ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΟΜΙΚΣ #4: Γιώργος Κωνσταντίνου, Η Συνέντευξη

Πριν ξεκινήσουμε με το σημερινό θέμα, ας ευχηθώ και εγώ να έχουμε ένα καλό καλοκαίρι, μιας και μπήκαμε στον Ιούνιο. Όπως σας είχα πει και στο πρώτο μέρος του αφιερώματός μας στον Γιώργο Κωνσταντίνου, σήμερα θα συνεχίσουμε με τη συνέντευξη που μας έδωσε. Και επειδή δεν τα πάω πολύ καλά με τις εισαγωγές και τους προλόγους, κάπου εδώ σταματάω (έτσι απότομα.. 😛 ) και σας αφήνω να διαβάσετε όσα απάντησε, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, στις ερωτήσεις που του έθεσα.

– Πολλά ψευδώνυμα. Jorgos k, Yorgos k, Νίκος Οπελάτης, ЁРГОС.. Τα δύο τελευταία τί σημαίνουν?

Το ЁРГОС είναι απλά το Γιώργος γραμμένο με κυριλλική γραφή. Προέκυψε για τη συνεργασία μου με την εφημερίδα Θεσσαλονίκη το 97. Οι μόνοι που το διαβάζανε σωστά ήταν οι μετανάστες απ’ την Σοβιετία. Το Ё στα Ρώσικα διαβάζεται ΓΙΩ το υπόλοιπο ειναι το ΡΓΟΣ κανονικά. Το Νίκος Οπελάτης είναι αναγραμματισμός του εικονοπλάστης. Είχα ανοίξει ένα γραφείο το 1996-’97 άνοιξα στη Θεσσαλονίκη, που τo λεγα Εικονοπλαστείο..

– Τα περισσότερα κόμικς και σκίτσα σου, δεν έχουν λόγια. Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος για αυτό;

Το χωρίς λόγια είναι μια πρόκληση. Η ελληνική γελοιογραφία είναι παραδοσιακά φορτωμένη λόγια, σε μπαλονάκια, στα ρούχα, όπου η εικόνα υπηρετεί την ατάκα. Υπάρχουν βέβαια και ο Κουντούρης, ο Ζερβός και πολλοί άλλοι εξαιρετικοί έλληνες που μας χαρίσανε εικόνες δυνατές που στέκονται χωρίς λόγια. Εμένα μ’αρέσαν πάντα οι εικόνες που λειτουργούν από μόνες τους, σε εκπλήσσουν και σε κάνουν να σκέφτεσαι, να αμφιβάλλεις, να βλέπεις κάτι που δεν μπορεί να υπάρξει στην πραγματικότητα. Το αν θα σε κάνει να γελάσεις ή να κλάψεις να μην προδιαγράφεται από λόγια ή από μια μεγάλη μύτη. Χωρίς λόγια ο αναγνώστης έχει άλλη συμμετοχή πιο πολλή συνενοχή, ακούει τη δικιά του φωνή, βγάζει τα δικά του συμπεράσματα. Αυτό ίσως να περιορίζει το κοινό, αλλά είναι πιο παγκόσμιο, πιθανόν και πιο διαχρονικό.

– Πες μας λίγα λόγια για το πρώτο περιοδικό που έβγαλες, τη Μαθητική Πρόταση.

Ήταν το ενδιαφέρον για τα κοινά, 16 χρονών και βγάλαμε ένα περιοδικό τυπωμένο όφσετ, 48 σελίδες με κείμενα για την εκπαίδευση, ανταποκρίσεις από διάφορα σχολεία, κι εγώ έκανα τα σκίτσα, τα γραφιστικά, τις διαφημίσεις, έγραφα κιόλας. Χάρη στο περιοδικό γνώρισα και αγάπησα τα τυπογραφεία, χρωστάω πολλά στον Ανδρέα Μιχάλη που είχε το University Press στη Θεσσαλονίκη. Έκανα στο τυπογραφείο για να ξεχρεώσω και να μειώσω το κόστος παραγωγής του περιοδικού δουλειά χεράτη, με ρότρινγκ, φιλμ, χωρίς κομπιούτερ και μάθαινα. Μία φορά κάπου στο τεύχος 4 ή 5 διοργάνωσα και μία μαθητική συναυλία με 17 συγκροτήματα και τα λεφτά που μαζεύτηκαν πήγαν στα έξοδα τυπογραφείου για το περιοδικό. Τελικά βγήκαν 5 τεύχη…

– Και μετά Γερμανία για σπουδές, Ισπανία (Βαρκελώνη), πίσω Θεσσαλονίκη και μετά Πηρυναία. Θα είναι το Cercs ο τελευταίος σταθμός;

Δεν το σκέφτομαι. Δεν μπορείς να πείς ποτέ τελευταίος, ποιος το ξέρει, τα παιδιά μου μεγαλώνουν, θα δούμε. Ωραία είμαστε εδώ, ζούμε σ’ ένα σπίτι μέσα στο δάσος, με τα ιντερνέτια συνδεμένος με τον κόσμο αλλά μες στη φύση, συνεργάζομαι με το Cañamo δεκαπέντε χρόνια, υπάρχει κι η Irenia, μαθήματα, σχεδιασμοί …

– Μία ερώτηση που ήθελα να σου κάνω μιας και σε όλα τα βιογραφικά που διαβάζω, δεν έχει αναφερθεί πουθενά… Εκτός από εικονογράφος, κομίστας, animator και λοιπά συναφή, έκανες κάποια άσχετη δουλειά στα τόσα χρόνια που γύριζες από χώρα σε χώρα;

Στο Βερολίνο έκανα διάφορες δουλειές, σε λαϊκές αγορές πουλώντας από μεταξωτά μαντίλια μέχρι δερμάτινα, 5 χρόνια στήνοντας σκαλωσιές σε κτίρια και συναυλίες, μια φορά για το the wall, τρεις τέσσερις φορές για τους Rolling Stones. Με εξαίρεση τη δουλειά μου τα τελευταία χρόνια στα σχολεία, ασκώ το επάγγελμα της οπτικής επικοινωνίας.

– Όταν ξαναγύρισες Θεσσαλονίκη έκανες την ομάδα Εικονοστρόβιλος, όπου το έργο της θυμίζει το πρόγραμμα comix Crash Kurs που δίδασκες στη Γερμανία. Είχαν κάποια σχεση όντως;

Ναι, σωστά, είχαν. Ο Εικονοστρόβιλος ήταν η εφαρμογή του προγράμματος Comix Crush Kurs της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη. Μόνο που οι έξι βδομάδες του προγράμματος στη Γερμανία εδώ έγιναν 8 μήνες. Το πρόγραμμα αυτό έχει έξι ενότητες όπου μέσα σε αυτές παράγεται ένα κόμικ από το μηδέν. Το ίδιο πρόγραμμα το έχω κάνει και εδώ στην Ισπανία με μικρά παιδιά ηλικίας 10 ετών και από τα μαθήματα αυτά βγηκε το YORGEMON.

– Κάπου διάβασα ότι δεν ήταν και όλα τόσο “όμορφα” τα χρόνια του Εικονοστρόβιλου. Δέχτηκες πολλές πιέσεις από διάφορους παράγοντες. Αληθεύει; 

Μήνες… Κάποια στιγμή οι δημοτικοί συμβουλοι του ΚΚΕ στο δήμο Αγίου Παύλου όπου κάναμε τα μαθήματα, εξέφρασαν αντιρρήσεις με το όλο πρόγραμμα λέγοντας πως τα κόμικς προωθούσαν το σεξ, τη βία, πως έχουν μέσα ιστορίες με ναρκωτικά και άλλα τέτοια. Εγώ πήγα στο δημοτικό συμβούλιο και εξήγησα τί κάνουμε και ότι τα κόμικς είναι εργαλείο για την έκφραση των νέων ανθρώπων. Τα αυτονόητα δηλαδή. Νομίζω όμως πως με αυτή την κίνησή τους απορρίψανε ουσιαστικά τη συνέχεια τόσο των μαθημάτων, όσο και της έκδοσης που βγήκε από τον Εικονοστρόβιλο, τη Χωματερή, με εξαιρετική γραφιστική επιμέλεια του Θανάση Γεωργίου.

– Από αυτήν την ομάδα εκδόθηκε η Χωματερή, αλλά βγήκαν και πολλοί καλοί κομίστες/σκιτσογράφοι/εικονογράφοι που τότε τους είχες μαθητές. Επίσης μετά τη διάλυση της ομάδας, από τα μέλη της δημιουργήθηκε και η Ένατη Διάσταση (που από φανζινάκι κατέληξε να είναι σήμερα εκδοτική). Πώς νιώθεις τώρα, μετά από τόσα χρόνια;

Απλά τυχερός. Στη Θεσσαλονίκη κακά τα ψέμματα υπάρχουν κάποια ονόματα τα οποία έχουν γράψει ιστορία στον χώρο με μία δουλειά η οποία είναι σαφώς μεγαλύτερη σαν παραγωγικότητα και επίδραση από τη δική μου. Ονόματα όπως η Ηλέκτρα (Ζωγλοπίτου), ο Γ. Τραγάκης, η Δώρα, ο Α. Μπάκας, ο Μ. Αμοιράς, ο Αποστολίδης και άλλοι πολλοί που σίγουρα μου διαφέυγουν αυτήν τη στιγμή έχουν κάνει ένα μεγάλο έργο στη Θεσσαλονίκη. Εγώ νιώθω απλά τυχερός που κάποια στιγμή συνέβαλα, όσο συνέβαλα, μ’ εκείνα τα μαθήματα στο έργο αυτό. Έδειξα στα παιδιά αυτά που ήξερα και ο καθένας τους μου έμαθε κι εμένα πολλά.

– Όσα χρόνια είσαι στο εξωτερικό, είτε σαν σπουδές είτε τώρα που διαμένεις μόνιμα, συνεργάζεσαι με εγχώρια περιοδικά και όχι μόνο. Πόσο δύσκολο είναι αυτό;

Κάποτε ήταν δύσκολο. Τώρα υπάρχει η τεχνολογία που σε βοηθάει να στέλνεις τη δουλειά σου γρήγορα και εύκολα. Καμία σχέση με παλιά, που έπρεπε αφού τελειώσω το σκίτσο, να το τυλίξω σε χαρτόνι, να τρέξω στο ταχυδρομείο, να φτάσει, να σε ενημερώσουν ότι έφτασε, να στείλουν παρατηρήσεις και άντε πάλι από την αρχή. Από τη στιγμή που μπήκε το ίντερνετ στη δουλειά μας, τα πράγματα άλλαξαν πάρα πολύ. Χάθηκε πολλή από τη μαγεία της προσωπικής επαφής, η ζύμωση με τους άλλους συνεργάτες, αλλά κερδίθηκε πολλή ελευθερία. Το να μπορείς να ενημερώνεσαι τόσο εύκολα καθημερινά για την επικαιρότητα, να επικοινωνείς όποτε θέλεις, δεν είναι και ό,τι χειρότερο.

– Και μετά, εκτός όλων των περιοδικών και άλλων εντύπων που συνεργάζεσαι, έρχεται η Irenia. Ποιος ο σκοπός της ομάδας αυτής;

Η Irenia είμαστε μία ομάδα ανθρώπων που σχεδιάζουμε και παίζουμε παιχνίδια ειρήνης σε σχολεία. Μπαίνουμε καλεσμένοι σε τάξεις δημοτικού και γυμνασίου σε ώρες σχολικής διδασκαλίας. Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, κάνουμε μη ανταγωνιστικά επιτραπέζια, παιχνίδια με κάρτες, παιχνίδια ρόλων, συμμετοχικά παραμύθια και άλλα, με τα οποία προσπαθούμε η μάθηση να γίνεται μέσω του συναισθήματος. Η γνώση αποκτιέται μέσα από την εμπειρία του παιχνιδιού, όπου για παράδειγμα κάποια στιγμή το παιδί βρίσκεται να είναι ο ίδιος μετανάστης και μπαίνει στη διαδικασία να σκεφτεί και να καταλάβει κάποια από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει καθημερινά ένας μετανάστης. Έχουμε πολλές διαφορετικές δραστηριότητες όπως μία που έχει να κάνει με το παγκόσμιο εμπόριο, κάποιες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ή ένα άλλο επιτραπέζιο παιχνίδι για τους πρόσφυγες. Φροντίζουμε να καλλιεργούμε την περιέργεια των παιδιών ώστε να μπορούν να αμφισβητήσουν διάφορα στερεότυπα και δίνουμε πολύ υλικό, ώστε η τάξη με τον δάσκαλο να δουλέψει και να ψάξει να βγάλει συμπεράσματα και να μάθει. Το 2011 μάλιστα η Irenia κέρδισε ένα παγκόσμιο βραβείο που δίνει ένας οργανισμός του ΟΗΕ, η Συμμαχία Πολιτισμών, η οποία διοργάνωσε φέτος για πρώτη φορά έναν διαγωνισμό, για projects που προωθούνε την κατανόηση των λαών και την ειρήνη μέσω της πολυπολιτισμικότητας. Στον διαγωνισμό αυτόν συμμετείχαν 400 υποψηφιότητες απο 70 χώρες και η Irenia κέρδισε ένα από τα 10 βραβεία.

– Τί σημαίνουν για εσένα οι αυτοεκδόσεις; Συνεχίζεις να κάνεις;

Οι αυτοεκδόσεις είναι ένας πολύ απλός και σωστός τρόπος ώστε ως σκιτσογράφος να πάρεις κάποια λεφτά που να σε ανταμείβουν για τη δουλειά σου, χωρίς να χάνεις την ελευθερία να πεις όπως θέλεις, αυτό που θέλεις. Δεν είναι βέβαια πολλά λεφτά, αλλά μπορώ κάπως να πληρωθώ χωρίς να κάνω εκπτώσεις σ’ αυτά που θέλω να πω. Μερικές φορές και μόνο που μπορεί η δουλειά σου μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να φτάσει στα χέρια αναγνωστών είναι αρκετή ανταμοιβή. Σε ένα περιοδικό μπορεί και να πάρεις καλύτερα λεφτά και σίγουρα πιο ξεκούραστα, αφού δεν θα τρέξεις, αλλά θα σου ζητήσουν όσο νά ναι να μην πεις αυτό ή εκείνο, ή μην κάνεις ιστορίες που να θίγουν ευαίσθητα σημεία, εκκλησία, ναρκωτικά και τέτοια. Το άλλο πολύ καλό είναι ότι σε υποχρεώνει, σου επιτρέπει, πες το όπως θες, να γνωριστείς με τον αναγνώστη. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος, έχω να κάνω πολλά χρόνια από το 2005-’06 αλλά φαντάζομαι ότι θα ξανακάνω. Σκέφτομαι να κάνω αυτοέκδοση με κάποια αδημοσίευτα σκίτσα IMPOSSIBLE REALITIES, χρόνια τώρα σκέφτομαι ένα καινούργιο SIN PAPELES μιας και η σειρά ήδη αριθμεί 150 περίπου ιστορίες. Δεν ξέρω ακόμα τί, αλλά θα ξανακάνω.

– Κάτι άλλο που ήθελα πάντα να σε ρωτήσω, είναι τα φορμάτ των αυτοεκδόσεων που έκανες. Όλα είναι κάπως.. ασυνήθιστα.. από μακρόστενα άλμπουμς μέχρι σε “χαρτάκια” για καπνό. Αυτό γιατί;

 Βασικά με τις δουλειές μου μου αρέσει να παίζω με τα όρια, χωρίς να το παίζω οριακός. Όταν έκανα κάποια έκδοση κοιτούσα ποιο φορμάτ την εξυπηρετούσε καλύτερα και δεν έμενα απαραίτητα στα κλασικά Α4, Α5 και λοιπά.

– Για την έκδοση με τα χαρτάκια που δεν την έχω δει ποτέ, θα μας πεις λίγα λόγια?

Αυτή η αυτοέκδοση είχε γίνει στο μικρότερο δυνατό φορμάτ που σκέφτηκα να κάνω. Είχε γίνει τόση, ώστε να μπαίνει μέσα στη θήκη από τα χαρτάκια Smoking. Για το λόγο αυτό είχα πάει στην εταιρία Smoking και τους ζήτησα 250-300 κουτάκια και έκανα ένα, ας πούμε κόμικ, που χωρούσε μέσα. Βασικά δεν ήταν ακριβώς κόμικ, αλλά κάποιες εικόνες με πολύ απλή γραμμή όπου εξιστορούσαν συναυλίες και διάφορες ροκ καταστάσεις. Τα 250-300 κομμάτια αυτά, δυο φύλλα όφσετ Α4 διπλωμένα στα τέσσερα τα καρφίτσωσα και τα πούλησα όλα σε μια βδομάδα τριγυρνώντας στη Βαρκελώνη.

–  Βλέπουμε πως όλες οι αυτοεκδόσεις σου είναι προσεγμένες και εκτός από το Esplanade, που είναι σε φωτοτυπίες, πάντα προτιμούσες το τυπογραφείο. Ο λόγος?

Οι φωτοτυπίες είναι ένα εξαιρετικό μέσο που χρησιμοποιούν οι φανζινάδες, αλλά αν πρέπει να τις πληρώνεις είναι ακριβός τρόπος να κάνεις αυτοεκδόσεις και ασύμφορος αν θες να κάνεις πολλά αντίτυπα. Επίσης για μένα είναι και το θέμα ποιότητας που παίζει μεγάλο ρόλο. Κάτι που αγοράζει κανείς είναι καλό να του μείνει. Η φωτοτυπία κακά τα ψέμματα σε κάποια χρόνια θα έχει καταστραφεί. Ενώ μία πιο περιποιημένη έκδοση θα μείνει. Το να μπεις στο τυπογραφείο σε υποχρεώνει κάπως να κάνεις πιο προσεγμένη δουλειά, που να σέβεται και το έργο σου και αυτόν που το αγοράζει.

– Στην Ελλάδα, εκτός από τα περιοδικά που συνεργάστηκες, το Soni De War, καθώς και τα 3 δευτερόλεπτα που έχεις κάνει την εικονογράφηση, δεν κυκλοφορεί κάτι άλλο. Αυτό είναι τυχαίο, ή συνειδητά δεν προσπάθησες να εκδόσεις κάτι εδώ;

Κοίτα, όσον αφορά τις αυτοεκδόσεις υπάρχει το πρόβλημα πως δεν μένω Ελλάδα. Η αυτοέκδοση σε θέλει εκεί, να την τρέξεις, να την κυνηγήσεις. Υπήρξαν και κακοτυχίες όπου καλές δουλειές μείνανε στη μέση. Παράδειγμα το σινε Αθηνά και χείρα κίνει που αν και έτοιμη δουλειά, ποτέ δεν κυκλοφόρησε. Επίσης άλλο ένα θέμα είναι πως τα κομιξάδικα στην Ελλάδα, όχι πως είναι ελληνικό προνόμιο, αλλά άλλος είδος κόμικ κυνηγάνε. Κλασσικά, κάτι πιο εμπορικό, που εγώ δεν κάνω.