TOP 50 ARTISTS: 40-31

40. Hugo Pratt
(1927-1995, Ιταλία)

Ίσως να μη διαβάζεις comics. Να μην έχεις καλλιτεχνική ματιά. Να δίνεις βάση στο storytelling, και όσον αφορά το art part, ε, ας είναι και μουτζούρες. Ακόμη και τότε, πιστεύω πως δε γίνεται να μη σταθείς μπροστά από ένα σχέδιο του Hugo Pratt και να μη το θαυμάσεις. Τα panels του είναι πανέμορφα, και τα θεωρώ ικανά να ξυπνήσουν όλες τις αισθήσεις του αναγνώστη, επιτρέποντάς του να μυρίσει, να ακούσει και να νιώσει ό,τι συμβαίνει στην ιστορία. Ποιός, άλλωστε, διάβασε CORTO MALTESE χωρίς να μυρίσει τη θάλασσα; Ποιός δεν ερωτεύτηκε (λιγάκι έστω) τους χαρακτήρες με τα τόσο αληθινά βλέμματα;

Αν και πλούσια σχεδιασμένα και με πολλή λεπτομέρεια, τα σχέδια του Hugo Pratt παίζουν με την αφαιρετικότητα και δεν κουράζουν το μάτι του αναγνώστη, αλλά το αφήνουν να ταξιδέψει πέρα από το σχέδιο. Αδιαμφισβήτητος βιρτουόζος ασπρόμαυρου σχεδίου, με κέρδισε κυρίως χάρη στις ακουαρέλες του, που τόσο μοναδικά δημιουργούν ατμόσφαιρα. Για μένα, ο Hugo Pratt δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να λείπει από αυτή τη λίστα, γιατί κάθε panel του με κάνει να θέλω να βρίσκομαι μέσα στην ιστορία και να ζήσω λίγο στις ζωγραφιές του.

(Ιλάειρα Μισιρλιάδη)

39. Dave Stevens
(1955-2008, ΗΠΑ)

Όσο μικρή είναι η βιβλιογραφία του πρόωρα χαμένου Dave Stevens, τόσο μεγάλο ήταν το ταλέντο του. Από τα comics του, σίγουρα δεσπόζουσα θέση έχει το ROCKETEER, όμως η ειδικότητά του ήταν τα εξώφυλλα και τα pin-ups. Άλλωστε, το όνομά του παραπέμπει στην εικονογράφηση μοιραίων γυναικών. Ξεχάστε τον Manara. Ο Stevens αποθεώνει τη γυναικεία ομορφιά, με κάθε μορφή που δημιουργεί να είναι μοναδική και όχι ένα χιλιοπαιγμένο copy-paste ενός συγκεκριμένου μοντέλου. Οι γυναίκες του Stevens είναι sexy και αισθησιακές, βγάζουν όμως και μία αθωότητα που τις κάνει ακόμη πιο ακαταμάχητες!

Ο Stevens κατάφερε να δημιουργήσει ένα σχέδιο που δίνει προτεραιότητα στο ρεαλισμό και τη σωστή ανατομία, χωρίς όμως να σε κάνει να “ξεχάσεις” ότι διαβάζεις ένα comic. Έτσι, φροντίζει να υπάρχουν οι απαραίτητες γκριμάτσες ή το cartoony ύφος, πάντα, όμως, σε μια σωστή δοσολογία. Μακάρι να είχαμε κληρονομήσει ένα μεγαλύτερο έργο από αυτόν τον εξαιρετικό καλλιτέχνη, που κι έτσι όμως, κατάφερε, ίσως, το πιο σημαντικό. Να έχει το προσωπικό του, αναγνωρίσιμο στιλ, που κάνει κάθε σελίδα του να ξεχωρίζει ανάμεσα σε εκατό άλλες.

(Γιώργος Ξύδης)

38. Gil Kane
(1926-2000, ΗΠΑ)

Ο αγαπημένος μου σχεδιαστής. Ο άνθρωπος που σχεδίασε το Silver age της DC, το Bronze age της Marvel και εκατοντάδες εξώφυλλα που συγκαταλέγονται στα κορυφαία του είδους (ποιός, για παράδειγμα, δεν έχει δεί το UNCANNY X-MEM #94). Ένας μοναδικός master storyteller, με σκηνές δράσης που έμοιαζαν με προσεχτικά σκηνοθετημένη χορογραφία. Ξέχωρα, όμως, από αυτό, οι σελίδες του Kane ήταν πάντα ελκυστικές και καλοσχεδιασμένες, ακόμα και όταν απεικόνιζαν απλούς διαλόγους. Δεν είναι τυχαίο που εργάστηκε σε τόσα διαφορετικά genres – romance, war, western και super-hero – με μεγάλη επιτυχία.

Δεν πρέπει φυσικά να ξεχνάμε πως ο Kane θεωρείται ο “νονός” των graphic novels με τα σπουδαία HIS NAME IS… SAVAGE (1968) και BLACKMARK (1971), ενώ τη δεκαετία του ’80, ανάμεσα σε άλλα, σχεδίασε αρκετές ιστορίες του Superman, τις οποίες ο ίδιος θεωρούσε από τις καλύτερες δουλειές του, αλλά που δεν έτυχαν της αναγνώρισης που θα άξιζαν.

Και επειδή, όπως ίσως ξέρετε, μου αρέσουν οι trivia καταστάσεις, να πούμε πως ο Kane είναι αυτός που ξανασχεδίασε τον χαρακτήρα Cat της Marvel, μεταμορφώνοντας τη σε Tigra. Αν και γεννημένος το 1926, παρέμεινε ενεργός σχεδιαστής εώς το θανατό του το 2000.

(Γαβριήλ Τομπαλίδης)

37. Howard Chaykin
(1950, ΗΠΑ)

O Howard Chaykin είναι μια ιδιάζουσα φυσιογνωμία στα comics. Έχοντας μαθητεύσει δίπλα σε καλλιτέχνες θρύλους όπως ο Gil Lane, o Neal Adams και o Wally Wood, ξεκίνησε την καριέρα του στα 70s, κάνοντας μικρές δουλειές για τη Marvel και τη DC.

Τα mainstream comics περιόριζαν την κλίση του Chaykin προς πιο ενήλικα θέματα (sex & violence), δείγματα της οποίας έδειξε στην ανθολογία STAR REACH. Εκεί, όμως, που τον βλέπουμε στην πιο ώριμη φάση της καριέρας του, είναι στο AMERICAN FLAGG!, ένα από τα καλύτερα comics όλων των εποχών. Δε θα επεκταθώ στο συγγραφικό μέρος, παρά μόνο να επισημάνω ότι προέβλεψε τη γιγάντωση του καταναλωτισμού και της reality TV, από τις αρχές 80s.

Στο καλλιτεχνικό κομμάτι, όμως, θα τονίσουμε ότι εισήγαγε πολλές καινοτομίες, άγνωστες για την εποχή τους με το FLAGG!. Η αισθητική της τηλεόρασης στα panels, ο τρόπος που τα ηχητικά εφέ συμμετέχουν στην ιστορία, ο τρόπος που οι χαρακτήρες και το storytelling ξεπερνούν τα στενά όρια των panels, ήταν στοιχεία που κατέστησαν το FLAGG! ως την αξεπέραστη δημιουργία του Chaykin. H κορυφαία δεκαετία των 80s ολοκληρώθηκε για τον δημιουργό με έργα όπως το BLACK KISS, όπου όπου το “sex & violence” στοιχείο πέρασε σε άλλο επίπεδο, και τα BLACKHAWK και TIME2, που χαρακτηρίστηκαν από την pulp αισθητική τους.

(Νίκος Λάμπρης)

36. Chris Bachalo
(1965, ΗΠΑ)

H Wikipedia, θέλοντας να χαρακτηρίσει το σχεδιαστικό στιλ του Chris Bachalo, αναφέρεται σε αυτό ως “quirky, cartoon-like style”. Διαφωνώ κάθετα! Όχι, γιατί είναι λάθος, αλλά επειδή δε μπορεί να συνοψιστεί έτσι το σύνολο της καριέρας του.

Βλέπετε, εκτός από εκπληκτικός σχεδιαστής, ο Bachalo, στα μάτια μου, είναι ένας χαμαιλέοντας. Το στιλ του έχει αλλάξει αρκετές φορές έως σήμερα, άλλες φορές σιγά-σιγά και άλλες πιο δραστικά. Από τα λεπτομερή πρόσωπα και τα “βαριά” μολύβια του THE SANDMAN #12, στα σουρεαλιστικά panels του SHADE, THE CHANGING MAN, και από τα βαρυφορτωμένα και με κάθε λεπτομέρεια spreads του GENERATION X, στις λιτές και καθαρές γραμμές του DEATH: THE TIME OF YOUR LIFE, το σχέδιο του Bachalo εξελίχθηκε αργά και σταθερά, σηματοδοτώντας την πρώτη του περίοδο.

Και έπειτα, ξεκίνησε να το απλοποιεί και να του δίνει περισσότερο cartoony χαρακτήρα. Οι Uncanny X-Men του θύμιζαν μια βελτιωμένη εκδοχή αυτών του Joe Madureira και οι χαρακτήρες του WOLVERINE AND THE X-MEN έμοιαζαν cartoony και απλοί, αλλά σχεδιασμένοι με κάθε λεπτομέρεια. Και, τον τελευταίο καιρό, ο Bachalo εξελίσσει ξανά το σχέδιό του στο UNCANNY X-MEN, λεπταίνοντας ξανά σταδιακά τις γραμμές του, αφήνοντάς μας να περιμένουμε την επόμενη μεταμόρφωσή του.

(Θωμάς Παπαδημητρόπουλος)

35. Dave Sim
(1953, Καναδάς)

Αναπόφευκτά, οφείλω να υπενθυμίσω για ακόμα μια φορά, ότι το CEREBUS, η σειρά των τριακοσίων τευχών που ολοκλήρωσε μόνος του (μαζί με τον background artist Gerhard), αποτελεί έναν άθλο στο χώρο του self publishing, αλλά και των comics γενικά, δηλώνοντας ένα αξιοζήλευτο εργασιακό ήθος και απίστευτη πειθαρχία. Μέσα σε αυτή τη σειρά, ο Dave Sim αναπτύχθηκε ως καλλιτέχνης, σε όλα τα επίπεδα, ενώ κάποιοι θα έλεγαν ότι λοξοδρόμησε. Επειδή, όμως, το ύφος του comic αυτού, αλλά και κυρίως της προσωπικότητας του δημιουργού του, δεν είναι του παρόντος, τα αφήνω από έξω.

Το άγαρμπο σχέδιο των πρώτων τευχών, φανέρωνε δυνατότητες που σύντομα βγήκαν στην επιφάνεια. Δυνατό χαρτί η εκφραστικότητα στους χαρακτήρες, στο σώμα και στο πρόσωπο, με εμμονή στην λεπτομέρεια, που με τα εξαίσια μελάνια δεν βαραίνει την σελίδα. Οι ικανότητες του ως storyteller είναι και αυτές κάτι παραπάνω από αξιομνημόνευτες και υπολογίσιμες. Αυτό, όμως, που θαυμάζω περισσότερο από οτιδήποτε στο ταλέντο αυτού του ανθρώπου, είναι η εντύπωση που μου αφήνει ότι μπορεί να σχεδιάσει σωστά οτιδήποτε, από το πιο ασήμαντο, έως το πιο μεγαλειώδες, και μάλιστα να το κάνει να φαίνεται εύκολο.

(Γιώργος Χατζηκωστής)

34. Robert Crumb
(1943, ΗΠΑ)

Σε ολόκληρη την Ιστορία των comics, ελάχιστοι δημιουργοί κατόρθωσαν να έχουν ανάλογο βαθμό επιρροής σε αυτούς που ακολούθησαν, με αυτόν που είχε ο “πατέρας” (τα εισαγωγικά ενδέχεται να είναι εντελώς περιττά!) του underground, Robert Crumb. Πέρα από τα όσα σπουδαία και σημαντικά “δίδαξε” (και σχεδόν “επέβαλλε”) στις επόμενες γενιές, στον τομέα της θεματολογίας και του σεναρίου, ο αντίκτυπος που είχε το artwork του Crumb, με τα αμιγώς καρτουνίστικα μολύβια και τα βαριά, άκρως ρεαλιστικά μελάνια, είναι πραγματικά ανυπολόγιστος.

Δυνατές φιγούρες, γεμάτα (σχεδόν πνιγμένα στη λεπτομέρεια) panels και άριστη ισορροπία ανάμεσα στα έντονα μαύρα και το (δίχως αμφιβολία επίπονο και χρονοβόρο) cross-hatching, είναι τα χαρακτηριστικά που ορίζουν το σκίτσο αυτού του τεράστιου δημιουργού και το κάνουν άμεσα αναγνωρίσιμο.  Οι φιγούρες του, που συχνά μοιάζουν ιδιατέρως larger than life, τόσο λόγο του “όγκου” και της “βαρύτητας” που έχουν πάνω στο χαρτί, όσο και χάρη στη σχεδόν σουρεαλιστική υπερβολή που διακρίνεται στην κίνησή τους, κολλάνε άψογα με τα, συνήθως, εξωφρενικά αληθοφανή backgrounds και φαίνονται σαν να χορεύουν αρμονικά μέσα στα καλοστημένα panels (ενίοτε και έξω από αυτά), δημιουργώντας ένα οργιώδες σύνολο, όπου, φαινομενικά, ετερόκλητα μεταξύ τους στοιχεία συνθέτουν μια εικόνα που, ενώ δεν θα έπρεπε να μοιάζει φυσιολογική, εντούτοις είναι “ακριβώς αυτή που πρέπει”.

Παρά τους δεκάδες μιμητές/συνεχιστές του έργου του, δεν υπάρχει ποτέ καμία απολύτως περίπτωση, να μπερδέψει ένας αναγνώστης το artwork του Robert Crumb με κάποιου άλλου. Ήταν, είναι και θα είναι ένας και μοναδικός.

(Δημήτρης Σακαρίδης)

33. Bernie Wrightson
(1948, ΗΠΑ)

Ευχαριστίες: Στη μητέρα του κυρίου Wrightson, που όταν ο γιος της ήταν 6-7 ετών, του αγόρασε (χωρίς – ευτυχώς – να προσέξει το περιεχόμενο), τα πρώτα του EC horror comics.

Στον Carmine Infantino και στο εξαιρετικό κριτήριό του να ανακαλύπτει νέα ταλέντα και να τους προσφέρει απλόχερα ευκαιρίες.

Στον ίδιο τον Bernie Wrightson, γιατί ανανέωσε τη horror εικονογράφηση κατά τα 1970s, δίνοντάς της βάθος και ουσία. Γιατί κατάφερε να εκσυγχρονίσει το είδος, με στοιχεία ρεαλισμού, δημιουργώντας ακόμη πιο τρομακτικές εικόνες που – πολλές φορές – αποκαλύπτουν το μακάβριο που περικλείουν, σε δεύτερες ή και τρίτες “αναγνώσεις”. Τον ευχαριστούμε, επίσης, για τον υπέροχο τρόπο που οπτικοποιεί τα τέρατά του, για το σεβασμό και τη σπουδή του στα Λαβκραφτικά αρχέτυπα, και φυσικά, για το ότι συν-δημιούργησε (μαζί με τον Len Wein) τον Swamp Thing.

Τέλος, τον ευχαριστούμε διότι ακόμη κι όταν πειραματίστηκε με διαφορετικές τεχνικές, οι εικόνες του πάντα απέπνεαν και αποπνέουν true-ίλα, και ανεπιτήδευτη αγάπη για το horror genre.

Προτεινόμενα έργα: “The Man Who Murdered Himself” (HOUSE OF MYSTERY #179), HOUSE OF SECRETS #92 (πρώτη εμφάνιση Swamp Thing), “The Black Cat” (CREEPY v1 #62), SPIDER-MAN: HOOKY Graphic Novel, “Jenifer” (BERNIE WRIGHTSON: MASTER OF THE MACABRE), SWAMP THING #1-10, FREAK SHOW Graphic Novel.

(Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου)

32. Mike Mignola
(1960, ΗΠΑ)

Ο Mike Mignola είναι γνωστός στο ευρύ κοινό για τη δουλειά που στιγμάτισε την καριέρα του: το HELLBOY. Ο καλοκάγαθος και εξυπνάκιας δαίμονας, που ανέβηκε από την κόλαση στη Γη, κατέκτησε το αναγνωστικό κοινό, και ο Mignola έναν τεράστιο αριθμό από βραβεία Eisner, Harvey, Eagle, ενώ υπήρξαν ταινίες, βιντεοπαιχνίδια, και δε συμμαζεύεται! Βέβαια, ο δημιουργός δεν έκανε το ντεμπούτο του με αυτό το, ομολογουμένως επιτυχημένο, δημιούργημά του, αλλά πέρασε από πολλές άλλες δουλειές, που συνέβαλαν στην καλλιτεχνική ωρίμανσή του και στη διαμόρφωση του ξεχωριστού και ευδιάκριτου σχεδιαστικού ύφους του.

Όπως οι περισσότεροι αμερικανοί σχεδιαστές, ξεκίνησε από εξώφυλλα και μελάνια για τη Marvel και τη DC. Η εξέλιξή του ως σκιτσογράφου είναι εμφανής, αν παρατηρήσει κανείς τις δημιουργίες του στο πέρασμα των χρόνων. Η γραμμή του είναι λεπτή, διακριτική, δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει με το λιτό του σχέδιο, αλλά δημιουργεί μία ατμόσφαιρα που ταιριάζει στην αφήγηση. Εν κατακλείδι, πρόκειται για έναν δημιουργικότατο και εργατικό cartoonist, από τους δημοφιλέστερους του 21ου Αιώνα, που δε θα μπορούσε να λείπει από ένα top 50 σαν και αυτό.

(Γιάννης Ιατρού)

31. Alex Ross
(1970, ΗΠΑ)

Ανεξάρτητα από το αν είστε fan των comics ή όχι, οι πιθανότητες λένε πως κάποια στιγμή το μάτι σας έπεσε επάνω σε δουλειά του βραβευμένου Alex Ross (είτε το ξέρατε, είτε όχι) και μείνατε έκθαμβοι από αυτά που είδατε. Ο Ross είναι γνωστός για το σήμα κατατεθέν, φωτορεαλιστικό του σκίτσο. Αφού φωτογραφίσει μοντέλα που ποζάρουν, μετά σκιτσάρει βασισμένος πάνω στις φωτογραφίες. Χάρη στο απαράμιλλο ταλέντο του, το τελικό αποτέλεσμα είναι τουλάχιστον εκπληκτικό.

Ξεκίνησε ως storyboard artist για διαφημιστικό γραφείο, αλλά σύντομα έκανε το ξεκίνημα του στην εκδοτική NOW Comics, με το TERMINATOR: THE BURNING EARTH. Στη συνέχεια, δούλεψε για πιο μεγάλες εταιρείες, με τις δύο πιο γνωστές του δουλειές, να είναι το MARVELS (σε σενάριο Kurt Busiek) για την Marvel, και το KINGDOM COME (σε σενάριο Mark Waid) για την DC. Επίσης, πάλι με τον Busiek, δημιούργησε το ASTRO CITY, στην αρχή για την Image και αργότερα για την Wildstorm.

Από τότε, έχει δουλέψει όχι μόνο πάνω σε πολλά διαφορετικά comics (κυρίως για την DC), αλλά το έργο του περιλαμβάνει επίσης artwork για ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, video games, εξώφυλλα μουσικών albums, μέχρι και πόστερ για τα Oscars. Πρόσφατα, συνεργάστηκε με την Dynamite σε διάφορα projects, ενώ παράλληλα συνεχίζει να δημιουργεί έργο για μία σωρεία διαφορετικών Μέσων.

(Γιώργος Σακκαλής)