KATZ: To MAUS του Ιλάν Μανουάχ

Πριν λίγο καιρό, διάβασα μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία στο internet και σκέφτηκα να την μοιραστώ με τους αναγνώστες του Comicdom. Πολλοί από εσάς μπορεί να έχετε ακούσει ή διαβάσει για το ΚΑΤΖ, άλλοι πάλι μπορεί και όχι. Το KATZ είναι μια διασκευή του πολύ πετυχημένου και καταξιωμένου με βραβείο Pulitzer, MAUS, στο οποίο όλοι οι ήρωες έχουν κεφάλια γατών – Εβραίοι και Ναζί. Παρόλο που, όπως γράφεται, “προκάλεσε σάλο στο φεστιβάλ της Angouleme και μάζεψε ενθουσιώδη σχόλια”, το συγκεκριμένο comic δεν είχε αίσιο τέλος.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Δημιουργός αυτής της διασκευής είναι ο Ιλάν Μανουάχ. Ο Ιλάν είναι Έλληνας δημιουργός comics και μουσικός, εβραϊκής καταγωγής, με σπουδές στην σχολή Καλών Τεχνών Saint-Luc των Βρυξελλών. Μαζί με τον Χάρη Λαγκούση, είναι υπεύθυνοι για το πολύ ενδιαφέρον comics imprint του Κορμοράνου, Inkpress, με τίτλους όπως το ΣΙΔΕΡΕΝΙΟ ΟΜΟΙΩΜΑ ΓΑΝΤΙΟΥ ΑΠΟ ΒΕΛΟΥΔΟ, ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΣΕ ΣΥΜΠΑΘΗΣΑ κ.ά.. Ο Μανουάχ πήρε το πολύ γνωστό comic του Art Spiegelman και χωρίς να αλλάξει καθόλου το κείμενο, άλλαξε τα κεφάλια των ποντικών Εβραίων με αυτά των γατών. Στην ιστορία πλέον του Ιλάν, έχουμε Εβραίους-γάτες και Ναζί-γάτες. Το βιβλίο τυπώθηκε στην Ελλάδα και στάλθηκε στις Βρυξέλλες τον Νοέμβριο του 2011, με σκοπό να παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ της Ανγκουλέμ τον Ιανουάριο του 2012.

“Πιστεύω ότι τα έργα που ανήκουν στο συλλογικό ρεπερτόριο, και που θεωρώ ότι ανήκουν σε όλον τον κόσμο, πρέπει να μπορούμε να τα αλλάξουμε κατά κάποιον τρόπο, να τα φέρνουμε στα μέτρα μας, να τα κόψουμε, να τα ξαναπροτείνουμε στο κοινό. Το ονομάζω ‘ενεργή ανάγνωση’. Έργα σαν το KATZ βρίσκονται σε μια πολύ ιδιαίτερη θέση, που φέρνει την συγγραφική ιδιότητα υπό συνεχή διαπραγμάτευση όπως το sampling στη μουσική ή τα δημοτικά τραγούδια. Η έννοια του δημιουργού χάνει την υπόστασή της με την κλασική έννοια του όρου. Όλως τυχαίως (;) είναι πάλι ο Roland Barthes αυτός που πρώτος μίλησε για το θάνατο του συγγραφέα. Στήνω αυτό τον καιρό μια πλατφόρμα, με τη βοήθεια του βελγικού κράτους, για να φτιάξω ένα site που να ενισχύει την πειρατεία και που μπορεί να δώσει χώρο έκφρασης και διανομής έργων σαν το KATZ”.

– Ιλάν Μανουάχ

Εξαιτίας του κόστους παραγωγής, το βιβλίο τυπώθηκε στην Ελλάδα και στάλθηκε αργότερα στις Βρυξέλλες, με ανορθόδοξο τρόπο. Αφού πήγε εκεί, έγινε δειγματοληψία και παρήγγειλαν πέντε φορές παραπάνω απ’ όσα είχαν τυπώσει. Είχαν τυπώσει 800 αντίτυπα και οι παραγγελίες ξεπέρασαν τις 5000.

Η Flammarion, όμως, η εταιρεία που έχει τα δικαιώματα της γαλλικής έκδοσης του MAUS, τους καλεί σε δίκη τρεις μέρες πριν ξεκινήσει επίσημα το φεστιβάλ της Angouleme για να αποτρέψει την κυκλοφορία. Το εξώδικο που πήραν ήταν πλήρες: 500 σελίδες, με σκαναρισμένες σελίδες από το ΚΑΤΖ και το MAUS, το εξώφυλλο, όλες τις συνεντεύξεις που είχε δώσει με υπογραμμισμένα λόγια του, την αλληλογραφία του με τον Spiegelman με όλα τα e-mails που είχαν ανταλλάξει.

Όλα τα αντίτυπα πολτοποιήθηκαν και τα ψηφιακά αρχεία καταστράφηκαν.

“Γράφτηκαν πάρα πολλά άρθρα στον ξένο Tύπο. Γενικά, οι περισσότεροι Εβραίοι ήταν ενθουσιασμένοι με το project. Υπήρχε σοβαρή υποστήριξη από τη μεγαλύτερη βέλγικη εφημερίδα, LE SOIR, από κριτικούς και καλλιτέχνες και δικηγόρους στην Ευρώπη και στην Αμερική και πολλά περιοδικά και sites εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για την υπόθεση. Θα συλλέξουμε τα γραπτά τους και θα εκδώσουμε ένα θεωρητικό βιβλίο που θα ονομάζεται, αντίστοιχα με το METAMAUS (βιβλίο με ντοκουμέντα γύρω από την ιστορία και το making of του MAUS), METAKATZ.”

– Ιλάν Μανουάχ

Κατά τη γνώμη μου, το KATZ αποτελεί μια ενδιαφέρουσα όσο και αμφιλεγόμενη περίπτωση και δε μπορώ να γνωρίζω ποια είναι η κοινή γνώμη για τέτοιου είδους διασκευές. Αυτό, πάντως, που με αφορά άμεσα αυτήν την στιγμή είναι να γνωρίσω καλύτερα τον καλλιτέχνη Μανουάχ μέσα από την δουλειά του, η οποία κάνει την εμφάνισή της εκτός των συνόρων κυρίως (έτσι πιστεύω), καθιστώντας αυτή τη γνωριμία δυσκολότερη.