THE WARP: Η Σκληρή Γενιά Xαμένη Στη Μετάφραση!

Μιας και πρόσφατα γιορτάστηκε η παγκόσμια ημέρα μετάφρασης (30 Σεπτεμβρίου), πιστεύω πως είναι μια καλή ευκαιρία να τη γιορτάσουμε με τον δικό μας τρόπο στο σημερινό πρώτο WARP για τη νέα σεζόν. Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσω από την αρχή πως ό,τι θα διαβάσετε (και παρά την κακή εικόνα που μπορεί να έχουν οι νεότεροι αναγνώστες για κάποιες παλαιότερες ελληνικές εκδόσεις comics) είναι γραμμένο με αγάπη και ευγνωμοσύνη προς αυτούς που, έστω και με δύο σελίδες έγχρωμες / δύο ασπρόμαυρες, άσχετα εξώφυλλα και πολλές φορές ακατανόητα κείμενα, μας γνώρισαν τη Marvel και τους ήρωες της (και όχι μόνο).

Βέβαια, αν ήσουν πιτσιρικάς τη δεκαετία του ’60 θα είχες το προνόμιο να γνωρίσεις το Silver Age της DC (τότε National) στην ίσως καλύτερη σε ποιότητα εκδοτική προσπάθεια που έγινε στην Ελλάδα: “Τα καλύτερα Κόμικς” των εκδόσεων Ατλαντίς. Με άψογη εκτύπωση και εξαιρετική μετάφραση, ο τίτλος αυτός γνώρισε στο ελληνικό κοινό τους Superman, Batman, Green Arrow, Adam Strange και ένα σωρό άλλους γνωστούς superheroes της εποχής, μέχρι τη διακοπή του το 1963. Εδώ, οποιαδήποτε αλλαγή στα ονόματα είχε να κάνει περισσότερο με μια ηθελημένη προσπάθεια να αποφευχθούν οι όποιες κακοτοπιές, παρά με άγνοια ή προχειρότητα. Παράδειγμα, η αλλαγή στο όνομα της συντρόφου του Adam Strange από Allana σε Αλάνκα για ευνόητους λόγους.

Χρειάστηκε να περάσουν 13 χρόνια για να ξανακυκλοφορήσουν superhero comics στην Ελλάδα. Το 1976, λοιπόν, οι εκδόσεις Καμπανά θα φέρουν για πρώτη φορά την Marvel στην Ελλάδα. Οι τρεις πρώτοι τίτλοι ήταν τα ΜΑΣΤΕΡ ΚΟΥΝΓΚ ΦΟΥ, ΚΑΠΤΑΙΝ ΑΜΕΡΙΚΑ ΚΑΙ ΣΠΑΪΝΤΕΡ ΜΑΝ. Είχε έρθει, λοιπόν, η ώρα για τα comics της “Σκληρής Γενιάς”, όπως βαπτίστηκαν από τον εκδότη στην Ελλάδα. Εκείνους τους αρχαίους χρόνους, βέβαια, τα μικυμάου ήταν, όπως πίστευε η πλειοψηφία του κόσμου, μόνο για τα μικρά παιδιά και συνεπώς δεν συνέτρεχε κάποιος ιδιαίτερος λόγος να προσεχθούν και πάρα πολύ οι εκδόσεις.  Περιείχαν άσχετα εξώφυλλα, κακή εκτύπωση και πολλές φορές άσχετα χρώματα με ροζ Hulk (ή Χούλκ, όπως ήταν η μετάφραση του τότε) κοκκινοκίτρινο Captain America κ.ά..

Αυτό, όμως, που πολλές φορές άγγιζε το θέατρο του παραλόγου ήταν η μετάφραση. Βέβαια, λίγο πριν η Kabanas Hellas ξεκινήσει το τολμηρό εγχείρημα της με τη Marvel, είχε αρχίσει να μας δίνει κάποια δείγματα γραφής για το τι θα ακολουθούσε από έναν άλλο τίτλο που εξέδιδε μέχρι το τέλος του 1975: το εβδομαδιαίο ΦΑΝΤΟΜ. Εκεί, ο private Riggs, αντί του αυνηθισμένου “στρατιώτης Ρίγκς” θα μεταφραστεί ως:

Και στο επόμενο τεύχος ως:

Βέβαια, δεν αποτέλεσαν τα πάντα λάθος των μεταφραστών. Αν, βέβαια, δεν έχεις διαβάσει την original ιστορία θα έμενες έκπληκτος από ένα φαινομενικό λάθος του μεταφραστή που βγάζει μάτι (ΣΠΑΪΝΤΕΡ-ΜΑΝ #1, του 1977):

Τα φαινόμενα, όμως, πολλές φορές απατούν. Ιδού και το αντίστοιχο panel της αυθεντικής έκδοσης:

Επίσης ξανακοιτάξτε την πρώτη εικόνα. Σωστά! Μικρά γράμματα και τόνοι. Αν δεν τα έχεις, πρόσεξε πολύ τι λέξεις θα χρησιμοποιήσεις…

Επίσης, αυτό το “ου” βρισκόταν παντού εκεί που δεν το περίμενες. “Νιάζουμαι”, “ζαλίζουμαι”, “βρίσκουμαι”…

Πολλές φορές, η μετάφραση περνούσε σε όρους που άγγιζαν το zen και τη μεταφυσική. Όπως εδώ, όπου ο καλός μας Κάπταιν “κόπηκε και πληγώθηκε, αλλά δεν έπαθε τίποτα”. Φανταστείτε και να πάθαινε, δηλαδή.

Και, επειδή καλό είναι μέσα από τη στήλη να αποκτάτε και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, να αναφέρουμε πως στην Ινδία η παντρεμένη γυναίκα φέρει στο μέτωπο μια κόκκινη κουκκίδα σαν σύμβολο του δεσμού με το σύζυγο της. Επίσης, να αναφέρουμε πως η γυναίκα του Taz δεν ήταν Χριστιανή (εδώ θα κολλούσε το “τι μεταφράζεις, χριστιανέ μου ;!!!”.

Άφωνους επίσης μας αφήνει η λακωνική απόδοση στα εξώφυλλα, γραμμένα άσχημα στο χέρι με μαρκαδόρο (γιατί η σκληρή γενιά δεν ανέχεται αδερφίστικες καλλιγραφίες)!

Και το απόλυτο “penny for your thoughts” εξώφυλλο όλων των εποχών:

Σε μια άλλη περιπέτεια όπου ο Σπάιντερ Μαν ταξιδεύει στο Βερολίνο, ο μεταφραστής θεωρεί σωστό να μετατρέψει κάποια ονόματα στα γερμανικά. Έτσι, ο Jonah Jameson μετατρέπεται σε Γιόχαν.

Αυτά είναι πραγματικά κάποια απειροελάχιστα παραδείγματα, αλλά ο χώρος μας είναι περιορισμένος. Αξίζει να αναφέρουμε πως κάποιες αλλαγές μπορεί να έχουν σκοπό να δώσουν έναν πιο σύγχρονο λόγο. Για παράδειγμα, οι μεταφράσεις του εξαιρετικού Αργύρη Χιόνη στα BATMAN των εκδόσεων Ψαρόπουλου (προσοχή! Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, δεν ήξεραν και πολλοί τον Joker στην Ελλάδα).

Ή ακόμα και μέσα από μια χιουμοριστική διάθεση να προκαλέσουν με έναν πιο παιχνιδιάρικο τρόπο, όπως η κλασική απόδοση του Shocker, από τον καλό μεταφραστή και φίλο Βασίλη Χειλά για τη Μαμούθ.