TOP 50 ARTISTS: 50-41

50. Milo Manara
(1945, Ιταλία)

Από τους πιο (αν όχι ο πιο) αισθησιακούς καλλιτέχνες παγκοσμίως, ο Milo Manara δίνει μία γεύση για το περιεχόμενο των ιστοριών του, με την αναφορά του επιθέτου του και μόνο: σχεδιάζει τις πιο ερωτικές, τσαχπίνες, σέξι-και-όποιος-αντέξει ηρωίδες comics στην Ιστορία του Μέσου. Σκίτσο άλλοτε ανάλαφρο, όπως και οι εικονιζόμενες υπάρξεις, και άλλοτε βαρύ, στις σκηνές που η κατάσταση… ξεφεύγει!

Ίσως πιο τολμηρός απ’ ότι χρειαζόταν, επιδόθηκε, από την αρχή της καριέρας του, σε σεξουαλικού περιεχομένου comics, αφήνοντας ένα ξεχωριστό στίγμα στα ιταλικά fumetti. Η τέχνη του έχει αναγνωριστεί παγκοσμίως, σαφώς, όμως, γνώρισε και πολλούς “εχθρούς”. Δεν πέρασε πολύς καιρός από το θέμα που έγινε με το επίμαχο εξώφυλλο της Spider-Woman, η οποία σκαρφάλωνε άκρως αισθησιακά στην ταράτσα ενός κτιρίου, όπως την… “φαντασιώθηκε” ο Milo. Τουλάχιστον, ήταν ντυμένη!

Πολλά έργα του Manara, όπως τα IL GIOCO, IL PROFUMO DELL’INVISIBILE, TUTTO RICOMINCIO CON UN’ ESTATE INDIANA και (το πιο πρόσφατο) I BORGIA, έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στη γλώσσα μας, με μεγάλη επιτυχία – αν και, όσον αφορά στο Manara, η… γλώσσα του σώματος πολλές φορές αρκεί για να απολαύσεις ένα έργο του.

(Γιάννης Ιατρού)

49. Wallace Wood
(1927-1981, ΗΠΑ)

Ο Wallace Wood είναι ένας από τους πολύ μεγάλους comic artists, που βρέθηκαν στη χρυσή εποχή της EC Comics και ουσιαστικά καθόρισε την εικόνα που έχουμε για αυτό που ονομάζουμε σήμερα pulp science fiction. Οι εικόνες του με διαστημόπλοια και εξωγήινους είναι πλέον αρχετυπικές. Και, βέβαια, δεν περιορίστηκε σε ένα είδος, αλλά έκανε σπουδαία δουλειά τόσο σε crime όσο και σε horror comics. Αργότερα, βρέθηκε ανάμεσα στους σχεδιαστές που συμμετείχαν στα πρώτα (μνημειώδη) τεύχη του MAD, ενώ στο σύντομο πέρασμα του από τη Marvel, πρόλαβε και δημιούργησε τη γνωστή κόκκινη στολή του Daredevil.

Τέλος, δοκιμάστηκε και σε πιο “τολμηρές” δουλειές, όπως το SALLY FORTH και το (πιο hardcore) GANG BANG. Αλλά, ακόμη και σε μια τόσο σύντομη αναφορά στο έργο του Wood, αξίζει να μνημονευτεί το αιρετικό “The Disneyland Memorial Orgy”, που αποτελεί μια από τις πιο διάσημες “απαγορευμένες” εικόνες των comics, αλλά και το “Panels That Always Work”, που και στις μέρες μας αποτελεί έναν οδηγό-κλειδί για νέους, αλλά και έμπειρους δημιουργούς.

Έδωσε ο ίδιος τέλος στη ζωή του, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, με την υγεία αλλά και την καριέρα του να βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία, και έγινε ένας από τους “καταραμένους” καλλιτέχνες της Ένατης Τέχνης. Το εύρος και η ποιότητα του έργου που άφησε πίσω του, όμως, τον κάνουν αναμφισβήτητα έναν από τους κορυφαίους comic artists όλων των εποχών.

(Αριστείδης Κώτσης)

48. Paul Pope
(1970, ΗΠΑ)

O Paul Pope είναι ένας από τους πιο χαρισματικούς δημιουργούς comics και κάθε δουλειά του είναι άξια προσοχής και συζήτησης. Δε μου έρχονται στο μυαλό πολλοί καλλιτέχνες που να έχουν καταφέρει να πάρουν όλες τις επιρροές τους και να φτιάξουν ένα ξεχωριστό και αναγνωρίσιμο ύφος. Πιστεύω ότι ο Pope και ο Brandon Graham είναι ότι καλύτερο και γνήσιο έχει βγει στη “φουτουριστική σκηνή” μετά τον Moebius. Η συλλογή του από βραβεία, όπως τα Eisner, θα μεγαλώνει για πάντα, ενώ όλα τα έργα του από το manga THB, τα pop, urban και sci-fi 100% και HEAVY LIQUID, μέχρι το superhero BATMAN: YEAR 100 και το παιδικό BATTLING BOY, έχουν πάρει πάρα πολύ καλές κριτικές.

Προσωπικά, ο Paul Pope με έχει κερδίσει ως σχεδιαστής και λιγότερο ως αφηγητής και μάλλον θα μείνει στην ιστορία για το καταπληκτικό του σχεδιαστικό στιλ. Συνδυάζοντας, με μοναδικό τρόπο, την ιαπωνική, ευρωπαϊκή και αμερικανική κουλτούρα των comics, τα σχέδιά του είναι τόσο εξαιρετικά, που υπερκαλύπτουν τα κενά που μπορεί να υπάρχουν μέσα στις ιστορίες του. Μετά από είκοσι χρόνια καριέρας, ο Paul Pope συνεχίζει να είναι φρέσκος, μοντέρνος και ανατρεπτικός. Ελπίζω μόνο να μη περιμένω άλλα έξι χρόνια μέχρι την επόμενη δουλειά του.

(Νίκος Μαρινιάς)

47. David Lloyd
(1950, Μ. Βρετανία)

Δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις για τον David Lloyd. Eργάζεται στο χώρο των comics από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, αλλά γνωστός στο ευρύ κοινό έγινε κυρίως για τη συνεργασία-διαμάντι με τον Alan Moore, στο V FOR VENDETTA, αλλά και σε τεύχη της Marvel. O Bρετανός δημιουργός απεικονίζει τα θέματά του με στυγνό ρεαλισμό, χωρίς καμία τάση ωραιοποίησης της πραγματικότητας που εικονογραφεί, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ομόλογη αμερικανική σκηνή της ίδιας περιόδου, με τις πολύχρωμες και λαμπερές τους σελίδες.

Έχοντας ως πρότυπο τον σπουδαίο συμπατριώτη του ζωγράφο, William Turner, για την εξαιρετική χρήση του φωτός και του χρώματος στα έργα του, o Lloyd πορεύεται πιστός στις βρετανικές του ρίζες, με ένα σχεδιαστικό ύφος που μεταλλάσσεται κατά περίσταση, υποστηρίζοντας πάντα την προσωπική του ματιά.

(Μαρία Κόζαρη Μελά)

46. Mark Buckingham
(1966, Μ. Βρετανία)

Μπορώ να υποθέσω ότι ένα μέρος του εγχώριων αναγνωστών comics, γνώριζε τον Mark Buckingham ως τον inker που συνόδευε τον Chris Bachalo στα 90s, μια συνεργασία που έφερνε υπέροχα αποτελέσματα, ανεξάρτητα της εκδοτικής εταιρίας. Ανάμεσα σε αυτούς και εγώ, καθώς αγνοούσα το γεγονός ότι ήταν ένας καλλιτέχνης με τις δικές του δυνάμεις, έχοντας μια καριέρα που ξεκινούσε από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, στη γενέτειρά του, τη Βρετανία, αν και το πέρασμα την άλλη όχθη του Ατλαντικού δεν άργησε και πολύ να γίνει.

Συνδυάζοντας απαλή γραμμή, εκφραστικότητα στους χαρακτήρες και παιχνιδιάρικη διάθεση σε όσα γίνονται, τόσο εντός των όμορφα στημένων panels, όσο και γύρω από αυτά, το όνομα του έχει συνδυαστεί πλέον με το FABLES, στον ίδιο βαθμό με αυτό του συγγραφέα Bill Willingham. Θα ήθελα να αποφύγω να του προσάψω τον εύκολο και προφανή χαρακτηρισμό του “παραμυθένιου” στο σχέδιο του, οπότε θα προτιμήσω να το χαρακτηρίσω ως ευγενές – ή όποια άλλη μπορεί να είναι η απόδοση της λέξης “noble” στη γλώσσα μας. Μια ευγένεια, όμως, που έχει και κάτι από την σκανδαλιάρικη ματιά ενός παιδιού.

(Γιώργος Χατζηκωστής)

45. Jeff Smith
(1960, ΗΠΑ)

Κάποιος που έχει ακούσει το όνομα του Jeff Smith, πιθανότατα να το έχει ακούσει λόγω της δημιουργίας της σειράς BONE. Αδιαμφισβήτητα η πιο σημαντική του δουλειά, το BONE περιστρέφεται γύρω από τις περιπέτειες τριών ξάδερφων που μοιάζουν με cartoon, σε έναν κόσμο που απειλείται από ένα υπερφυσικό κακό. Στα πρώτα τεύχη της σειράς, ο Smith υποβαθμίζει τα fantasy στοιχεία της ιστορίας και ξοδεύει πολλές σελίδες σχεδιάζοντας με μαεστρία gags και κωμικές στιγμές μεταξύ των χαρακτήρων, τα οποία βγάζουν άφθονο γέλιο. Όσο η ιστορία προχωράει και εμφανίζονται όλο και περισσότερα fantasy στοιχεία, ο Smith αποδεικνύει ότι μπορεί να σχεδιάσει εξίσου καλά σκηνές δράσης, ή πιο δραματικές στιγμές, αλλά και πλάσματα βγαλμένα από άλλον κόσμο, ή επικές μάχες που πιο πολύ θυμίζουν LORD OF THE RINGS παρά οτιδήποτε άλλο.

Φυσικά, το BONE δεν είναι η μοναδική του δουλειά. Στο SHAZAM: THE MONSTER SOCIETY OF EVIL, μεταδίδει, με το ζωντανό στιλ του, τον ενθουσιασμό του Billy Batson, ενώ στο RASL, το σχέδιο του παίρνει μια ελαφρώς πιο σκοτεινή τροπή, η οποία αντανακλά τα θέματα και τη σοβαρότητα της ιστορίας.

(Χρήστος Ασάρβελης)

44. Mike Zeck
(1949, ΗΠΑ)

Ένας από τους κορυφαίους artists στην ιστορία του Μέσου, που δυστυχώς δεν έχει πολύ μεγάλη παραγωγή. Αυτή που έχει, όμως, είναι αριστουργηματική. Σίγουρα, οι δουλειές του στη Marvel ξεχωρίζουν, με κορυφαίες τα MARVEL SUPER HEROES SECRET WARS, THE PUNISHER (1986) και, βέβαια, το έπος που ονομάζεται “Kraven’s Last Hunt” (το οποίο και αποτελεί την αγαπημένη μου ιστορία της Marvel).

Και αν, γενικά ως artist, ο Zeck είναι από τους κορυφαίους, ως cover artist είναι – κατά την ταπεινή μου άποψη – ο κορυφαίος όλων! Όποιον τίτλο και αν πάρουμε, για τον οποίο έκανε εξώφυλλο ο Zeck, είναι πολύ πιθανό το δημιούργημά του να είναι στην κορυφή της λίστας με τα καλύτερα εξώφυλλα.

Με χαρακτηριστικά του το ρεαλισμό και την έμφαση στη λεπτομέρεια, ο Mike Zeck δημιουργεί ένα σχέδιο που είναι ταυτόχρονα επικό, αλλά και οικείο. Κάτι σαν ταινία δράσης της δεκαετίας του ’80. Και για αυτό αξίζει – και με το παραπάνω – μια θέση ανάμεσα στους κορυφαίους artists όλων των εποχών.

(Γιώργος Ξύδης)

43. Dave McKean
(1963, Μ. Βρετανία)

Θυμάστε τον πρώτο σας έρωτα; Αυτό το συναίσθημα που σε χτυπά σαν κεραυνός, που σε παρασέρνει. Που σε αφήνει άφωνο, μουδιασμένο, αλλά τόσο χαρούμενο. Που σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος στα αλήθεια είσαι. Αυτό που όταν το νιώσεις δεν είσαι ποτέ πια ο ίδιος. Έτσι ένιωσα την πρώτη φορά που τελείωσα τον πρώτο τόμο του SANDMAN (ήμουν μικρή για τα τεύχη). Και αν ερωτεύτηκα μια φορά (και για πάντα) τον Neil Gaiman, άλλο τόσο λάτρεψα άνευ όρων την τέχνη του Dave McKean. Ναι, ναι, ξέρω. Αναχρονιστικό, παλιακό. Τα έχω ακούσει όλα, τα έχω διαβάσει όλα. Δε με νοιάζει. Και είμαι σίγουρη ότι ούτε τον McKean τον νοιάζει, γιατί αν αυτός ο καλλιτέχνης είναι ένα πράγμα, αυτό είναι “μη συμβατικός”.

Άλλαξε όλα τα δεδομένα με τα εξώφυλλα του SANDMAN, με το να μην εμφανίζει τον ήρωα παντού. Δημιουργεί, με τις σκληρές γραμμές του, τη διαστρεβλωμένη οπτική του, έναν σπασμένο, κατακερματισμένο κόσμο, έναν κόσμο που ξεπερνά το χώρο και τον χρόνο. Ονειρική ή εφιαλτική, όπως και αν τη δεις, η τέχνη του McKean δε μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο.

(Βασιλεία Βαξεβάνη)

42. Dave Cockrum
(1943-2006, ΗΠΑ)

Τί να πρωτογράψεις τώρα… Για μένα ο Dave Cockrum ήταν και πιθανώς πάντα θα είναι, οι εικονικοί X-Μen, δεδομένου ότι αυτό που σήμερα θεωρείται η κλασική εμφάνιση πολλών, προήλθε από το σχεδιαστήριό του – η αξέχαστη ομάδα των Cyclops, Storm, Colossus, Wolverine, Nightcrawler, Banshee, Sunfire και Thunderbird, που φτιάχτηκε στο GIANT-SIZE X-MEN #1, τόσο για να σώσει την παλιά ομάδα από το Krakoa, όσο και τον τίτλο από την ακύρωση.

Τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, το σχέδιό του επαναπροσδιόρισε όλη την υπερηρωική προσέγγιση της Marvel, ενώ ο ίδιος υπέγραψε storylines και ιστορικά τεύχη και limited series, όπως ο “πρόλογος” του “Dark Phoenix Saga”, το “Starjammers”, το “Proteus Saga”, το “Hellfire Club”, το “Brood Saga” και πολλά άλλα. Φυσικά, στις δύο ίδιες αυτές δεκαετίες, εργάστηκε και σε πάμπολλους άλλους τίτλους, όπως τα LEGION OF SUPER HEROES (για των οποίων τη νέα εμφάνιση επίσης ήταν υπεύθυνος, κατά το revamp του τίτλου), SUPERBOY, MARVEL COMICS PRESENTS και άλλα, παρόλο που η παρουσία του σε πολλές περιπτώσεις παρέμεινε “νομαδική”.

(Ανδρέας Μιχαηλίδης)

41. Mark Schultz
(1955, ΗΠΑ)

Το XENOZOIC TALES είναι αδιαμφισβήτητα ένα αριστούργημα. Το μόνο κακό είναι ότι μπορείς να το διαβάσεις όλο σε δύο απογεύματα και, δυστυχώς, ο κύριος Schultz δεν έχει και καμία τεράστια γκάμα δημιουργιών. Το συγκεκριμένο comic το υπογράφει και ως συγγραφέας και, πιστέψτε με, τα πάει τέλεια και σε αυτό το κομμάτι.

Το σχέδιο του εμπίπτει στην κατηγορία του instant classic και το feeling που σου βγάζει άμεσα είναι της αμερικανικής κλασικής εποχής των EC Comics, αλλά φυσικά με το δικό του μοναδικό στιλ (στην ίδια κατηγορία σχεδιαστών βρίσκεται και ο ανεπανάληπτος Dave Stevens). Για εμένα, προσωπικά, σχεδιαστές σαν τον Mark Schultz και η γενική έλλειψη αυτών, είναι μια τρανή απόδειξη ότι η συγκεκριμένη τεχνοτροπία αποτελεί μια από τις δυσκολότερες για έναν καλλιτέχνη comics, να αφομοιώσει σε ένα ολοκληρωμένο έργο, ειδικά στα επίπεδα που το κάνει ο Schultz.

Ρεαλιστική ανατομία με μια δόση του υπερβολικού, απίθανα μολύβια που δεν χάνονται, βαριά μελάνια που δεν κουράζουν, δυναμικές σκηνές που δεν ξεφεύγουν. Ένας καλλιτέχνης που φέρνει στη ζωή ένα μοναδικό και ολοκληρωμένο έργο, από το Α στο Ω, χωρίς να έχει να ζηλέψει το παραμικρό από κανέναν και τίποτε.

(Γιάννης Κουρουμπακάλης)