TOP 50 ARTISTS: 6. Jim Steranko

Photo: LuigiNovi

(1938, ΗΠΑ)

“Για κάποιον που παρήγαγε ελάχιστες σελίδες σε σχέση με εκείνες που παρήγαγαν δημιουργοί όπως ο Will Eisner ή ο Jack Kirby, σας προκαλώ να βρείτε κάποιον που να άφησε μεγαλύτερη σκιά από εκείνον. Αν ο Eisner έδωσε στα comics την ευφυΐα τους, και ο Kirby τη δύναμή τους, ο Steranko ανέδειξε την cool πλευρά τους”.

Τάδε έφη Matt Fraction. Κι αν νομίζετε ότι, με την παραπάνω δήλωση, ο σεναριογράφος του CASANOVA καταφεύγει σε γενικεύσεις, προκειμένου να αποτίσει φόρο τιμής σε έναν δικό του αισθητικό μέντορα, σας προκαλώ, με τη σειρά μου, να κάνετε ένα γρήγορο google search. Όπου κι αν αυτό σας οδηγήσει, θα βρεθείτε μπροστά σε μία σπάνια, καθολική ομοφωνία, σε σχέση με τη σπουδαιότητα και την επιδραστικότητα του σχεδιαστή Steranko.

CAPTAIN AMERICA #111. Marvel, 1969.

Θα βρείτε αναφορές για τον τρόπο που πειραματίστηκε – και αρκετές φορές κατήργησε – παραδοσιακές δομές σύνθεσης και αλληλουχίας, αγνοώντας panels και gutters, με μία τόλμη που μπορεί, στις μέρες μας, να μη λέει και πολλά, αλλά για την εποχή ήταν μία πράξη ρηξικέλευθη, σχεδόν αναρχική. Θα βρείτε πληροφορίες για το πώς ενσωμάτωσε, στα comics, στοιχεία σουρεαλισμού, ψυχεδέλειας, Op Art και graphic design, αφήνοντας το ανεξίτηλο αποτύπωμά του, τόσο στη Silver Age, όσο και τις μετέπειτα περιόδους, επηρεάζοντας έτσι ολόκληρες γενιές σχεδιαστών εντός και εκτός ΗΠΑ. Θα βρείτε αναφορές επιρροών από το έργο του υπερρεαλιστή ζωγράφου Salvador Dalí, μέχρι εκείνο του sci-fi εικονογράφου Richard M. Powers, και για την εκρηκτική δημιουργικότητά του, που δεν άφηνε τίποτα όρθιο στο πέρασμά της. Τέλος, θα βρείτε να του αποδίδουν έναν υφέρποντα αισθησιασμό, που έκλεινε ειρωνικά το μάτι στον Comics Code της εποχής…

STRANGE TALES #167. Marvel, 1967.

Κι όλα όσα βρείτε για αυτόν τον αναμορφωτή της 9ης Τέχνης, θα είναι πέρα για πέρα αληθή, και καθόλου – μα καθόλου – υπερβολικά. Στον κατάλογο της, αφιερωμένης στον Steranko, Έκθεσης της Winnipeg Art Gallery, το 1978, οι μελετητές της pop κουλτούρας, Philip Fry και Ted Poulos, επιβεβαίωσαν την ύπαρξη εβδομηντα-τριών αφηγηματικών καινοτομιών, μόνο στις δουλειές που έκανε για τη Marvel!

Αναφερόμενος στο πρωτοποριακό run του Steranko, στο NICK FURY, AGENT OF S.H.I.E.L.D., o Les Daniels σημειώνει στο βιβλίο του, COMIX: A HISTORY OF COMIC BOOKS IN AMERICA: “Ακόμη και οι πιο ηλίθιοι αναγνώστες μπορούσαν να αισθανθούν ότι κάτι νέο συνέβαινε… Με κάθε τεύχος που κυκλοφορούσε, οι προσπάθειες του Steranko γίνονταν ολοένα και πιο καινοτόμες. Ολόκληρες σελίδες αφιερώνονταν σε φωτογραφικά κολάζ σχεδίων, που αγνοούσαν τα όρια των panels και αντ’ αυτού συλλειτουργούσαν, ώστε να δημιουργήσουν αίσθηση βάθους.”

Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο δημιουργός Larry Hama επισημαίνει πως ο Steranko “συνδύασε τον εικονογραφικό δυναμισμό του Jack Kirby, με σύγχρονα design concepts”. Και όντως, ο Steranko “πάτησε” πάνω σε καινοτομίες του Kirby (κατά πολλούς και του Wally Wood) για να συνεισφέρει κι εκείνος, με τη σειρά του, στην εξέλιξη του Μέσου – με ίσως πλέον ενδεικτική συνεισφορά – το πρώτο τετρασέλιδο spread στην Ιστορία του.

STRANGE TALES #167. Marvel, 1967.

Η αντισυμβατική, ασυμβίβαστη και συχνά συγκρουσιακή φύση του, υπήρξε καταλύτης ως προς το γεγονός ότι ο όγκος του έργου του είναι αντιστρόφως ανάλογος με την επιρροή που είχε στο Μέσο. Παρ’ όλα αυτά, οι δουλειές του Jim Steranko, για τη Marvel, στα τέλη των 60s, αποτελούν σημείο αναφοράς, όχι μόνο για τα comics, αλλά εν γένει για την pop κουλτούρα.

Βλέπετε, πέραν της συνεισφοράς του στο Μέσο ως δημιουργού και ιστορικού των comics, αλλά και σχεδιαστή εξωφύλλων και λογοτύπων (ναι, το κλασσικό και μέχρι σήμερα κορυφαίο λογότυπο των X-Men, είναι δικής του έμπνευσης και δημιουργίας), ο Steranko έχει δημιουργήσει concept art και character designs για ταινίες όπως οι INDIANA JONES: RAIDERS OF THE LAST ARK και BRAM STOKER’S DRACULA, ενώ σύμφωνα με μία άποψη, η αισθητική και αφηγηματική προσέγγιση του στο spy genre, όπως αυτή αποτυπώθηκε στο πέρασμά του από τη σειρά NICK FURY, ανατροφοδότησε ακόμη και τις ταινίες James Bond που ακολούθησαν.

Αν ήδη έχετε επαφή με το έργο του Jim Steranko, θα ήμουν ευτυχής αν αυτό το κείμενο αποτελούσε έναυσμα για να επιστρέψετε σε αυτό. Αν πάλι δεν έχετε, θα ήμουν εξίσου – αν όχι περισσότερο – ευτυχής, με την προοπτική να το ανακαλύπτατε. Ευτυχώς, όλα αυτά τα χρόνια που υπάρχει το Comicdom, είτε στην έντυπη, είτε στην ηλεκτρονική μορφή του, έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές σε δουλειές του. Με πρώτη, εκείνη στο COMICDOM Fanzine, όταν, το 1997, ο Κωνσταντίνος Ιμπλικιάν ξεκινούσε το άρθρο-πορτρέτο στον Steranko, με ένα quote του Dave Stevens: “Όσον αφορά εμένα προσωπικά, ο Steranko είναι ο Θεός. Πάντα ήταν. Πάντα θα ‘ναι.”

Frogs!, COMIXSCENE #3 (1973). Σύμφωνα με τον δημιουργό της, η ιστορία μπορεί να διαβαστεί με πολλούς, διαφορετικούς τρόπους.

(Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου)