TOP 50 ARTISTS: 10. Steve Ditko

(1927, ΗΠΑ)

Ο Steve Ditko με εξοργίζει! Μου ανεβάζει το αίμα στο κεφάλι! Κυριολεκτικά, υπάρχουν στιγμές που σχεδόν εύχομαι να μην είχε εμφανιστεί ποτέ στον πλανήτη μας, ή έστω να μην είχε ασχοληθεί ποτέ με την 9η Τέχνη. Σιχτιρίζω την ώρα και τη στιγμή που ο Steve Ditko έπιασε στα χέρια του μολύβια και πενάκια, και δημιούργησε comics.

Ναι, ο γνωστός Steve Ditko… Ο οποίος είναι, άνετα, ένας από τους 5-6 αγαπημένους μου δημιουργούς comics όλων των εποχών! Αλλά μάλλον πρέπει να εξηγηθώ, γιατί ενδέχεται να σας μπέρδεψα λίγο…

Βλέπετε, το πρόβλημα μου (αυτό που με εξοργίζει, μου ανεβάζει το αίμα στο κεφάλι και με οδηγεί στο να κάνω κακόβουλες και μοχθηρές σκέψεις αφαίρεσης ανθρώπων από το continuity στο οποίο ζούμε – how geeky can you get, really?), δεν είναι, στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο Steve Ditko. Ούτε, φυσικά, τα αριστουργηματικά, από άποψης storytelling, comics που έχει γράψει και σχεδιάσει, ή οι εκπληκτικοί χαρακτήρες που έχει δημιουργήσει (και συν-δημιουργήσει).

Τον Ditko τον λατρεύω, σχεδόν παθολογικά, από τότε που πρωτοδιάβασα κάποια από τις ιστορίες του στο AMAZING SPIDER-MAN, όταν ήμουν μικρό παιδάκι (την εποχή που οι δεινόσαυροι περπατούσαν μεγαλόπρεπα στη Γη και δεν υπήρχαν κινητά, mp3, internet, η Taylor Swift, και πολλά ακόμη από αυτά που απολαμβάνουμε στις μέρες μας).

Λάτρεψα, λοιπόν, τον Steve Ditko όταν εικονογραφούσε (και μάλλον εξιστορούσε – αλλά ας μην μπούμε τώρα στη διαδικασία να εξετάσουμε πόσα πράγματα έκανε ο συγγραφέας Stan Lee και πόσα οι συνεργάτες του, στα πρώτα χρόνια της Marvel) τις περιπέτειες του νέρντουλα Peter Parker, αλλά και όταν συν-δημιούργησε έναν από τους πιο cool χαρακτήρες του αμερικανικού mainstream, τον Άρχοντα του Μυστικισμού Doctor Strange, και συνέχισα να τον λατρεύω όταν, αργότερα, ανακάλυψα τις δουλειές που έκανε στη DC, στα τέλη των 60s, και τους περίεργους χαρακτήρες που δημιούργησε εκεί, όπως το δυσλειτουργικό αδερφικό δίδυμο των Hawk & Dove, αλλά και τον “μα-πόσο-μπροστά-από-την-εποχή-του-είναι” Creeper (“Beware!”).

Η λατρεία μου γιγαντώθηκε τα επόμενα χρόνια, όταν συνέχισα να ανακαλύπτω το έργο αυτού του τεράστιου δημιουργού, και ήρθα αντιμέτωπος με τον αμιγώς (έως και επικίνδυνα) Ayn Rand-ικό, Question, και τον σουρεαλιστικά (σχεδόν “meta”) μυστηριώδη και παράξενο Shade The Changing Man, ή τις εντελώς προσωπικές δουλειές του, όπως τον (ακόμη πιο… αμιγώς και επικίνδυνα Ayn Rand-ικό) Mr. A, και την προσωπική ανθολογία του, AVENGING WORLD, με τις φαινομενικά αλλόκοτες ιστορίες, που όμως είχαν τόσα πολλά να πουν για την ανθρώπινη φύση, αλλά και για τη μοντέρνα κοινωνία (οποιασδήποτε εποχής).

Η πολλάκις προαναφερθείσα λατρεία έφτασε πλέον σε επίπεδα ψύχωσης, όταν, ώριμος πλέον και συνειδητοποιημένος ως αναγνώστης (πιθανώς και ως άνθρωπος – οι απόψεις διίστανται επ’ αυτού), ανακάλυψα, εν μέσω διαρκούς αναζήτησης και εξερεύνησης της ιστορίας των comics, κατά τις δεκαετίες που είχαν προηγηθεί της “Marvel Age Of Comics” ή ακόμη και της “DC Superhero Renaissance”, τα αριστουργηματικά pre-code horror comics που είχε σχεδιάσει, για εκδοτικές όπως η Harvey, η Key Publications, η Ajax-Farrell και ορισμένες ακόμη.

Δεν “διαβρώθηκε”, μάλιστα, ούτε στο ελάχιστο, ακόμη και όταν διάβασα τα, σαφέστατα πιο μέτρια, comics που έκανε ο κορυφαίος εκκεντρικός και ιδιοσυγκρασικός mainstream cartoonist, για εταιρίες όπως η Valiant και η Defiant στα 90s. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε; Ακόμη και ένα μέτριο (ή και κακό) comic του Steve Ditko, έχει πάντα κάτι σημαντικό και ενδιαφέρον να προσφέρει στον αναγνώστη, έστω και αν αυτό είναι ένα ευφυές layout σε μία σελίδα, μια ασυνήθιστη επιλογή λήψης ή προοπτικής, ή ακόμη και μια μικρή αλληλουχία δύο panels, που μοιάζει μοναδική, σαν να μην ήταν ποτέ δυνατό να τη σκεφτεί κάποιος άλλος. Ακόμη και το, λοιδωρημένο από κοινό και κριτικούς, SPEEDBALL, που έκανε στα τέλη των 80s για την Marvel, φαντάζει σε μένα ως ένα παραγνωρισμένο ή παρεξηγημένο comic, που κάποια στιγμή η Ιστορία του Μέσου θα το ανυψώσει εκεί που του αξίζει.

Για να μην μακρηγορώ, στο μυαλό, τα μάτια και την ψυχή μου, ο Steve Ditko είναι, κατ’ ουσία, αλάνθαστος! Ένα ιερό τέρας, που θα ήταν μέσα στους 4-5 κορυφαίους εκφραστές αυτού που ονομάζουμε “maistream comics art”, ακόμη και αν δεν είχε δημιουργήσει τον Spider-Man (ναι, θα παραδεχτώ ότι “εξέτασα” λίγο τη συγκεκριμένη συνεργασία του Stan Lee με έναν από τους σχεδιαστές του!), εξασφαλίζοντας έτσι κι αλλιώς θέση στο πάνθεον της 9ης Τέχνης. Για να καταλάβετε, η φωτογραφία του (με την οποία άνοιξε και αυτό το κείμενο) υπήρξε avatar μου στα πρώτα χρόνια αυτού του blog, και εξακολουθεί να είναι η μοναδική comics-related που έχω χρησιμοποιήσει!

Και τότε, θα μου πείτε, για ποιό λόγο ξεκίνησα έτσι επιθετικά το παρόν άρθρο και μίλησα για οργή, αυξημένη αιμοστατική πίεση και παντός είδους σιχτιρίδια; Όπως σας είπα (κάποια στιγμή πριν αρχίσω να παραληρώ), το πρόβλημά μου δεν είναι ο ίδιος ο Ditko…

Το πρόβλημά μου είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν το μεγαλείο του ως δημιουργού. Το πρόβλημά μου είναι οι αναγνώστες που στέκονται στην επιφάνεια του artwork του Ditko, η οποία δεν είναι τόσο υπέρμετρα και εξώφθαλμα δυναμική όσο του Kirby, τόσο “γυαλισμένη” και όμορφη όσο του Romita, ή τόσο ρεαλιστική και λεπτομερής όσο του Kane, του Adams, και ξέρω ‘γω ποιού άλλου.

Το πρόβλημά μου είναι πως, ακόμη και τώρα, μετά από τόσα χρόνια που έχουν περάσει, τόσες αναλύσεις που έχουν γίνει, και τόσα βιβλία που έχουν γραφτει, χρειάζεται ακόμα να προσπαθώ να εξηγήσω σε κάποιους (ευτυχώς, όχι σε όλους) για ποιούς προφανείς και αυταπόδεικτους λόγους ο Steve Ditko είναι ένας κολοσσός των comics, εφάμιλλος (ή και σπουδαιότερος) όλων των προαναφερθέντων!

Το πρόβλημά μου είναι πως αισθάνομαι πολύ λίγος, πολύ μικρός, πολύ ασήμαντος, και με αφάνταστα ελιππές λεξιλόγιο και εξαιρετικά περιορισμένα εκφραστικά μέσα, για να αιτιολογήσω ή/και να “αποδείξω” (τί άσχημη λέξη, αλήθεια) αυτό που, σε έναν ιδανικό – ή έστω στοιχειωδώς καλύτερο – κόσμο, θα έπρεπε να είναι προφανές για όσους ασχολούνται με τα comics και δεν πάσχουν είτε από προβλήματα όρασης, είτε από κάποια ανεπανόρθωτη βλάβη των αισθητικών τους κριτηρίων. Το πρόβλημά μου είναι πως υπάρχουν ακόμη στιγμές που σχεδόν χρειάζεται να “απολογηθώ” για τον Ditko, και γενικά δε μου αρέσει να απολογούμαι για τίποτα! (Όπως, ας πούμε, για το γεγονός ότι αυτό το κείμενο είναι υπέρ το δέον προσωπικό. Screw you! Έτσι μου βγήκε!)

Το πρόβλημά μου δεν είναι ότι ο Ditko βρίσκεται μόλις στη 10η θέση των κορυφαίων σχεδιαστών comics όλων των εποχών. Με μια εντελώς ψύχραιμη θεώρηση των πραγμάτων, το γεγονός ότι ένας δημιουργός που δεν έχει παραδώσει ούτε ένα γνωστό ή δημοφιλές comic εδώ και κάποιες δεκαετίες, μπήκε στην πρώτη δεκάδα, είναι παραπάνω από “μια χαρά”. (Έχω μάθει να λέω και ευχαριστώ όταν κάτι πάει καλά και να μην κλαίγομαι επειδή, ίσως, θα μπορούσε ή θα έπρεπε να έχει πάει καλύτερα…)

Το πρόβλημά μου είναι πως κάποιοι θα σκεφτούν ότι δεν του άξιζε να είναι τόσο ψηλά, ή πως κάποιοι άλλοι σχεδιαστές, που βρέθηκαν σε πιο χαμηλές θέσεις, άξιζαν περισσότερο να μπουν στο Top 10! Μη με παρεξηγείτε, γενικά μπορώ να προσπερνάω σχετικα εύκολα την… κακογουστιά των ανθρώπων γύρω μου και πολύ σπάνια θα φτάσω στο σημείο να νευριάσω επειδή κάποιοι δεν βλέπουν ή δεν καταλαβαίνουν για ποιούς λόγους κάτι είναι καλό, σπουδαίο, σημαντικό, καινοτόμο, πρωτοποριακό, αριστουργηματικό, ή μεγαλειώδες. Και ακόμη πιο σπάνια θα μπω στη διαδικασία να τους εξηγήσω το “error of their ways”.

Αλλά έτσι κι αλλιώς, ο Steve Ditko είναι, από κάθε άποψη, σπάνια περίπτωση…

(Δημήτρης Σακαρίδης)