Συνέντευξη: Αβραάμ Κάουα
Συγγραφέας, μεταφραστής και θεωρητικός του πολιτισμού, ο Αβραάμ Κάουα γράφει και μελετά comics, κινηματογράφο, και λογοτεχνία του μυστηρίου και του φανταστικού, με δημοσιεύσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τους τελευταίους μήνες, ο Αβραάμ έκανε τον ορισμό του comeback στο χώρο των comics, υπογράφοντας το σενάριο στο πολυσυζητημένο graphic novel ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (σε σχέδιο Αλέκου Παπαδάτου και χρώμα Annie Di Donna), αλλά και στη μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος του Kim Newman, ÜBERMENSCH! (σε σχέδιο Βαγγέλη Ματζίρη και χρώμα Φώτη Καλιάλη), ενώ επιμελήθηκε και την άκρως απαιτητική μετάφραση για την ελληνική έκδοση του ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ του Darryl Cunningham.
Με τόσο μεγάλη και σημαντική εκδοτική δραστηριότητα, και μάλιστα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, μια συνέντευξη πριν εκπνεύσει το τρέχον έτος, ήταν τουλάχιστον επιβεβλημένη.
Μετά από πολύχρονη απουσία από την εγχώρια παραγωγή, είδες τρία comics που φέρουν το όνομά σου (δύο στο σενάριο και ένα στη μετάφραση), να κυκλοφορούν μέσα σε διάστημα μικρότερο των τριών μηνών. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και το ÜBERMENSCH!, θα προτιμούσες να υπάρχει μεγαλύτερη χρονική απόκλιση μεταξύ των δύο εκδόσεων, ή είναι κάτι που το επιθυμούσες;
Εξαρτάται πώς το θέτει κανείς. Η απουσία μου από τον χώρο των comics μετά τις ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΚΑΡΔΙΕΣ, είχε να κάνει με το ότι, από τη μία, επικεντρώθηκα στα μυθιστορήματα μου, και από την άλλη, έγραφα σενάρια – και όχι μόνο εκείνα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ και του ÜBERMENSCH! – χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει ότι ήξερα με σαφήνεια αν και πότε θα σχεδιάζονταν και θα κυκλοφορούσαν. Σε επίπεδο δουλειάς δικής μου, λοιπόν, δεν έλειψα ποτέ από τα comics, απλά δεν ξέρεις ποτέ τι και πότε θα σου βγει. Είμαι κάτι παραπάνω από τυχερός στο ότι, χάρη στο ταλέντο και στη δουλειά του Αλέκου και του Βαγγέλη, έχουμε δύο βιβλία που κυκλοφορούν και δείχνουν να ενδιαφέρουν το αναγνωστικό κοινό, και ήμουν επίσης τυχερός στο ότι κάποια στιγμή “έκατσε” και η ευκαιρία να μεταφράσω το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ. Το ότι κυκλοφόρησαν σχεδόν μαζί, ήταν για μένα μια συγκυρία εξωτερικών παραγόντων. Δεν υπήρχε πλάνο, οπότε δεν το πολυσκέφτομαι.
Τα σενάρια που παραδίδεις στους σχεδιαστές, θα τα χαρακτήριζες λεπτομερή, ελλειπτικά, ή αυτό εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε έργου; Έχεις παρατηρήσει να υπάρχει συγκεκριμένο είδος λεπτομερειών, τις οποίες θεωρείς σημαντικό να προσδιορίσεις στον σχεδιαστή;
Οι τρεις σεναριογράφοι που εκτιμώ και αντιγράφω απεριόριστα (ασύστολα;) είναι οι Alan Moore, Neil Gaiman και Grant Morrison, με τον καθένα τους να με έχει επηρεάσει με διαφορετικό τρόπο. Ξεκινάω πάντα με πολύ εκτενείς συνόψεις, προφίλ χαρακτήρων και κατόψεις του κόσμου της ιστορίας και προσπαθώ να έχω λεπτομερή δράση και περιγραφή στα σενάρια μου. Πιστεύω, όμως, και στο ότι πρέπει να μην “πνίξω” τον σχεδιαστή με αχρείαστες λεπτομέρειες και να του αφήσω χώρο για να κάνει κάτι που θα με καταπλήξει, οπότε “κρατάω” κάποιες οδηγίες που κανονικά θα έβαζα στο σενάριο και απλά λέω ότι αν χρειαστεί κάτι παραπάνω, ας μου το πει. Δουλεύοντας με τον Αλέκο, έμαθα τη χρησιμότητα του να αντιστοιχεί μια σελίδα σεναρίου σε μια σελίδα comic (ο σχεδιαστής έχει όλη τη σελίδα μπροστά του, ολοκληρωμένη, αντί να ψάχνει τι έχει να κάνει μετά), οπότε προσπαθώ να χωρέσω όσο γίνεται τα πάντα σε λέξεις που θα συνοψίζουν και θα εμπνέουν συνάμα.
Ως σεναριογράφος comics, ποιο θεωρείς ως το δυνατό σου χαρτί, και αντίστοιχα, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να βελτιώσεις στην τεχνική σου;
Θα ήταν καλύτερα να αφήναμε τους αναγνώστες να κρίνουν αν έχω καν δυνατά χαρτιά, ή απλά μπλοφάρω με εφτάρια και δυάρια. Κάθε φορά, πάντως, που τελειώνω ένα σενάριο, βλέπω πράγματα που μου αρέσουν και πράγματα που θα μπορούσαν να είναι καλύτερα, οπότε προσδοκώ συνεχώς να βελτιωθώ στο επόμενο.
Για τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Αλέκο Παπαδάτο, και σε ποιό βαθμό ήταν σχηματοποιημένη η “ιδέα” που του αποδίδεται στα credits, πριν αναλάβεις εσύ τη συγγραφή του graphic novel;
Με τον Αλέκο γνωριστήκαμε όταν τέλειωνε το LOGICOMIX. Ο Απόστολος Δοξιάδης, ο συγγραφέας του LOGICOMIX, μου είχε ζητήσει να διαβάσω ό,τι είχαν κάνει και να συμμετάσχω σε κάποιες παρουσιάσεις του βιβλίου, βάσει της ακαδημαϊκής μου ενασχόλησης με τα comics, κάτι που ευχαριστήθηκα ιδιαίτερα, γιατί ήταν πράγματι μια ξεχωριστή δουλειά. Η γνωριμία μας εξελίχτηκε σε φιλία, και όταν ο Αλέκος συζήτησε με τον Απόστολο την ιδέα της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, σκέφτηκαν εμένα ως πιθανό σεναριογράφο. Όσο για την ιδέα αυτή καθεαυτή, ήταν ήδη αρκετά διαμορφωμένη πριν τον ερχομό μου. Ο Αλέκος είχε ήδη τον βασικό ιστό και την κάτοψη της πλοκής και είχε κάνει ενδελεχή ιστορική έρευνα σε στοίβες βιβλίων – τις οποίες, αν θυμάμαι καλά, χρειάστηκα ένα έξτρα σακβουαγιάζ για να τις κουβαλήσω, όταν έφυγα από το εργαστήρι του!
Μετά την εγχώρια και διεθνή εμπορική επιτυχία και καλλιτεχνική αναγνώριση του LOGICOMIX, ένιωθες κάποιο επιπρόσθετο βάρος, συνεργαζόμενος με έναν εκ των δύο συντελεστών του;
Ας πούμε ότι, τηρουμένων των αναλογιών και δίχως καμία πρόθεση σύγκρισης, καταλαβαίνω πλήρως πως νιώθει κάποιος σαν τον J.J. Abrams όταν πέφτει πάνω του το βάρος ενός νέου STAR WARS. Όταν ακολουθείς κάτι σούπερ πετυχημένο, δεν θες να είσαι αυτός που θα τα κάνει θάλασσα, ο αδύναμος κρίκος, ή αυτός που πήγε να κάνει την αρπαχτή. Σε όποιον δεν αρέσει η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, θα ήμουν πολύ εύκολος στόχος.
Πόσο καιρό διήρκησε η διαδικασία παραγωγής του graphic novel, από την έναρξη της συνεργασίας, μέχρι τη στιγμή που έφυγε από τα χέρια σας ολοκληρωμένο;
Από τις αρχές του 2010, όταν ξεκίνησα να γράφω, ως την άνοιξη του 2015 περίπου, όταν παραδώσαμε τελικές διορθώσεις σε ένα-δυο σημεία που είχαν μείνει.
Θα χαρακτήριζες τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ως ένα ιστορικό, οπτικοποιημένο μυθιστόρημα, μέσα από τα βιώματα ενός κεντρικού χαρακτήρα, ή μια προσωπική ιστορία, μέσω της οποίας αποτυπώνονται γεγονότα που άλλαξαν του ρου της Ιστορίας;
Δεν διακρίνω μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο περιγραφών – θα έλεγα ότι και οι δύο προσεγγίζουν αυτό που κάναμε. Πάντα τη βλέπαμε ως ιστορικό μυθιστόρημα και ως ιστορία ιδεών, και πάντα ο χαρακτήρας του Λέανδρου ήταν το σημείο εστίασης μας.
Από τα εγκωμιαστικά σχόλια που γράφτηκαν, στον διεθνή ή και τον εγχώριο Τύπο, υπήρξε κάποιο που ξεχωρίζεις, που να σε έκανε να νιώσεις χαρούμενος, ή και υπερήφανος, για την αποδοχή του έργου σας;
Όλα με κάνουν περήφανο και χαρούμενο – πώς θα μπορούσαν να κάνουν κάτι άλλο; Ξεχωρίζω το καθένα για διαφορετικούς λόγους, αλλά δεδομένου του ότι είμαι φαν και μιλάω σε φαν αυτή την στιγμή, δεν μπορώ να μην αναφέρω την κριτική του Rob Bricken στο io9. Ούτε στα όνειρα μου δεν θα φανταζόμουν κάτι τέτοιο.
Σε συνέντευξή σου στον Γιάννη Κουκουλά για την Εφημερίδα των Συντακτών, αναφέρεις ότι δεν ξεκινήσατε με πρόθεση να κάνετε μια αλληγορία σε σχέση με το σήμερα, αλλά να διηγηθείτε όσα συνέβησαν τότε. Διαβάζοντας, πλέον, το έργο ολοκληρωμένο, εντόπισες αντιστοιχίες που να προέκυψαν μη συνειδητά;
Καμία αντιστοιχία δεν προέκυψε συνειδητά, γιατί όντως δεν ήταν η αλληγορία ο στόχος μας. Όμως, είμαστε άνθρωποι του 21ου Αιώνα και κοιτούσαμε με αυτή τη ματιά τα τεκταινόμενα στον 6ο Αιώνα π.Χ., οπότε με το που προέκυπταν κοινά σημεία, δεν μπορούσαμε παρά να τα τονίσουμε και να τα αναδείξουμε, και αυτό πιστεύω ότι κάναμε.
Υπήρξαν δημιουργικές διαφωνίες, που να σας οδήγησαν σε προσωρινό αδιέξοδο; Και αν ναι, ποιά ήταν εκείνη που θυμάσαι περισσότερο λόγω της σοβαρότητάς της;
Δεν υπάρχει συνεργασία χωρίς διαφωνίες, γιατί μιλάμε για ξεχωριστές ιδιοσυγκρασίες που πασχίζουν να ενωθούν σε μία δημιουργία, αλλά αν με κάποιον μπορείς να συνεννοηθείς σε φιλικό, ανθρώπινο επίπεδο, μπορείς να βρεις πάντα διεξόδους και να δουλέψεις μαζί του αρμονικά. Η συνεργασία μου με τον Αλέκο και την Αννί ήταν μια τέτοια συνεργασία, γιατί όχι μόνο τα βρίσκαμε μεταξύ μας, αλλά μπορούσαμε να καταλαβαίνουμε και το τι κέρδιζε η ιστορία από τον συνδυασμό αυτών που φέρναμε ο καθένας στο τραπέζι. Αν το τελικό βιβλίο έχει τα καλύτερα στοιχεία όλων μας, δεμένα σε ένα ενιαίο αποτέλεσμα, τότε πετύχαμε το σκοπό μας.
Να περιμένουμε στο μέλλον κάτι άλλο από τη συγκεκριμένη δημιουργική ομάδα; Αν ναι, είναι αυτή τη στιγμή ακόμη ασαφές το τί, ή έχει αρχίσει να σχηματοποιείται κάποια ιδέα;
Έχουμε συζητήσει κάποια πράγματα, ναι, και θα θέλαμε πολύ να δουλέψουμε πάλι μαζί. Όπως είπα και παραπάνω, βέβαια, το τι θα κάνουμε και πότε, δεν εξαρτάται μόνο από μας, αλλά θέληση και ιδέες υπάρχουν.
Για το ÜBERMENSCH!
Στο μυαλό σου, το ÜBERMENSCH! είναι μια ιστορία που μιλάει για…
…το τι σημαίνει ο ηρωισμός για όλους μας. Με τη φωτεινή και τη σκοτεινή του πλευρά.
Η επιλογή του συγκεκριμένου διηγήματος ήταν δική σου, ή του εκδότη της Jemma Press, Λευτέρη Σταυριανού;
Είχα διαβάσει το διήγημα στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν έκανα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Λονδίνο, και είχα κάνει μια πρώτη εκδοχή του σεναρίου την εποχή ακόμα που έγραφα τις ΑΛΛΟΚΟΤΕΣ ΚΑΡΔΙΕΣ. Ο Λευτέρης, με τον ενθουσιασμό και την στήριξη του, έκανε μια απλή φαντασίωση, πραγματικότητα.
Σε ποιό βαθμό πρόκειται για πιστή μεταφορά του διηγήματος;
Είναι πολύ πιστό. Σε αρκετά σημεία, έχω κρατήσει απαράλλαχτες φράσεις του Kim Newman, και η δομή της ιστορίας είναι ακριβώς η ίδια. Με ένα διήγημα σαν αυτό, οι επιλογές σου ως σεναριογράφος είναι περιορισμένες. Μπορείς να του αλλάξεις τα φώτα και να κάνεις κάτι τελείως διαφορετικό (ένα miniseries 6 τευχών, ας πούμε, που θα διηγούταν όλη τη ζωή του Κουρτ Κέσλερ), κινδυνεύοντας, όμως, να χαθεί η έμφαση στη βασική ιδέα που ανέφερα παραπάνω. Ή μπορείς να το παραλλάξεις ελάχιστα, προσαρμόζοντας το στην αφήγηση των comics, ως ένα one-shot/graphic novel, και απλά εμπλουτίζοντάς το με λεπτομέρειες, επιλογή η οποία ήταν πιο ρεαλιστική και πιο ελκυστική ταυτόχρονα.
Ποιές είναι οι σημαντικότερες αποκλίσεις σε σχέση με το αρχικό κείμενο, και με ποιό στόχο έγιναν;
Δεν μιλάμε τόσο για αποκλίσεις, όσο για προσαρμογή. “Παίξαμε” λίγο με τη στολή, ας πούμε, η οποία στο πρωτότυπο ήταν πιο “υπερηρωική” και σε πολύ συγκεκριμένα πρότυπα, οπότε εμείς τη φέραμε λίγο πιο κοντά σε κάτι που θα φόραγε, ίσως, κάποιος σαν τον Κέσλερ στην πραγματικότητα. Εντείναμε και επεκτείναμε λίγο τις αναφορές του διηγήματος σε ταινίες, comics, και βιβλία (και ειλικρινά, πολύ θα χαιρόμουν αν κάποιος έκανε annotations και τα ανέβαζε κάπου, εγώ απλά δεν έχω χρόνο να το κάνω). Και τέλος, προσθέσαμε την Λένι Ρίφενσταλ ως ένα απαραίτητο, από πολλές απόψεις, ξανθό/κοκκινομάλλικο αντίπαλο δέος στην Λουίζ.
Στα credits της έκδοσης, αναφέρεται ότι το άλμπουμ βασίστηκε στο ομώνυμο διήγημα του Kim Newman κατόπιν της ευγενικής του άδειας. Ο συγγραφέας ζήτησε να δει δείγματα της δουλειάς, είτε πριν παραχωρήσει την άδειά του, ή κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του άλμπουμ;
Δεν έχω παρά μόνο λόγια θαυμασμού για τον Kim Newman. Είναι ένας από τους πιο δημιουργικούς και πολύπλευρους συγγραφείς του φανταστικού που έχω διαβάσει – δείτε τα διηγήματα του, και ακόμα πιο πολύ το αριστουργηματικό magnum opus του, το Anno Dracula, και θα με καταλάβετε – και συνάμα ένας πολύ ενθαρρυντικός και γενναιόδωρος άνθρωπος. Όχι μόνο μας έδωσε την άδεια του όταν τον προσεγγίσαμε, και μάλιστα δίχως κανένα αντάλλαγμα ή περιορισμό, αλλά δεν ζήτησε ποτέ να δει ή να εγκρίνει οτιδήποτε. Και όταν του στείλαμε, παρόλα αυτά, μερικές σελίδες για να μας πει τη γνώμη του, είχε μόνο καλά λόγια ως feedback. Δεν θα το έκαναν πολλοί αυτό στη θέση του.
Το γεγονός ότι δεν αναφέρεται ο Kim Newman στο εξώφυλλο, έχει να κάνει με κάποιο νομικό κόλλημα, ήταν δική του επιθυμία, ή έγινε για κάποιο άλλο λόγο;
Υπήρξε αρχικά η ιδέα να έχουμε τον τίτλο Kim Newman’s Übermensch!, ή να αναφέρεται το όνομα του πριν από τα δικά μας. Η τελική απόφαση ήταν του Λευτέρη, όχι για να κρύψουμε κάτι – άλλωστε αναφέρουμε τον Newman τόσο στο οπισθόφυλλο όσο και μέσα στο βιβλίο – όσο για να δώσουμε στο βιβλίο την ευκαιρία να προσεγγιστεί ως κάτι αυθύπαρκτο και όχι απλά ένα tie-in/adaptation.
Με δεδομένο ότι η συγκεκριμένη ιδέα έχει εμπνεύσει, στο παρελθόν, δημιουργούς comics όπως οι Mark Millar, Dave Johnson, Kierron Gillen, Grant Morrison και Jim Lee, υπήρξαν στοιχεία από τις προαναφερθείσες δουλειές, τα οποία να ενσωματώσατε, ή τα οποία να αποτέλεσαν έμπνευση για τη δική σας μεταφορά;
Θα ξεκινήσω με μια διευκρίνιση: η συγκεκριμένη ιστορία δεν έχει μεταφερθεί ποτέ και πουθενά αλλού, εκτός από την ομώνυμη ταινία μικρού μήκους του Simon Temple (την οποία απέφυγα επιμελώς να δω, πριν ολοκληρώσουμε το βιβλίο, επί τη ευκαιρία). Η ιδέα, από την άλλη, ήταν ένα υποθετικό σενάριο τύπου What If/Elseworlds, χρόνια πριν τέτοιες ιστορίες γίνουν κατεστημένο στα αμερικάνικα comics, και οι δημιουργοί αυτοί εμπνεύστηκαν, κατά τη γνώμη μου, μόνο από το βασικό της πυρήνα για να κάνουν ιστορίες δικές τους, πολύ διαφορετικές με το ÜBERMENSCH!, αλλά και μεταξύ τους, με μόνο – σημαντικό βέβαια – κοινό τους σημείο την ιδέα αυτή.
Η διαφορά τους με τη δική μας ιστορία είναι, κυρίως, ότι η δική μας είναι μεταφορά του διηγήματος, ενώ οι δικές τους, όχι. Δεν ενσωμάτωσα, ούτε εμπνεύστηκα από κάτι στις ιστορίες αυτές, γιατί έτσι θα έχανα την καθαρότητα της ιδέας που ήθελα να διατηρήσω. Το μόνο που συνδέει όλους μας, όπως γράφω στο τέλος του βιβλίου, είναι ότι ο καθένας μας προσθέτει, με τον τρόπο του, κάτι στην αρχική ιδέα του Kim Newman.
Για το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ
Διαβάζοντας το ΣΟΥΠΕΡΚΡΑΧ του Darryl Cunningham, σταμάτησα αμέτρητες φορές την ανάγνωση, εντυπωσιασμένος από το πόσο εύληπτη και εύρυθμη ήταν η μετάφρασή σου, αλλά και αντιλαμβανόμενος το πόσο απαιτητική θα πρέπει αυτή να υπήρξε για κάποιον που – εξ όσων γνωρίζω – δεν έχει κάνει οικονομικές σπουδές. Πώς αντιπαρήλθες αυτών των δυσκολιών;
Η μόνη λύση ήταν να προσεγγίσω τους οικονομικούς όρους όπως κάθε άλλο μεταφραστικό πρόβλημα – αναζητώντας, δηλαδή, προγενέστερες δόκιμες μεταφράσεις και καταλαβαίνοντας καλά τα συμφραζόμενα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να ανατρέξω και σε βιβλία οικονομολόγων και οικονομικά λεξικά.
Από όλες τις πληροφορίες που παραθέτει ο δημιουργός, ποιά είναι εκείνη που δεν γνώριζες και σε εντυπωσίασε περισσότερο;
Υπήρχαν πολλές λεπτομέρειες που δεν γνώριζα, ακόμα και για θέματα που είχα υπ’ όψη, ως ένα σημείο, όπως τα CDO, ή οι επιχειρηματικές τακτικές της Goldman Sachs. Αυτά που με σόκαραν πιο πολύ, όμως, ήταν η ιστορία του Νόμου Γκραμ-Λιτς-Μπλάϊλι, που επέτρεψε στις τράπεζες να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους στον επενδυτικό τομέα σε έναν ολέθριο βαθμό που συνεισέφερε στην οικονομική κρίση, και η λογική της “περιστρεφόμενης πόρτας” σύμφωνα με την οποία ένας υπουργός οικονομικών της Αμερικανικής κυβέρνησης μπορεί να διευκολύνει την πολιτική της μη επιβολής ρυθμιστικών περιορισμών στις τράπεζες, για να αναλάβει, μετά τη λήξη της θητείας του, διευθυντική θέση στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ενώ παράλληλα, υψηλόβαθμα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα και πανεπιστημιακοί, διορίζονται σε θέσεις-κλειδιά στην κυβέρνηση, προωθούν κι αυτοί μια φιλική προς τις τράπεζες πολιτική, και επιστρέφουν βραχυπρόθεσμα, μετά τη λήξη της θητείας τους, στα παλιά τους πόστα, για να διοριστούν ξανά στην κυβέρνηση, λίγα χρόνια αργότερα.
Είναι μπερδεμένο, το ξέρω, αλλά διαβάστε το μια-δυο φορές και θα καταλάβετε για πόσο εξωφρενική κατάσταση μιλάμε. Και σημειώστε πως όλα αυτά θεωρούνται νόμιμα.
Αντίστοιχα, ποιό σημείο δυσκολεύτηκες περισσότερο να αποδώσεις;
Όλα τα οικονομικά κομμάτια ήταν δύσκολα, αλλά η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν με κάποιες ορολογίες που πολλοί οικονομολόγοι και λεξικά δεν μεταφράζουν, ή αποδίδουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Πιστεύεις ότι μπορούμε με ασφάλεια να μιλήσουμε για τα πραγματικά αίτια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης; Κάποιοι ιστορικοί, ή οικονομολόγοι, υποστηρίζουν ότι είναι πολύ νωρίς για έναν τέτοιου είδους απολογισμό, και ότι τα όποια στοιχεία παρατίθενται, εν προκειμένω αυτά του Cunningham, αποτελούν απλώς ερμηνείες, μια υποκειμενική θεώρηση της πραγματικότητας, χωρίς ιστορική εγκυρότητα…
Δεν θα διαφωνήσω με αυτό. Ίσως όντως να είναι πολύ νωρίς, και σίγουρα πολλές προσωπικές απόψεις του Cunningham αναμειγνύονται με τα στοιχεία που παραθέτει – το βιβλίο του, άλλωστε, είναι ένα δημοσιογραφικό δοκίμιο, όχι πραγματεία περί οικονομίας. Αυτό, όμως, δεν πρέπει να γίνει άλλοθι για να μην μιλάμε για την κρίση, ή να μη γράφονται τέτοια βιβλία ως μέρος μιας υγιούς, νηφάλιας συζήτησης πάνω σε τέτοια θέματα. Οι ιστορικοί, όπως έμαθα γράφοντας τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, διαφωνούν ακόμα για πράγματα που έγιναν τον 6ο Αιώνα π.Χ., οπότε ζήτω που καήκαμε αν αφήσουμε να περάσουν από 10 έως 2.500 χρόνια, πριν να ανοίξουμε διάλογο, για χάρη μιας ιστορικής εγκυρότητας που ποτέ δεν θα έρθει.
…Και η αναμενόμενη τελευταία ερώτηση. Ποιά είναι τα επόμενα συγγραφικά σου βήματα; Comics, πρόζα, ή και τα δύο;
Υπάρχουν πάντα πράγματα στα σκαριά. Δουλεύω σιγά-σιγά ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με πινελιές μεταφυσικού, καθώς και κάποιες ιδέες για comics, που συζητώ με φίλους και συνεργάτες. Το επόμενο πράγμα που θα δείτε πάντως, μάλλον από Γενάρη, είναι μια σειρά comics 7 τευχών, που κάνω στην Αμερική, για την εκδοτική εταιρεία ARH. Λέγεται QUEEN OF VAMPIRES και είναι μια pulp ιστορία φαντασίας και τρόμου, που διαδραματίζεται στην αρχαία Σουμερία. Σχεδιαστής είναι ο Μάνος Λαγουβάρδος, που εγγυώμαι ότι θα σας καταπλήξει, και στο creative team μας έχουμε τον Νίκο Κούτση και τον Μιχάλη Τόρη στο χρώμα, τον Γιάννη Ζούμπα στο lettering και τον Χρήστο Μαρτίνη στα covers, και κάνουν όλοι εξαίρετη δουλειά. Γελάμε συνέχεια με το ότι είμαστε όλοι Έλληνες και κάνουμε ένα Αμερικάνικο comic – δεν νομίζω πως έχει ξαναγίνει αυτό.
Αβραάμ, ευχαριστώ για το χρόνο σου και εύχομαι καλή επιτυχία σε ό,τι κάνεις.
Σας ευχαριστώ πολύ κι εγώ, τόσο εσένα Ηλία, όσο και την ομάδα του Comicdom. Χάρηκα που τα είπαμε!