Διαφορετικότητα, Comics Και Gay Ήρωες

Έχοντας προϋπηρεσία στο έντυπο Comicdom, o Λευτέρης Κουλώνης γράφει ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι για τη διαφορετικότητα και τους gay ήρωες στα comics, με αφορμή την επικοινωνιακή καμπάνια με τίτλο STOP BULLYING | SPEAK UP, που έχει ως στόχο την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού (bullying) και “έτρεξε” όλο τον Οκτώβριο.

Όταν συμμετείχα στην ομάδα του Comicdom – την εποχή που κυκλοφορούσε σε φωτοτυπίες – είχα γράψει, στο τεύχος #5, ένα κείμενο που είχε τίτλο ΤΟ ΤΟΛΜΗΡΟ MAINSTREAM. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, κινούμαι στα ίδια πλαίσια, καθώς αναρωτιέμαι: Είναι πραγματικά τολμηρό το να υπάρχουν gay (super) ήρωες στα mainstream comics;Το μήνα που μόλις πέρασε (Οκτώβριος 2011), τα FACEBOOK, CNN, TIMES MAGAZINE, PEOPLE MAGAZINE και άλλοι φορείς, έτρεξαν μία επικοινωνιακή καμπάνια με τίτλο STOP BULLYING | SPEAK UP, που έχει ως στόχο την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού (bullying). Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, τόσο στην Αμερική όσο και στη χώρα μας, το οποίο οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην έλλειψη αποδοχής που δείχνουμε απέναντι στη διαφορετικότητα.

O Scott McCloud, στο RE-INVENTING COMICS, εξηγεί πως, για αρκετά χρόνια, στον χώρο των comics, κυριαρχούσε ένα κλειστό κλαμπ δημιουργών, που είχαν δύο χαρακτηριστικά: ήταν λευκοί και άντρες. Οι γυναίκες δημιουργοί δεν έβρισκαν θέση σε ένα τέτοιο περιβάλλον και συχνά αποθαρρύνονταν από το να ενταχθούν σε αυτό. Το ίδιο ίσχυε για δημιουργούς κάθε χρώματος, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης και σεξουαλικού προσανατολισμού.

Το ποιός είναι ο δημιουργός παίζει σημαντικό ρόλο, επιμένει ο McCloud. Στο χώρο της φαντασίας προφανώς και μπορεί ένας άντρας να γράψει – για παράδειγμα – έναν γυναικείο χαρακτήρα. Πρέπει, ωστόσο, να αποφύγει την εύκολη παγίδα του να δημιουργήσει (άλλο) ένα στερεότυπο. Το ίδιο ακριβώς, αλλά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, ισχύει για την περιγραφή μειονοτήτων.

Ένα καλό παράδειγμα επιφανειακής απεικόνισης, είναι το τεύχος HULK MAGAZINE #23, που κυκλοφόρησε τη δεκαετία του ’80. Ο νεαρός Bruce Banner είναι γυμνός στο ντους, όταν δύο “ομοφυλόφιλοι” απειλούν να τον βιάσουν. Ο Bruce γλυτώνει όταν τους λέει πως είναι ο Hulk (!).

To 1992, o Scott Lobdell κλήθηκε να δημιουργήσει μία ιστορία εκτός σειράς, η οποία θα λειτουργούσε σαν μπαλαντέρ για τo ALPHA FLIGHT. Αν οι δημιουργοί δεν προλάβαιναν τις προθεσμίες τους κάποιο μήνα, οι εκδότες θα δημοσίευαν αυτό το τεύχος χωρίς να επηρεάζεται το timeline του τίτλου. Ο Lobdell έβρισκε συναρπαστικό τον χαρακτήρα του Northstar, αλλά έκρινε πως δεν μπορούσε να γράψει κάτι ενδιαφέρον για αυτόν, κυρίως επειδή ο συγκεκριμένος ήρωας ήταν πάντα θυμωμένος. Σκέφτηκε, λοιπόν, πως ο θυμός του Northstar προέρχεται από την ανάγκη του να κρύβει συνεχώς την σεξουαλικότητα του (για την οποία είχαν αφήσει έντονα hints και προηγούμενοι συγγραφείς που είχαν εργαστεί στον τίτλο, με κυριότερο όλων τον δημιουργό του, John Byrne). Ήταν ένας αμυντικός μηχανισμός που είχε αναπτύξει, για να κρατάει τους άλλους μακριά του. Στο τεύχος #106 του ALPHA FLIGHT, o Lobdell βάζει τον αγαπημένο του χαρακτήρα να γίνεται ο πρώτος ανοιχτά gay super ήρωας. Η Marvel που είδε το τεύχος να εξαντλείται οπουδήποτε κυκλοφόρησε, αναγκάστηκε να το επανατυπώσει.

To 2000, o Mark Millar διαδέχεται τον Warren Ellis στη σειρά THE AUTHORITY της Wildstorm. O Ellis, που είχε δημιουργήσει τους χαρακτήρες Apollo και Midnighter, χειριζόταν με διακριτικότητα την σχέση τους. O Millar φρόντισε να υπογραμμίσει τη σχέση αυτή, χωρίς όμως να της δώσει μεγαλύτερο βάρος απ’ ότι της αναλογεί. Σε ένα τεύχος, οι δύο χαρακτήρες φιλιούνται, αλλά αυτό παρουσιάζεται σαν λεπτομέρεια ενός panel που δείχνει το πλήθος σε ένα πάρτι. “Θέλαμε να δείξουμε το φιλί στη φυσικότητα του”, λέει ο Millar. Ήταν μέρος της δράσης στο φόντο, έτσι όπως θα έπρεπε να είναι. Η στιγμή που το τεύχος θα επικεντρωνόταν στο φιλί τους αντί για τις μάχες που δίνουν, θα ήταν η στιγμή που θα χανόταν η πραγματική ουσία της ιστορίας.

Στο σύμπαν του GREEN LANTERN εμφανίζεται, το 2002, ο χαρακτήρας Terry Berg. O Terry, που είναι ένας ανοιχτά gay έφηβος, γίνεται βοηθός του alter ego του Green Lantern, Kyle Rayner. Οι δημιουργοί Bob Schreck (editor) και Judd Winick (συγγραφέας), βάζουν τον Terry να κάνει μία σχέση με έναν άλλο χαρακτήρα, τον David. Ένα βράδυ, οι δυο τους φιλιούνται, όταν τους βλέπουν μέλη της συμμορίας που αρχίζουν να τους κυνηγούν. Ο Terry με τον David τρέχουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά η συμμορία εντοπίζει τον Terry, ο οποίος καταλήγει στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση. Η αρχική ιδέα των δημιουργών ήταν να πεθάνει ο χαρακτήρας, αλλά μετά το ξανασκέφτηκαν. “Δεν μπορούμε να τον σκοτώσουμε. Θα ήταν το τυπικό κλισέ. Ποιος πεθαίνει πάντα στις ταινίες; Οι έγχρωμοι και οι gay. Διαλέξαμε να δώσουμε λίγη ελπίδα”.

Ο Winick είπε πως τα τεύχη GREEN LANTERN, στα οποία συμμετείχε, είχαν τυπικές αρνητικές αντιδράσεις, αλλά και ένθερμες θετικές. Ο ίδιος έγραψε για λογαριασμό της Marvel το EXILES (2001-2003), με πρωταγωνιστές μεταλλαγμένους superheroes. Μία από τις ηρωίδες, η Sunfire, ήταν μία γιαπωνέζα λεσβία. “Η αντίδραση για την συγκεκριμένη ηρωίδα ήταν ονειρική”, δηλώνει ο Winick. “Είναι σαφές πως οι αναγνώστες έχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά”, συμπλήρωσε. Αντέδρασαν αρνητικά για τον gay (Terry), αλλά θετικά για τη λεσβία (Sunfire).

Το 2006, δημοσιεύεται άρθρο στην εφημερίδα NEW YORK TIMES, το οποίο μιλάει για την πρόθεση να παρουσιάζονται στα mainstream comics ήρωες που αντανακλούν την διαφορετικότητα που υπάρχει, ούτως ή άλλως, στην κοινωνία μας. Συγγραφείς και εκδότες που εργάζονται στις δύο μεγάλες εταιρίες (DC και Marvel), είχαν προσπαθήσει αρκετές φορές να παρουσιάσουν μειονότητες στο παρελθόν (π.χ. η δημιουργία του Milestone Universe, από την DC, για καλύτερη παρουσίαση Αφρο-Αμερικάνων ηρώων στα comics). Το αποτέλεσμα ήταν, τις περισσότερες φορές, χαμηλές πωλήσεις, που οδηγούσαν, τελικά, σε καταργήσεις τίτλων. “Είναι δύσκολο να παρουσιάσεις έναν καινούργιο χαρακτήρα στους αναγνώστες comics”, δήλωσε στους NEW YORK TIMES ο αντιπρόεδρος της DC, Dan Didio. H τεχνική που βρήκαν οι εταιρίες ήταν είτε να παρουσιάζουν καταξιωμένους ήρωες με διαφορετικό τρόπο, είτε να συνδέουν σχετικά άγνωστους χαρακτήρες με ήδη γνωστούς. Τέτοιο παράδειγμα είναι η gay Batwoman, η οποία συνδέθηκε με την ντετέκτιβ Renee Montoya στη σειρά 52.

Ένας από τους σεναριογράφους της σειράς 52, ο Greg Rucka, λέει πως πολλοί στην DC θα εύχονταν να μην είχε δημοσιευτεί το άρθρο στους NEW YORK TIMES: “Ξαφνικά υπήρχε όλη αυτή η ένταση για έναν χαρακτήρα που κανείς δεν είχε δει ακόμα! Με αυτό που συνέβη, δόθηκε έμφαση περισσότερο στη σεξουαλικότητα παρά στους χαρακτήρες. Και είναι κρίμα, γιατί η σεξουαλικότητα είναι ένα μόνο στοιχείο των χαρακτήρων, και όχι οι χαρακτήρες οι ίδιοι. Το να λες πως ένας χαρακτήρας είναι gay, είναι σα να λες πως είναι λευκός. Είναι ένα στοιχείο, όχι αυτό που χαρακτηρίζει το άτομο”.

Έπειτα συμπληρώνει: “Γίνεται μεγάλη κουβέντα για τις προθέσεις της DC. Δεν είναι ότι έρχεται κάποιος editor και λέει “Εϊ, εσύ. Χρειαζόμαστε τρεις νέους έγχρωμους χαρακτήρες, δύο Άραβες και έναν ομοφυλόφιλο.” Δεν πάει έτσι. Η πρόθεση είναι ξεκάθαρα να διευρυνθεί το σύμπαν της DC, το οποίο, για πολύ καιρό, αντιπροσωπευόταν αποκλειστικά από λευκούς άντρες. Αυτή είναι η πρόθεση και δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι το συζητάνε σαν να είναι κάτι κακό”.

Αντίστοιχη θέση εκφράζει και ο Winick, που είδαμε νωρίτερα στην ιστορία του GREEN LANTERN. Έχοντας συνεργαστεί τόσο με τη DC όσο και με τη Marvel, λέει: “Όταν ακούω παράπονα για την ανάγκη μου να πιέσω την κοινωνική μου ατζέντα στα comics, πάντα ρωτάω: Για ποιό πράγμα ακριβώς παραπονιέστε; Για τους gay; Για τους έγχρωμους, ή για τους Ασιάτες; Μετά από λίγο, δε μοιάζει με κοινωνική ατζέντα. Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε”.

Αν φύγουμε από το σύμπαν των superheroes, θα δούμε πως ακόμα και στον κόσμο του ARCHIE, εμφανίζεται ένας gay χαρακτήρας, ο Kevin Κeller (Σεπτέμβριος 2010). Οι εκδότες της σειράς δήλωσαν, μάλιστα, πως στο μέλλον θα δείξουν τον γάμο του. “Είναι η ιστορία για την οποία είμαι πιο περήφανος από ποτέ, από τότε που είμαι στα ARCHIE COMICS”, δήλωσε ο εκδότης Jon Goldwater.

Είναι σαφές πως γίνεται συνειδητή προσπάθεια στα comics, ώστε να πλουτίσουν σε χαρακτήρες που δεν αποτελούν στερεότυπα. Η προσπάθεια είναι, μάλιστα, τόσο μεγάλη, που δεν πρέπει να θεωρηθεί πως έχουν αναφερθεί εδώ όλοι οι σχετικοί ήρωες, ή οι δημιουργοί τους. Πρόθεση του συγκεκριμένου κειμένου δεν είναι να παρουσιάσει όλους τους gay ήρωες που έχουν δημιουργηθεί, αλλά να ανοίξει την κουβέντα της ύπαρξης τους στα comics και γενικότερα. Να μας κάνει να μιλήσουμε για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή, που είναι και ο στόχος της εκστρατείας SPEAK UP: να συζητήσουμε, να ενημερωθούμε, να μάθουμε και με αυτό τον τρόπο, να αντιμετωπίσουμε τις διακρίσεις.

Γιατί, όπως λέει και ο Scott McCloud, στο RE-INVENTING COMICS, οι πραγματικοί ήρωες είναι οι δημιουργοί που τα βάζουν με τις προκαταλήψεις. Μια αλήθεια που ισχύει στα comics, αλλά και στην ίδια τη ζωή.