τα παιδικά βιβλία και τα… χυμένα μυαλά, υπάρχουν κι άλλες δουλειές μου, που βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο.

Στο BLEEDING HEARTS είχες μια ιδιόμορφη συνεργασία με τον Σπύρο Δερβενιώτη, καθώς αλλάζατε ρόλους σε κάθε ιστορία. Πώς ακριβώς λειτούργησε αυτό και ποιες ήταν οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;
Στο BLEEDING HEARTS δουλεύαμε εναλλάξ. Το ωραίο κομμάτι ήταν ότι, επειδή δουλεύαμε σε έναν κοινό άξονα, ήταν αρκετά ενδιαφέρον να περιμένω εγώ να δω το σενάριό μου σχεδιασμένο από το Σπύρο και το αντίθετο. Περιμέναμε, επίσης, να δούμε τι έγραψε ο άλλος στο σενάριο για να το συνεχίσουμε και ήταν διασκεδαστικό αυτό – περνάγαμε καλά κάνοντάς το. Και με αυτόν τον τρόπο, καταλήγαμε τελικά να σχεδιάζουμε πράγματα που, υπό κανονικές συνθήκες, δε θα σχεδιάζαμε μόνοι μας.
Πολλές φορές, μάλιστα, και λόγω του θέματος, περίμενε ο ένας από τον άλλο να κάνει μια σχεδιαστική extravaganza! Ο Σπύρος για παράδειγμα, μου είχε ζητήσει σε ένα σενάριό του να σχεδιάσω έναν γορίλα που ήταν διαμελισμένος σε διάφορα σημεία μέσα σε ένα νεοκλασικό σπίτι – και τα μέλη του ήταν σε μορφή καναπέ, κρεβατιού κτλ.. Και όταν το είδα σκέφτηκα “πώς θα το κάνω τώρα εγώ αυτό το πράγμα;”. Και αντίστοιχα, εγώ του ζήτησα να σχεδιάσει μια γυναίκα που τα μέλη της ήταν από σκουπίδια, ο κορμός της από μια τηλεόραση κι ένα ραδιόφωνο, το χέρι της από ένα χέρι κούκλας και κάπως έτσι πήγε το πράγμα. Γενικά, για εμάς αυτό ήταν ένα παιχνίδι, κάτι που θα διασκεδάζαμε φτιάχνοντάς το και με μια θεματολογία που θα μας έβαζε στη διαδικασία να ψάξουμε σε πολύ σκοτεινά κομμάτια του μυαλού μας, ώστε να βρούμε υλικό.

Ποιές είναι οι προκλήσεις του να συνεργάζεσαι με έναν άνθρωπο που γράφει το σενάριο (όπως στο ΣΥΝΔΡΟΜΟ), σε σύγκριση με το να το γράφεις εσύ η ίδια αυτά που σχεδιάζεις;
Μου αρέσει να συνεργάζομαι με άλλους και να εικονογραφώ σενάρια άλλων κι έχω και την ανάγκη να κάνω και τις δικές μου ιστορίες. Σχετικά με τις δικές μου ιστορίες, είναι πολύ ωραίο να φτιάχνεις κάτι που ορίζεται από τους δικούς σου νόμους, όπως και να διηγείσαι ιστορίες που, ακόμη κι αν δεν είναι αυτοβιογραφικές, έχουν προσωπικά σου στοιχεία μέσα – είναι και διασκεδαστικό και καθαρτικό.
Το να γράφει κάποιος άλλος το σενάριο για σένα, έχει άλλου είδους προκλήσεις. Σε αυτή την περίπτωση, μπαίνεις εσύ στον κόσμο του άλλου, κάτι που σίγουρα είναι ενδιαφέρον, κι όταν σχεδιάζεις το σενάριό του, κάνεις, στην ουσία, πραγματικότητα αυτό που έχει σκεφτεί εκείνος – το οποίο είναι επίσης πολύ δημιουργικό. Πρακτικά, έχει το θετικό ότι έχεις να λύσεις μόνο τα σχεδιαστικά θέματα (τα σεναριακά είναι ήδη λυμένα). Επίσης, μπαίνεις στη διαδικασία να σχεδιάσεις πράγματα που, υπό κανονικές συνθήκες, δε θα σχεδίαζες ποτέ. Και κάνοντας κάτι ομαδικό, υπάρχει το στοιχείο του απρόβλεπτου και της έκπληξης.
Όσον αφορά συγκεκριμένα στο ΣΥΝΔΡΟΜΟ, αυτό που με έπεισε να το αναλάβω ήταν αυτό που μου είπε ο Ηλίας (σ.σ.: Κατιρτζιγιανόγλου, ο σεναριογράφος της σειράς) ότι, δηλαδή, το συγκεκριμένο τεύχος έχει να κάνει με έναν ήρωα που είναι πολύ επιθετικός κι έχει ένα αρσενικό χρωμόσωμα παραπάνω και είναι φουλ στην τεστοστερόνη και ότι ήθελε να το σχεδιάσει μια γυναίκα. Αυτό μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον. Δεν ξέρω αν κατάφερα, ως γυναίκα, να φωτίσω κάποια άλλα σημεία του χαρακτήρα του πρωταγωνιστή, πέρα από την επιθετικότητά του, αλλά το σίγουρο είναι ότι, υπό κανονικές συνθήκες, δε θα σχεδίαζα κάποιον με μπράτσα, οπότε, αν μη τι άλλο, αυτό από μόνο του ήταν ενδιαφέρον.

Δηλαδή, σαν concept ήταν καινούργιο για εσένα, πόσο μάλλον όταν το είχε γράψει κάποιος άλλος;
Όχι μόνο το συγκεκριμένο concept, αλλά το ότι έπρεπε να σχεδιάσω έναν ήρωα που είναι άντρας, παίζει ξύλο και είναι πολύ επιθετικός. Και έχει κι υπερδυνάμεις, τρόπον τινά.

Με δεδομένο ότι στη σειρά ΣΥΝΔΡΟΜΟ προηγήθηκαν άλλοι τρεις σχεδιαστές, πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να σχεδιάσεις χαρακτήρες που είχαν ήδη παρουσιαστεί; Τι κράτησες και τι άφησες από τις απεικονίσεις των άλλων καλλιτεχνών;
Πρώτα απ’ όλα, ξεκαθαρίσαμε με τον Ηλία κατά πόσο ήθελε αυτός να μείνω πιστή στη δουλειά των προηγούμενων σχεδιαστών και μου έδωσε μεγάλη ελευθερία. Έτσι κι αλλιώς, οι χαρακτήρες μοιάζουν διαφορετικοί σε κάθε τεύχος, οπότε, και να ήθελα, δε θα μπορούσα να μείνω πιστή. Γενικά, λοιπόν, δε δυσκολεύτηκα. Ίσα-ίσα που με διευκόλυνε το γεγονός ότι ήταν έτοιμοι οι χαρακτήρες και δε χρειάστηκε να σκεφτώ εγώ το πώς θα μοιάζουν και από τις απεικονίσεις των άλλων δημιουργών κράτησα μόνο τα απαραίτητα.

Υπάρχει κάποιο από τα τρία προηγούμενα τεύχη που θα ήθελες κάνεις; Κάποιο που θα σου ταίριαζε καλύτερα;
Όχι, πιστεύω ότι αυτό ήταν το καταλληλότερο για εμένα. Η αλήθεια είναι ότι, χωρίς να είμαι προκατειλημμένη, ο χαρακτήρας αυτός που σχεδίασα μου ταιριάζει περισσότερο απ’ όλους. Οπότε χαίρομαι που σχεδίασα και επικεντρώθηκα σε αυτόν τον χαρακτήρα κι όχι κάποιον άλλο.

Ορμώμενος από το γεγονός ότι, για μια ακόμη φορά, το σχέδιό σου για το ΣΥΝΔΡΟΜΟ διαφέρει από προηγούμενες δουλειές σου, θέλω να σε ρωτήσω: Με ποια λογική προσαρμόζεις το σχέδιό σου σε κάθε ιστορία; Πώς αποφασίζεις για την τεχνοτροπία και το στιλ;
Με καμία λογική. Όταν έχω μια ιστορία στα χέρια μου, δικιά μου ή κάποιου άλλου, και τη διαβάζω, ξέρω περίπου τι αίσθηση θέλω να βγάζει η εικόνα κι έχοντας αυτή την αίσθηση στο μυαλό μου, ξεκινώ να σχεδιάζω. Μερικές φορές, μου έρχονται στο μυαλό σελίδες από comics άλλων δημιουργών, ή σκηνές από ταινίες και εικόνες που δεν προέρχονται καν από comics – αλλά έχουν την αίσθηση που θέλω να έχουν αυτά που θα σχεδιάσω. Αυτές τις εικόνες τις ξανακοιτάω, όχι για να τις αντιγράψω, αλλά για να μπω στην ατμόσφαιρα. Τα υπόλοιπα είναι τυχαία. Και να ήθελα να σχεδιάσω κάτι ακριβώς το ίδιο με ένα comic που μπορεί να σχεδίασα πριν από έξι μήνες, ή πριν από δύο χρόνια, αποκλείεται να τα κατάφερνα. Εξελίσσομαι σαν άνθρωπος και μαζί μου εξελίσσεται και το σχέδιό μου και αλλάζει. Δεν υπάρχει γυρισμός σε αυτό.
Δε νομίζω, λοιπόν, ότι προσαρμόζω το σχέδιό μου στην κάθε ιστορία, απλά προσπαθώ να μπω στην ατμόσφαιρά της και ό,τι βγει από αυτό είναι αυθόρμητο.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ας πούμε, που επρόκειτο για το σενάριο κάποιου άλλου, απλά το διάβασες και βασίστηκες στην αίσθηση που σου έδωσε εκείνη τη στιγμή;
Ναι, όταν το πρωτοδιαβάσω θα συγκρατήσω την αίσθηση και τις εικόνες που θα έρθουν στο μυαλό μου και είτε θα ξεκινήσω εκείνη την ώρα να το σχεδιάζω, ή θα σκεφτώ ότι αυτό μου έδωσε την αίσθηση που είδα σε κάποια ταινία, για παράδειγμα. Θα ξαναδώ την ταινία για να μπω στην ατμόσφαιρα και μετά ό,τι γίνει είναι αυθόρμητο.

Διάβασα στο blog σου ότι ετοίμαζες για το Comicdom Con 2011 τη μετάφραση στα ελληνικά του graphic novel NIGHT OF ΤΗΕ FALLING SKIES (αλλά δεν πρόλαβες). Μπορείς να μας πεις περί τίνος πρόκειται;
Είναι ένα graphic novel περίπου 70 σελίδων, έγχρωμο, το οποίο αποτέλεσε την πτυχιακή μου στην Αγγλία. Φυσικά, δεν το έφτιαξα μόνο για τις ανάγκες της πτυχιακής μου, αλλά το πήρα σαν ευκαιρία να φτιάξω κάτι που θα γίνει κάτι άλλο αργότερα. Είναι μια πάρα πολύ προσωπική δουλειά. Το σενάριο είναι σπονδυλωτό. Πρόκειται για τέσσερις ιστορίες που λειτουργούν αυτόνομα – όλες μαζί, όμως, έχουν μια συνέχεια – κι έχουν να κάνουν με τέσσερις διαφορετικούς χαρακτήρες, άσχετους μεταξύ τους, διαφορετικής ηλικίας, φύλου, ιδιότητας, οι οποίοι είναι μάρτυρες ενός θανάτου. Το γεγονός αυτό μπαίνει στη ζωή τους και αλλάζει, ουσιαστικά, το πώς θα εξελιχθούν οι ιστορίες τους. Στο τέλος, οι ιστορίες τους ενώνονται και αποκαλύπτεται στον αναγνώστη τι συνέβη με εκείνον το θάνατο, με τον οποίο ξεκινά η ιστορία.
Είναι σχεδόν έτοιμο. Μεταφράζω ακόμα την τελευταία ιστορία, μετά χρειάζεται να περάσει από κάποια χέρια editing, όχι μόνο από κάποια εκδοτική, αλλά και από κάποιους δικούς μου ανθρώπους, οπότε αυτό θα πάρει κάποιο χρόνο. Θα ήθελα να βγει στο Comicdom Con, αλλά στο φετινό δεν πρόκειται να προλάβω. Από την άλλη, δε νομίζω ότι μπορώ να περιμένω μέχρι το επόμενο, οπότε ελπίζω να κυκλοφορήσει κάπου στο ενδιάμεσο.

Τι άλλα σχέδια έχεις για το άμεσο μέλλον;
Στο άμεσο μέλλον, θέλω απλά να ολοκληρώσω το NIGHT OF ΤΗΕ FALLING SKIES, ώστε να φύγει από πάνω μου και να προχωρήσω με κάτι άλλο. Μετά, δεν ξέρω. Μπορεί να κάνω κάποια short stories, να ξεκινήσω ένα νέο, εξ’ ολοκλήρου δικό μου, μεγάλο project, μπορεί να έρθει κάποια νέα πρόταση, κάποιο σενάριο που να με ενδιαφέρει πολύ. Το θέμα με τα comics είναι ότι, σε σχέση με την ενέργεια και το χρόνο που αφιερώνεις, είναι δύσκολο να ζήσεις από αυτά, οπότε προσπαθώ να μετριάζω το χρόνο μου, ούτως ώστε να κάνω δουλειές που να μου αποφέρουν τα απαραίτητα για να ζήσω και τα comics να μπαίνουν “σφήνα” σε αυτά, ώστε και να μπορώ να τα κάνω και να μπορώ να πληρώνω τους λογαριασμούς μου.

Μια και ανέφερες ότι μπορεί να έρθει κάποιο σενάριο που θα σου τραβήξει το ενδιαφέρον, τι πρέπει να διαθέτει ένα σενάριο για να ασχοληθείς μαζί του;
Νομίζω ότι κυρίως υπάρχουν πράγματα που δε θα ήθελα να κάνω, όπως τα σενάρια που έχουν να κάνουν με το διάστημα, με ρομπότ και διαστημόπλοια. Από εκεί και πέρα, για τα υπόλοιπα παίζει ρόλο και ποιος τα γράφει. Δηλαδή, μπορεί να είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία με ξωτικά και μάγους, ή μπορεί να είναι μια ιστορία ρεαλιστική. Εμένα θα με τραβήξει ο συγγραφέας, η ατμόσφαιρα – είναι θέμα χημείας, νομίζω. Δεν είναι ότι μπορώ να σου πω πως θα μου άρεσε να σχεδιάσω κάτι συγκεκριμένο. Δεν έχω κανόνες. Για παράδειγμα, οτιδήποτε έχει γράψει ο Gaiman θα το σχεδίαζα, δε θα έλεγα όχι!