TOP 100 OF THE 80s: 4. WATCHMEN

Writer: Alan Moore
Artist: Dave Gibbons
DC Comics

“Τα comics δεν είναι Τέχνη. Είναι κάτι παιδιάστικα πράγματα με χαζές ιστορίες και ήρωες που έχουν υπερδυνάμεις”, μου πέταξαν κάποτε στα μούτρα. Πείσμωσα τότε. Αλλά είχα έναν κρυφό άσσο στο μανίκι μου. Το WATCHMEN!

Δε διάλεξα τυχαία αυτό το comic. Είναι – σε πρώτη ανάγνωση τουλάχιστον – ένα υπερηρωϊκό comic. Είναι και μια αστυνομική ιστορία. Και είναι τόσα, μα τόσα παραπάνω. Όταν μετά από καιρό πήγα να πάρω πίσω το comic που είχα δανείσει, τίποτε δεν ειπώθηκε. Αλλά το χέρι που μου έδινε πίσω το WATCHMEN το κρατούσε σα να μην ήθελε να το αποχωριστεί. Κανείς δε θέλει να το αποχωριστεί. Γιατί το νιώθεις, το ξέρεις, είσαι σίγουρος, ότι την πρώτη φορά έξυσες απλά την επιφάνεια.

Την πρώτη φορά απλά παρακολουθείς την υπόθεση. Που αυτό το “απλά”, δεν είναι τόσο απλό, μιας και η ιστορία είναι δαιδαλώδης και γίνεται όλο και πιο μυστήρια όσο προχωράει το comic. Είμαστε στο 1985 και εδώ και χρόνια οι μασκοφόροι εκδικητές είναι εκτός νόμου. Ένας από αυτούς, ο πολύ σκληρός – αν και, με το WATCHMEN, δεν πρέπει να μένεις στις πρώτες εντυπώσεις – Edward Blake, aka The Comedian, βρίσκεται δολοφονημένος. Ποιός και γιατί διέπραξε αυτό το έγκλημα; O πιο psycho – ή ο πιο λογικός – από τους πρώην υπερήρωες, ο Rorschach, προσπαθεί να εξιχνιάσει τη δολοφονία αυτή. Και η υπόθεση αυτή γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη και σιγά-σιγά αποκαλύπτεται το αίνιγμα. Αυτή την ιστορία παρακολουθούμε.

Αν ήταν μόνο ένα αστυνομικό comic με μασκοφόρους εκδικητές θα ήταν ένα υπέροχο αστυνομικό comic με μασκοφόρους εκδικητές. Το μυστήριο προχωρά με βήμα που σε παρασύρει, που σε σαγηνεύει, έχει την σωστή κορύφωση και εξαιρετική χρήση της τεχνικής του suspense.

Αν ήταν μόνο ένα αντιπολεμικό comic, μια αναφορά στη ψυχροπολεμική εποχή δηλαδή, θα ήταν ένα εύστοχο σχόλιο πάνω στην πολιτική κατάσταση ακόμα και σήμερα. Η απειλή της πυρηνικής καταστροφής που επικρεμόταν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο προβάλλεται με τον πιο δεικτικό τρόπο. Κι αν η απειλή αυτή αποσοβήθηκε (λέμε τώρα), ο άνθρωπος βρίσκει έναν τρόπο να απειλεί τον ίδιο τον εαυτό του. Η βία γίνεται η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει ο άνθρωπος και η μεγαλομανία του, που την εκπροσωπεί ο ημίτρελος (;), ευφυής(;) Ozymandias, με πρότυπο τον Μ. Αλέξανδρο,  δεν έχει όριο.

Αν ήταν μόνο μια φιλοσοφική πραγματεία για την ανθρώπινη κατάσταση θα ήταν μια αναζήτηση για την ηθική, για τα ερωτήματα που ταλανίζουν τον άνθρωπο, για το αν υπάρχει Θεός. Και μάλιστα από τις καλύτερες που έχω διαβάσει. Η στάση του αποστασιοποιημένου από τα ανθρώπινα συναισθήματα Dr.Manhattan είναι μια άλλη ματιά για την ουσία της ζωής. Λίγο την άγγιξα και τρόμαξα με την ματαιότητα με την οποία παρουσιάζονται τα ανθρώπινα πράγματα.

Αν ήταν μόνο ένα ερωτικό, ρομαντικό comic, θα ήταν γλυκό και τρυφερό, βίαιο και σκληρό όπως ο Έρωτας ο ίδιος. Η ερωτική ιστορία του Nite Owl και της Silk Spectre, αλλά και της παλιάς Silk Spectre και του Comedian, είναι τόσο ανθρώπινη, τόσο βαθιά ριζωμένη στην επισκόπηση των ανθρωπίνων σχέσεων που δε το περιμένεις από ένα “superhero” comic.

Αν ήταν μόνο ένα sci-fi comic, θα σε άφηνε άφωνο με το πόσο μπροστά ήταν – αλλά πολύ μπροστά – ή με το πόσο εκτός πραγματικότητας μπορεί να σε πετάξει. Ο Φυσικός της παρέας, Ανδρέας Μιχαηλίδης, ξέρει πιο πολλά από εμένα για το θέμα, αλλά εγώ εντυπωσιάστηκα πραγματικά από το πώς χειρίστηκε το θέμα αυτό ο Alan Moore, με απλότητα, χωρίς φανφάρες (ταρατατζούμ, πάρε μια Σκοτεινή Ύλη να σου βρίσκεται) αλλά και με ρεαλιστικότητα.

Αν ήταν μια πραγματεία στο πώς πρέπει να γίνονται τα comics… μισό λεπτό! Κατά μία έννοια, είναι μια πραγματεία στο πώς πρέπει να γίνονται τα comics. Το storytelling είναι απλά άψογο, με όλη τη σημασία της λέξης. Άψογο, χωρίς ψεγάδι. Όλα είναι χορογραφημένα, προσχεδιασμένα, προσεκτικά επιλεγμένα. Κανένα, μα κανένα καρέ δεν έχει αφεθεί στην τύχη του – κάτι που μια 60^η ανάγνωση του comic αποκαλύπτει – και όσο το διαβάζεις το πιστεύεις ότι ο Alan Moore έχει φανταστεί πολλά περισσότερα. Έχει “μπει” στην ιστορία, έχει “γνωρίσει” τους χαρακτήρες και ξέρει για τον εναλλακτικό αυτό κόσμο τα πάντα, τον έχει ζωντανέψει με τη φαντασία και έτσι είναι ζωντανός και για εμάς. Οπότε, αυτό το τέλειο μπλέξιμο των sub-plots, το μαγευτικό δέσιμο της ιστορίας “Tales of the Black Freighter” δεν είναι και τίποτα σπουδαίο! Δεν έχετε παρά να “χαθείτε” μέσα στην ιστορία που θέλετε να αφηγηθείτε, να “δείτε” τον κόσμο και τους χαρακτήρες – να ρισκάρετε και μια σχιζοφρένεια – και θα τα καταφέρετε.

Στο πρόσωπο του Dave Gibbons, ο Alan Moore βρήκε τον τέλειο σχεδιαστή για να του μεταφέρει το όραμά του. Το σχέδιό του Gibbons είναι λιτό και η λιτότητα είναι μια αρετή στην Τέχνη, που πολλοί ξεχνούν. Όταν λέω λιτό, δεν εννοώ απλοϊκό. Αντιθέτως. Όμως, δεν πάει να αποδείξει τίποτε παραπάνω αυτό που είναι. Δεν υπάρχει ούτε μια γραμμή σε αυτό το comic που να μην έχει λόγο που είναι εκεί. Οι χαρακτήρες γεννήθηκαν όπως ακριβώς τους σχεδίασε ο Gibbons, οι εκφράσεις τους αποδίδουν τα αισθήματά τους. Οι γωνίες λήψεις δεν είναι ψευτο-προχωρημένες, είναι σωστά επιλεγμένες και τα transitions είναι αριστοτεχνικά.

Ό,τι και να πει κανείς για το WATCHMEN είναι λίγο. Αντί για όλα αυτά τα λόγια θα μπορούσα να πω “Είναι ένα από τα καλύτερα comics όλων των εποχών, ένα πραγματικό έργο Tέχνης. Βυθιστείτε σε αυτό!”

Το WATCHMEN δεν άλλαξε μόνο τον τρόπο που διαβάζω comics, άλλαξε και το λόγο που διαβάζω comics.

(Βασιλεία Βαξεβάνη)