Το Τέλος Του Ομήρου;

Θα σας καλέσω να προσπεράσετε το γεγονός ότι τα τελευταία άρθρα μου έχουν στον τίτλο τους μια ερώτηση. Είναι ένα φτηνιάρικο δημοσιογραφικό κόλπο για να σας τραβήξω την προσοχή. Θα μου πεις, αν είναι φτηνιάρικο γιατί το χρησιμοποιείς; Γιατί δεν έχω άλλο, απλά. Εν προκειμένω, ωστόσο, έχω και έναν ακόμη λόγο, καθώς εμπνεύστηκα από ένα άρθρο στο io9.com. Και ο τίτλος του άρθρου είναι “Who owns our modern mythology?”.

Είναι μια καλή ερώτηση. Από την αρχή της πορείας μας σαν έλλογα ζώα, ο μύθος επιτέλεσε μια λειτουργία στενά συνδεδεμένη με τον πολιτισμό, ανεξάρτητα πού και πότε αυτός αναπτυσσόταν. Η μυθολογία υπήρξε ανέκαθεν ένας τρόπος κατανόησης του κόσμου από τον άνθρωπο, μια ανάγκη να εκφραστούν οι προβληματισμοί. Παράλληλα, οι μύθοι είχαν και μια κανονιστική λειτουργία, καθώς, σε αρκετές περιπτώσεις, μεταλαμπαδεύουν και τα αποδεκτά πρότυπα μιας κοινωνίας. Οι ήρωες των οποίων τις ιστορίες αφηγείται η μυθολογία, γίνονται τα είδωλα της νέας γενιάς. Ακόμη και σήμερα, που η τεχνολογία και η πρόοδος της επιστήμης δίνουν την εντύπωση ότι δε χρειαζόμαστε μυθολογίες, υπάρχει άσβεστη αυτή η ανάγκη. Αφού, λοιπόν, χρειαζόμαστε νέες μυθολογίες, ποιός τις πλάθει;

Τα παλιά τα χρόνια, την πρωτοκαθεδρία είχε η προφορικότητα. Οι ιστορίες δημιουργούνταν από όλους, ταξίδευαν από στόμα σε στόμα, άλλαζαν, παραλλάσσονταν. Αργότερα, κάποιοι ποιητές, όπως ο Όμηρος, έπαιρναν αυτές τις ιστορίες και τις έκαναν λογοτεχνία. Σήμερα, ποιοί είναι αυτοί που φτιάχνουν τις νέες ιστορίες που αποτελούν τη μυθολογία των καιρών μας; Πάλι είναι καλλιτέχνες: σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, comic artists, game developers. Στη θέση του Θησέα, ο Spider-Man, του Αχιλλέα, ο Superman κ.λπ. κ.λπ.. Ειδικότερα, οι ήρωες comics – και ακόμη ειδικότερα οι superheroes – έχουν, κατά μία έννοια, αντικαταστήσει τους ήρωες και τους ημίθεους των μυθολογιών. Στις μέρες μας, δε, οι ήρωες αυτοί κατακτούν και τη μεγάλη οθόνη και γίνονται καθολικότερα αποδεκτοί ως σύγχρονοι ήρωες. (Βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι ήρωες που πήραν “μεταγραφή” από μυθολογίες κάποιων λαών, στις νέες μορφές μυθολογίες, όπως ο Thor! Ας μη το σχολιάσουμε αυτό, όμως.)

Αντίθετα, όμως, με τον Όμηρο, που έγραψε έπη – άντε να τα έκανε και καμιά τουρνέ και δικαιώματα δεν είδε – οι νέες μας μυθολογίες είναι copyrighted. Δεν είναι κτήμα όλων, δεν είναι μέρος της λαϊκής προφορικής παράδοσης, αλλά είναι μέρος της λαϊκής κουλτούρας. Με το αζημίωτο, φυσικά! Σύμφωνα με το άρθρο και ένα σχεδιάγραμμα που το συνοδεύει, 6 εταιρείες ελέγχουν τις σημερινές, δημοφιλείς ιστορίες. Έξι εταιρείες που ελέγχουν άλλες εταιρείες, που ελέγχουν θυγατρικές. Ρίξτε μια ματιά στο διάγραμμα.

Δεν έχω να βγάλω κανένα βαθυστόχαστο συμπέρασμα, ούτε μπαίνω στη διαδικασία να πλάσω θεωρίες συνωμοσίας. Απλά αναρωτιέμαι: αν αυτοί είναι οι ήρωες στις μέρες μας, και ελέγχονται από εταιρείες, τί λέει αυτό για τα αποδεκτά κοινωνικά πρότυπα της εποχής μας; (Και κλείνω πάλι με ερώτηση, εξίσου φτηνιάρικο δημοσιογραφικό κόλπο.)