BEST OF #9: Modern X-Artists

Αρχικά, θα ήθελα να ζητήσω συγνώμη για την αδικαιολόγητη απουσία της στήλης, την προηγούμενη Τετάρτη. Δυστυχώς, καταστάσεις πέρα από τις δυνάμεις μου, με κράτησαν μακριά από τον υπολογιστή, εκείνες τις μέρες.

But I’m back – and stronger than ever! (Καλά, κόψε κάτι…)

Anyway, στο σημερινό installment του BEST OF θα δούμε μαζί τους κορυφαίους (κατά τη γνώμη μου, πάντα) καλλιτέχνες που άφησαν το στίγμα τους στους X-titles της Marvel, από την κυκλοφορία του X-MEN GIANT-SIZE #1 (και τη δημιουργία των All-New, All-Different X-Men), μέχρι και τις μέρες μας. Για μια ακόμη φορά, θα τονίσω ότι η επιλογή και η κατάταξη έχουν γίνει με – κυρίως – υποκειμενικά κριτήρια και δεν είναι, φυσικά, απαραίτητο να συμφωνείτε μαζί μου. (Αν και δεν θα ήταν κακή ιδέα, γιατί συνήθως έχω δίκιο. It’s a curse…)

DISCLAIMER #1: Στα “highlights”, αναφέρω τη δουλειά του κάθε καλλιτέχνη που θεωρώ, προσωπικά, ως καλύτερη στο πέρασμα του από τους X-titles, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πιστεύω πως ήταν εξαιρετικός και σε κάποια άλλη.

DISCLAIMER #2: Σε κάποιες περιπτώσεις, χάριν ευκολίας και συντομίας, έχω αφήσει το run του καλλιτέχνη “άθικτο”, χωρίς να υπολογίζω τυχόν fill-ins. Οπότε, θα αναφέρω, επί παραδείγματι, το run του Joe Madureira ως “UNCANNY X-MEN #312-350”, παρ’ όλο που υπάρχουν μέσα σε αυτό, ορισμένα τεύχη που τα σχεδίασαν άλλοι καλλιτέχνες.

DISCLAIMER #3: Σε ένα franchise τόσο πλούσιο και ποικιλόμορφο όσο αυτό των X-titles είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαλέξεις μόνο δέκα καλλιτέχνες, οπότε θεωρώ δίκαιο να αναφέρω εδώ αυτούς που, μολονότι θεωρώ ότι έχουν κάνει εξαιρετική δουλειά, δυστυχώς έπρεπε, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, να μείνουν “απ’ έξω”. Αν δεν θέλετε να μάθετε ποιοί είναι, μη μαρκάρετε την πρόταση που περικλείεται ανάμεσα στις παύλες:

– Larry Stroman, Andy Kubert, Marc Silvestri, Arthur Adams, Brett Blevins, Whilce Portacio, Brandon Peterson, Jim Cheung, Barry Windsor-Smith, Carlos Pacheco, John Romita Jr.–

Και τώρα που τελειώσαμε με τα τυπικά, ας περάσουμε στο πραγματικά ενδιαφέρον κομμάτι. Χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, σας παρουσιάζω τους 10 κορυφαίους X-Artists!

10. Joe Madureira
Highlight: UNCANNY X-MEN #312-350

Πολλά χρόνια πριν γίνει “αυτός ο τύπος που ξεκινάει έναν τίτλο και δεν τον τελειώνει ποτέ”, ή ακόμη και “ο μαλάκας με το λασπωμένο artwork, που μαζί με τον Loeb δημιούργησαν το τραγικό ULTIMATES 3”, ο Joe Madureira ήταν ένας νεαρός καλλιτέχνης, που πριν καλά-καλά κλείσει τα 20 του χρόνια, του δόθηκε η ευκαιρία να αναλάβει τη θέση του μόνιμου σχεδιαστή στο UNCANNY X-MEN, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση του τίτλου να “παράγει” τους νέους hot artists της Αμερικανικής βιομηχανίας comics.

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες του, ήταν φανερό πως επρόκειτο για κάτι αρκετά διαφορετικό από όσα είχαν συνηθίσει τα μάτια των X-Fans. Έξυπνα, συχνά “δύσκολα” layouts, δυναμικές σελίδες, με αρκετά – αλλά όχι υπερβολικά πολλά – splash pages και μια εντελώς νέα αντίληψη στον τομέα του character design. Οι χαρακτήρες του Joe Mad έμοιαζαν να συνδυάζουν πολλά – φαινομενικά ετερόκλητα – στοιχεία από τη δυτική και την ανατολική σχολή, με τις manga επιρροές του καλλιτέχνη και τον τρόπο που ο ίδιος τις ενέταξε στο superhero art, να έρχονται σαν γροθιά στο έως τότε κατεστημένο.

Μπορεί να μην είχε, τελικά, την εξέλιξη που όλοι περίμεναν από αυτόν, καθώς στα επόμενα χρόνια φάνηκε να εμμένει σε συγκεκριμένες μανιέρες και να μην ασχολείται τόσο με το πώς θα πάει την τέχνη του ένα βήμα πιο πέρα (για να μην αναφερθούμε στα πολλά προβλήματά του με τα deadlines, που έμοιαζαν να γιγαντώνονται όσο περνούσε ο καιρός), αλλά εκείνο το run του στο UNCANNY ήταν μια ανάσα δροσιάς, σε μια βιομηχανία όπου οι περισσότεροι νέοι καλλιτέχνες επέλεγαν να γίνουν κλώνοι του Jim Lee ή του Rob Liefeld.

9. Dave Cockrum
Highlight: UNCANNY X-MEN #94-107, GIANT-SIZE #1

Ειλικρινά, δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον καλύτερο από τον Cockrum για να συν-δημιουργήσει τους “All-New, All-Different X-Men”! Έχοντας δώσει ήδη τα διαπιστευτήριά του στον τομέα των team books, με το ιστορικό πέρασμα του από το LEGION OF SUPER-HEROES, ο Cockrum ήταν τελικά ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που πέρασε από το UNCANNY ερχόμενος ως super star και όχι ως ανερχόμενο ταλέντο.

Μάστορας στο character design, ήταν υπεύθυνος για τις περισσότερες από τις στολές της νέας, τότε, γενιάς μεταλλαγμένων, με τις δημιουργίες του να θεωρούνται ακόμη και σήμερα αρχετυπικές. Οι φιγούρες του είχαν έντονο δυναμισμό, αλλά και μια “στιβαρότητα”, που έπειθε τον αναγνώστη πως οι χαρακτήρες ήταν άνθρωποι με τους οποίους δεν μπορείς να αστειευτείς.

Εκτός από το πολύ καλό figure drawing, όμως, μας έδωσε και δεκάδες αριστοτεχνικά στημένες σελίδες, καθώς οι ικανότητες του σε layout και composition τον καθιστούσαν ως έναν από τους 3-4 καλύτερους storytellers της εποχής. Παρ’ όλο που, στο σύντομο πέρασμα του από τον τίτλο, οι πωλήσεις δεν ανέβηκαν σε επίπεδα που να προϊδεάζουν για τον “οδοστρωτήρα” που θα ακολουθούσε, η συμβολή του παραμένει καταλυτική και είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν το X-Men franchise θα έφτανε εκεί που έφτασε χωρίς αυτόν.

8. John Byrne
Highlight: UNCANNY X-MEN #108-143

Τί να πει κανείς για τον John Byrne, που δεν έχει ειπωθεί ήδη χιλιάδες φορές από εκατοντάδες διαφορετικούς ανθρώπους; Κατά την προσωπική μου άποψη, ανήκει στην ελίτ των αμερικανών σχεδιαστών comics, και είναι σίγουρα ένας από τους 20 πιο επιδραστικούς δημιουργούς όλων των εποχών.

Θα μου πείτε, τότε, γιατί τον έχω τόσο χαμηλά στη δεκάδα; Ο λόγος είναι απλός, αν και όχι ιδιαίτερα “δημοφιλής”. Κατά την προσωπική μου άποψη, ο Byrne, όταν πέρασε από το UNCANNY X-MEN, δεν ήταν ακόμη “έτοιμος”. Τα panels του, αν και σε γενικές γραμμές καλοφτιαγμένα, ήταν άνισα, οι φιγούρες του, αν και ιδιαιτέρως δυναμικές, ήταν ασταθείς, και τα layouts του, αν και πρωτοποριακά, ήταν συχνά υπερβολικά flashy, χωρίς να είναι εξίσου ουσιαστικά. Κοινώς, τα ψήγματα (και κάτι παραπάνω) του επερχόμενου μεγαλείου υπήρχαν, αλλά ο φορέας αυτών ήταν μάλλον πολύ “άγουρος” για να τα διαχειριστεί.

Παρ’ όλα αυτά, τα τεύχη του John Byrne ήταν σίγουρα ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της Ιστορίας των X-Men και ο σχεδιαστής τους είναι συνυπεύθυνος για ορισμένες από τις πλέον κλασικές ιστορίες του τίτλου (σε πολλές από αυτές και ως co-plotter). Μπορεί να πάτησε, σε μεγάλο βαθμό, στις βάσεις που είχε βάλει ο Cockrum, αλλά έβαλε και ο ίδιος κάτι παραπάνω από ένα λιθαράκι για τη γιγάντωση των X-titles.

7. Joe Quesada
Highlight: X-FACTOR #87-92, Annual 7

Μπορεί να έχω εκφρασει δεκάδες φορές τις αντιρρήσεις και τις ενστάσεις μου για τη δουλειά του Quesada ως Editor-In-Chief της Marvel και τις τακτικές που χρησιμοποίησε στο πέρασμα του από αυτή τη νευραλγική θέση, αλλά ως σχεδιαστής ήταν πάντα ένας από τους αγαπημένους μου. Η συνεισφορά του στους X-titles μπορεί να ήταν μικρή σε όγκο (και αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν είναι ψηλότερα στην κατάταξη), αλλά αυτά τα λίγα τεύχη X-FACTOR που σχεδίασε παραμένουν αξεπέραστα και αποτελούν σημείο αναφοράς, ακόμη και σήμερα, 18 χρόνια μετά την κυκλοφορία τους.

Το απόλυτο highlight, φυσικά, είναι το τεύχος #87, με την επίσκεψη των μελών της ομάδας στον ψυχίατρο, που με τα περίπλοκα και δυναμικά layouts, καθώς και τις όμορφες, αν και αλλόκοτες φιγούρες του Quesada, σε συνδυασμό με τους έξυπνους, “ατακαριστούς” διαλόγους του Peter David, αποτελεί ένα τέλειο δείγμα comic book art, που χαίρεσαι εξίσου να το διαβάζεις, αλλά και να το χαζεύεις…

6. Bill Sienkiewicz
Highlight: NEW MUTANTS #18-31

Όταν ο Sienkiewicz ανέλαβε τα σχεδιαστικά ηνία του τίτλου που μας σύστησε τη νέα γενιά μεταλλαγμένων του Marvel Universe, το σοκ για τους αναγνώστες ήταν κάτι παραπάνω από μεγάλο. Τα συμβατικά layouts των Bob McLeod και Sal Buscema, έδιναν τη θέση τους σε αυτό το “κάτι”, που έφερνε λίγο σε Neal Adams (on speed!), πρόσθετε επιρροές από pop art και poster art, είχε έντονο το στοιχείο του κολλάζ και όλο μαζί δεν έμοιαζε, στην πραγματικότητα, με τίποτα από αυτά που είχαν δει έως τότε!

Φιγούρες που έμοιαζαν να παραμορφώνονται ανάλογα με τα συναισθήματα που έπρεπε να αποδωθούν στο συγκεκριμένο panel (αν και στα comics του Sienkiewicz, η έννοια “panel” είχε ελαφρώς πιο πολυεπίπεδη ερμηνεία), περίεργες γραμμές που, φαινομενικά, δεν ανήκαν πουθενά, αλλά προσέθεταν τόσα πολλά στο σύνολο, και μια γενικότερη αίσθηση ότι αυτό που βλέπεις και διαβάζεις, ναι μεν είναι comic, αλλά είναι παράλληλα και κάτι εντελώς καινούργιο – σαν μια νέα μορφή Τέχνης, που απλά οφείλει πολλά σε κάποια προηγούμενη.

Το κοινό ήταν διχασμένο για το αν τα τεύχη του Sienkiewicz ήταν “καλά” ή όχι. Προσωπικά, δεν είχα ποτέ καμία αμφιβολία…

5. Adam Kubert
Highlight: WOLVERINE #77-82

Αν μου έλεγε κάποιος, πριν από περίπου ένα μήνα , ότι θα έκανα Top 10 Mutant Artists και θα είχα τόσο ψηλά τον Adam Kubert, είναι πιθανό να γελούσα. Βλέπετε, το πέρασμα του μεγάλου γιού του Joe Kubert από τους X-Titles είχε συμπέσει με την περίοδο που είχα αρχίσει να απομακρύνομαι κάπως από το X-Universe και, παρ’ όλο που πάντα αναγνώριζα τις τεχνικές αρετές του Adam ως σχεδιαστή, η δουλειά του στο WOLVERINE (αλλά και αργότερα στο UNCANNY X-MEN) ήταν καταχωρημένη στο μυαλό μου ως “καλή, αλλά όχι κάτι το ξεχωριστό”.

Πρόσφατα, όμως, ξαναδιάβασα εκείνα τα πρώτα τεύχη του στο WOLVERINE (στο πλαίσιο ενός μεγαλεπήβολου “X-titles re-reading project” που έχω ξεκινήσει εδώ και περίπου ένα χρόνο) και αυτά που είδα, κυριολεκτικά, με εξέπληξαν! Δυναμικά, σύνθετα layouts, που απείχαν έτη φωτός από το μέσο όρο της εποχής (κάτι που γινόταν ακόμη πιο έντονο, αν έκανε κανείς τις συγκρίσεις με την απείρως πιο “πεζή” δουλειά του αδελφού του, Andy, στο X-MEN), επιβλητικές φιγούρες, λαχταριστά splash pages που δεν περιορίζονταν στο κλασικό “random Jim Lee  pose/action shot” (το στάνταρ εκείνα τα χρόνια) και γενικά μια αίσθηση ότι ένα υπερηρωικό comic μπορεί να είναι απολύτως “straight” (χωρίς, δηλαδή, να χρειάζονται υπερβάσεις τύπου Sienkiewicz, Bachalo ή Madureira) και παρ’ όλα αυτά να είναι πρωτοποριακό και συναρπαστικό οπτικά.

Με κίνδυνο να καταδικαστώ για κάποιο ιδεχθές έγκλημα υπερβολής στην έκφραση, θα πω ότι από την εποχή του SPIRIT του Will Eisner είχαμε να δούμε τέτοιο οπτικό αποτέλεσμα (κυρίως στον τομέα της σύνθεσης και των layouts) που να είναι, σε ισόποσες δόσεις, κλασικό και εντελώς μοντέρνο.

4. Chris Bachalo
Highlight: GENERATION X #1-6

Όπως και ο Joe Mad, έτσι και ο Bachalo έχει ακούσει πολλά τα τελευταία χρόνια. Στους περισσότερους δεν αρέσει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η γραμμή του έχει γίνει υπέρμετρα καρτουνίστικη, τα layouts του παραείναι “δύστροπα” και γενικά το όλο αποτέλεσμα μοιάζει συχνά μπερδεμένο, καθίστωντας το, ενίοτε,  δύσκολο για τον αναγνώστη να κατανοήσει πλήρως τι ακριβώς συμβαίνει σε κάθε σελίδα. Η προσωπική μου άποψη διαφέρει αρκετά. Παρ’ όλο που και εγώ προτιμώ τον πιο “καθαρό” Bachalo των πρώτων χρόνων της καριέρας του, εξακολουθώ να αισθάνομαι μαγεμένος κάθε φορά που έρχομαι αντιμέτωπος με τις υπέροχες, γεμάτες αγάπη και συναίσθημα σελίδες του. (Κλισέ, αλλά όχι υπερβολή, στη συγκεκριμένη περίπτωση.)

Όπως και να ‘χει, η δουλειά του στο GENERATION X (σε σενάριο του, εξαιρετικού τότε, Scott Lobdell), ειδικά στα πρώτα 6 τεύχη του στον τίτλο (πριν φύγει για να σχεδιάσει το DEATH: THE TIME OF YOUR LIFE και επιστρέψει σχεδόν ένα χρόνο μετά), χαίρει καθολικής εκτίμησης. Κατά μία έννοια, ο Bachalo ήταν ιδανικός για να σχεδιάσει αυτόν τον τίτλο με τους έφηβους μεταλλαγμένους, καθώς το artwork του συνδυάζει την παιδικότητα και το δυναμισμό που χαρακτηρίζουν έντονα αυτή την ηλικιακή ομάδα ανθρώπων (είτε homo sapiens, είτε homo superior).

Με τα δυναμικά και αντισυμβατικά layouts να έρχονται ως ιδανικό συμπλήρωμα στο “χαριτωμένα επιθετικό” σχέδιό του, ο Chris Bachalo άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στον κόσμο των Marvel Mutants και για μένα, προσωπικά, σε μια εποχή που είχα αρχίσει να αισθάνομαι ότι βαριέμαι τα υπερηρωικά comics, μου έδειξε, με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, πως υπάρχει ακόμα “ψωμί” στο συγκεκριμένο genre.

3. Alan Davis
Highlight: EXCALIBUR #42-67

Ο Davis ανήκει σε εκείνη τη μικρή ομάδα σχεδιαστών που μπορεί να με κάνουν να αγοράσω έναν τίτλο μόνο για το artwork, χωρίς να με ενδιαφέρει ποιός τον γράφει, ή ποιοί χαρακτήρες πρωταγωνιστούν. Βέβαια, όταν αυτός ο τίτλος λέγεται EXCALIBUR, τον γράφει ο “πατέρας των μεταλλαγμένων” Chris Claremont (προτού μεταλλαχθεί και ο ίδιος σε “πρώην συγγραφέα”!) και πρωταγωνιστούν ορισμένοι από τους πιο ενδιαφέροντες δευτερεύοντες χαρακτήρες του X-Universe, τότε το artwork του Davis είναι added bonus.

Διατηρώντας πάντα τη μοναδική ικανότητα να σχεδιάζει όλους (μα όλους!) τους χαρακτήρες, σε όποιον τίτλο και αν εργάζεται, απολύτως “on model”, χωρίς όμως να θυσιάζει ούτε στο ελάχιστο το προσωπικό του στιλ, ο Alan Davis είναι, κατά μία έννοια, ο ιδανικός σχεδιαστής για οποιονδήποτε υπερηρωικό τίτλο. Κανείς δεν θα μπερδέψει ποτέ έναν χαρακτήρα του σπουδαίου Βρετανού σχεδιαστή με κάποιον άλλο (ακόμη και αν είναι out of costume), αλλά, παράλληλα, κανείς δεν θα μπερδέψει έναν χαρακτήρα του Davis με τον ίδιο χαρακτήρα σχεδιασμένο από άλλον καλλιτέχνη! Σε αυτόν τον τομέα, ο μόνος που τον συναγωνίζεται είναι ο Steve Rude, με τη διαφορά ότι ο Davis μπορεί να το κάνει αυτό σε μηνιαία βάση!

Το EXCALIBUR δεν ήταν ποτέ ο τίτλος στον οποίο συνέβαιναν “τα σημαντικά και σπουδαία” του X-Universe. Έμοιαζε, εν πολλοίς, να κινείται στους δικούς του ρυθμούς και να λαμβάνει χώρα σε ένα διαφορετικό σύμπαν (ναι, ξέρω, αυτό το σύμπαν το λένε “Αγγλία”). Παρ’ όλα αυτά, για όσο διάστημα βρισκόταν σε αυτόν ο Alan Davis (είτε στο αρχικό του run με τον Claremont, είτε στο δεύτερο – ακόμη καλύτερο! – πέρασμα του, όπου είχε και την ευθύνη του σεναρίου), ήταν πάντα αυτός που σταθερά απολάμβανες περισσότερο να διαβάζεις.

2. Jose Ladronn
Highlight: CABLE #48-70

OK, το παραδέχομαι, το artwork του Ladronn δεν είναι για όλα τα γούστα. Αυτός ο περίεργος συνδυασμός Jack Kirby και ευρωπαϊκής σχολής μπορεί να ξενίσει αρκετούς, ειδικά όταν μιλάμε για υπερηρωικά comics (και μάλιστα έναν τόσο ανέμπνευστο και απολύτως run-of-the-mill τίτλο, όπως το CABLE). Κατά την προσωπική μου άποψη, όμως, το artwork του Ladronn εκείνη την περίοδο, άγγιξε την τελειότητα! (Για να μην πω ότι τη χούφτωσε και με τα δύο χέρια και ακουστώ χυδαίος…)

Οι δυνατές γραμμές του Μεξικανού καλλιτέχνη, σε συνδυασμό με τα εξαιρετικά μελάνια του (αν δεν απατώμαι) συμπατριώτη του, Juan Vlasco, έδωσαν ένα μαγικό οπτικό αποτέλεσμα που κατόρθωνε να σου θυμίζει πολλά πράγματα, χωρίς όμως να αντιγράφει τίποτα συγκεκριμένο. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει, ασφαλώς, να γίνει και στα layouts του Ladronn, που χωρίς να είναι σε σταθερή βάση περίπλοκα ή δαιδαλώδη, είχα πάντα κάτι ενδιαφέρον να προσθέσουν στο συνολικό αποτέλεσμα, δίχως, όμως, ποτέ να θυσιάζουν την αφήγηση στο βωμό του εντυπωσιασμού.

Αν προσθέσετε σε όλα αυτά και τα εξαιρετικά του εξώφυλλα, μπορείτε, νομίζω να καταλάβετε γιατί τον κατατάσσω τόσο ψηλά…

1. Paul Smith
Highlight: UNCANNY X-MEN #165-175

Τις περισσότερες φορές, όταν φτάνω στην πρώτη θέση στα BEST OF, δυσκολεύομαι να βρω τα κατάλληλα λόγια για να εκφράσω αυτά που πιστεύω για την επιλογή μου. Ίσως να φταίει λίγο η κούραση μετά από τη συγγραφή όλων των προηγούμενων (πόσες διαφορετικές λέξεις μπορείς να βρεις για να περιγράψεις, πάνω-κάτω, τα ίδια θετικά στοιχεία;). Ίσως να είναι το βάρος της ευθύνης, καθώς πλέον δεν πρέπει απλά να αιτιολογήσω μια “επιλογή στη δεκάδα”, αλλά την “απονομή του χρυσού μεταλλίου”.

Ίσως, πάλι – και αυτό είναι το πιθανότερο – να βρίσκω την όποια αιτιολόγηση περιττή, καθώς, μέσα στο κεφάλι μου, τα χαρακτηριστικά που κάνουν το Νο 1 καλύτερο από αυτά που προηγήθηκαν, είναι τόσο ξεκάθαρα και – σχεδόν – αυταπόδεικτα, που οποιαδήποτε προσπάθεια περαιτέρω εκλογίκευσης και επεξήγησης να φαντάζει με αδικαιολόγητο “ξεχείλωμα” και ακατάσχετη φλυαρία.

Ο Paul Smith είναι ο καλύτερος σχεδιαστής που έχει περάσει ποτέ από τους X-titles. Αν δε με πιστεύετε, μπορείτε να κάνετε κλικ στην εικόνα που βρίσκεται δεξιά. Αν αυτό δεν είναι αρκετό για να σας πείσει, τότε πρέπει οπωσδήποτε να αναζητήσετε τα τεύχη που έκανε στο UNCANNY (ή, πιο εύκολα, το TPB “From The Ashes”). Αν ούτε αυτό δεν αρκεί για να σας πείσει πως ο Paul Smith είναι ο κορυφαίος X-Artist όλων των εποχών, τότε έχετε κάποιο πολύ σοβαρό πρόβλημα και, λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι για να σας βοηθήσω…