The Warp

Στο σημερινό The Warp, έχω τη χαρά και την τιμή να φιλοξενώ τον κύριο Βασίλη Πεχλιβανίδη, υπεύθυνο και συν-ιδιοκτήτη των Εκδόσεων Ατλαντίς.

Για όσους τυχόν δεν γνωρίζουν, οι εκδόσεις αυτές, παλαιότερα γνωστές και ως Εκδόσεις Πεχλιβανίδη, έπαιξαν τον σημαντικότερο ρόλο στην κυκλοφορία και καθιέρωση των Αμερικάνικων comics στην Ελλάδα. Μίκυ, Ντόναλντ, Μικρή Λουλού, Τομ & Τζέρυ, Superman, Batman, Adam Strange, Green Arrow, Justice League Of America, Aquaman, Martian Manhunter, και πολλοί ακόμη, πρωτοεμφανίστηκαν τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, από την εκδοτική, που είχε και αξιόλογη παρουσία και στον περιοδικό ψυχαγωγικό τύπο, με ονομαστές εκδόσεις όπως ΤΟ ΜΠΟΥΚΕΤΟ, Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ κ.α.

Ας ξεκινήσουμε, όμως, αφού πρώτα ευχηθώ σε όλους Χαρούμενο και δημιουργικό 2016!!!

Κύριε Πεχλιβανίδη, προτού ξεκινήσουμε με τις ερωτήσεις, θα θέλατε να μας κάνετε μια μικρή ιστορική αναδρομή;

Βεβαίως. Η εταιρεία Γραφικές Τέχνες ιδρύθηκε το 1927. Συμβληθήκαμε (ο Μιχάλης Πεχλιβανίδης, ο πατέρας μου, Κώστας Πεχλιβανίδης, και ο αδερφός του, Γιώργος) με το Γερμανικό τυπογραφείο του Grundman, που βρισκόταν στην οδό Μιλτιάδου, πίσω από την πλατεία Κλαυθμώνος. Στη συνέχεια, ο πατέρας μου και ο αδερφός του, τελείωσαν, το 1936, την Ακαδημία Γραφικών Τεχνών της Λειψίας, που τότε ήταν το κέντρο των γραφικών τεχνών. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποφάσισαν να ασχοληθούν και με τις εκδόσεις. Το ξεκίνημα έγινε το 1945, με την ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ της Grosset & Dunlap. Τότε ονομάζονται Εκδόσεις Ατλαντίς και ανοίγουν το ιστορικό βιβλιοπωλείο στην Κοραή.

Ξεκινώντας η επαφή των εκδόσεων με Αμερικάνικες εταιρείες, γίνεται νύξη από την Αμερικάνικη Πρεσβεία στην Αθήνα για την έκδοση των ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΩΝ. Κατόπιν, ο Μιχάλης Πεχλιβανίδης θα ταξιδέψει στην Αμερική, όπου και θα συναντήσει τον εκδότη των CLASSICS ILLUSTRATED, Albert Lewis Kanter, και θα συμφωνήσουν για την Ελληνική έκδοση. Το πρώτο τεύχος, “Οι Άθλιοι”, κυκλοφόρησε την 1η Μαρτίου του 1951, με τα 50.000 αντίτυπα που είχαν κυκλοφορήσει να εξαντλούνται μέσα σε τρεις μέρες, και έτσι τυπώθηκαν άλλες 50.000 μέσα στην ίδια εβδομάδα. Μάλιστα, είχε στηθεί ουρά γύρω από το τετράγωνο στην Κοραή, από κόσμο που περίμενε για να αγοράσει ένα αντίτυπο.

Αυτό το γεγονός μας έκανε και γνωστούς στην Αμερική, καθώς γράφτηκε στις εφημερίδες πως τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ στην Ελλάδα έφτασαν τις 100.000 πωλήσεις, μέσα σε 15 ημέρες. Ξεκίνησαν, λοιπόν, να μας προσεγγίζουν ξένοι εκδοτικοί οίκοι. Ανάμεσά τους, υπήρχε μια ομάδα που διαχειριζόταν τα δικαιώματα των Disney, MGM, Warner, Western Printing Cartoons. Συμφωνήσαμε μαζί τους και το 1954 ξεκινήσαμε την έκδοση του ΓΕΛΙΟ & ΧΑΡΑ.

Μιας και αναφερθήκατε στην Disney, θα ήθελα να ξεκαθαρίσουμε κάτι που ακούγεται και δεν γνωρίζω αν είναι αλήθεια. Λέγεται, λοιπόν, πως τα δικαιώματα της Disney δόθηκαν αργότερα στις Εκδόσεις Τερζόπουλου, λόγω δυσαρέσκειας για το γεγονός πως μαζί με τους χαρακτήρες της, δημοσιεύονταν στο ΓΕΛΙΟ & ΧΑΡΑ και περιπέτειες από ανταγωνίστριες εταιρείες.

Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Θα πω μια αλήθεια που είναι εις βάρος μας. Το 1966, όταν πέθανε ο Walt Disney, άλλαξαν οι εκπρόσωποι της εταιρείας στην Ελλάδα. Τότε, είχαμε σταματήσει την κυκλοφορία ιστοριών της Disney. Εμφανίστηκε, λοιπόν, ο καινούριος εκπρόσωπος, και μας πρότεινε να εκδώσουμε πάλι το ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ, σε μικρότερο μέγεθος, στα πρότυπα του Ιταλικού TOPOLINO. Εκείνη την εποχή, το ποσοστό της επιχείρησης που αποτελούσε τις εκδόσεις ήταν πολύ μικρό, καθώς το μεγαλύτερο μέρος είχε να κάνει με τις γραφικές τέχνες. Απάντησαν, λοιπόν, ο πατέρας μου και ο θείος μου, ότι δεν ενδιαφέρονταν.

Κάτι άλλο που ακούγεται είναι πως ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ ήταν ακριβά για την εποχή τους και αυτό μεταφράστηκε σε χαμηλές πωλήσεις, που οδήγησαν στη διακοπή του τίτλου.

Σταμάτησαν γιατί έπεσε η κυκλοφορία τους. Όταν ξεκίνησε, ο τίτλος τυπωνόταν σε μεγάλο τιράζ και σε αυτό μας ανάγκαζε ο τρόπος εκτύπωσης. Είναι τα πρώτα comics στην Ελλάδα που τυπώθηκαν με τη μέθοδο της βαθυτυπίας. Βαθυτυπία είχε μόνο ο δικός μας εκδοτικός οίκος, από το 1956. Ήταν μια χάλκινη κυλινδρική μηχανή, πεντάχρωμη, που τύπωνε 4 χρώματα από τη μια πλευρά και ένα από την άλλη, και έβγαζε κατευθείαν διπλωμένο ένα τεύχος 32 σελίδων. Τύπωνε 10.000 με 15.000 τεύχη την ώρα. Αν θυμάμαι καλά, τυπώνονταν περίπου 30.000 αντίτυπα κάθε εβδομάδα από ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ. Όταν, λοιπόν, έπεσε η κυκλοφορία, επειδή η συγκεκριμένη μέθοδος ήταν πανάκριβη, έγινε ασύμφορη η συνέχεια της έκδοσης.

Όσον αφορά στην τιμή, τόσο κόστιζε και το ΓΕΛΙΟ & ΧΑΡΑ, ενώ τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ είχαν 5 δραχμές, οπότε δεν νομίζω ότι έπαιξε κάποιο ρόλο η τιμή. Ήταν λογική για την εποχή.

Η σειρά ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ πρωτοεκδώθηκε τον Ιούλιο του 1961, λίγα χρόνια πριν ξεκινήσει η “εποχή της Marvel” στην Αμερική. Υπήρξε ποτέ η σκέψη να φέρετε και την Marvel στην Ελλάδα; Νομίζω πως είναι εύλογη η ερώτηση, καθώς, σε μια τέτοια περίπτωση, θα άλλαζε ο ρους της ιστορίας σχετικά με τα superhero comics στη χώρα μας. Μιλάμε για 15 χρόνια προτού οι εκδόσεις Καμπανά φέρουν το Marvel Universe στην Ελλάδα.

Αρχές δεκαετίας ’60, η Marvel, όπως και άλλες εκδοτικές, μας είχαν στείλει δείγματα των εκδόσεων τους (σ.σ. ακόμη δεν είχε αρχίσει η περίοδος των superheroes στην Marvel – οι ιστορίες ήταν κυρίως sci-fi, horror και western) με σκοπό τη συνεργασία, αλλά από τη στιγμή που είχαμε καταλήξει στη National (το όνομα της DC εκείνα τα χρόνια), θέλαμε να δούμε πως θα πάει η κυκλοφορία με αυτόν τον τίτλο, προτού προχωρήσουμε σε κάτι άλλο. Είχαμε επιλέξει την συγκεκριμένη εταιρεία, λόγω του Superman και του Batman, που ήταν οι παλαιότεροι και οι πιο γνωστοί χαρακτήρες. Επίσης, επειδή εκείνη την εποχή είχαμε και το πρακτορείο ξένου Τύπου, ξέραμε τι πούλαγε περισσότερο στο κοινό των ξενόγλωσσων comics. Γι’ αυτό, άλλωστε, και υπήρχε μια καλή επικοινωνία με τους ξένους εκπροσώπους, αν και ουσιαστικά δεν υπήρχε κάποιος άλλος εκδοτικός που να μπορούσε να εκδώσει αυτό το είδος. Όπως είχε πει και ο Μποστ, σε μια συνέντευξη του στην τηλεόραση, λίγο πριν πεθάνει, “από τη στιγμή που βγήκαν τα Κλασσικά, έσβησαν τα υπόλοιπα εικονογραφημένα περιοδικά”.

Ας μείνουμε λίγο ακόμα στα ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ. Από τις απαντήσεις που δίνονταν στα γράμματα των αναγνωστών, αντιλαμβάνομαι πως η συντακτική ομάδα γνώριζε πολύ καλά τις ιστορίες και τους δημιουργούς των αμερικάνικων comics της εποχής.

Για αυτό ήταν υπεύθυνος ο Άλκης Τροπαιάτης, λογοτέχνης και θεατρικός συγγραφέας, που είχε το ‘μικρόβιο’ των comics. Αν προσέξεις, μέσα στο περιοδικό, δεν έγραφε τη διεύθυνση των γραφείων μας στην Κοραή, αλλά Πανεπιστημίου 44. Εκεί βρισκόταν το γραφείο του Άλκη, ο οποίος είχε αναλάβει θέματα όπως το στήσιμο των περιοδικών, οι απαντήσεις στα γράμματα κ.λ.π. Κυρίως είχε αναλάβει το ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΜΙΚΥ, που ξεκινήσαμε να εκδίδουμε το 1961, αλλά αργότερα, με την κυκλοφορία του ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ, φρόντιζε και τα σχετικά με αυτήν την έκδοση.

Μιλήστε μας λίγο για την ομάδα που έφερνε όλον αυτόν τον όγκο δουλειάς σε πέρας.

Όσοι είχαν επιφορτιστεί με την προεργασία της εκτύπωσης – το “ατελιέ”, όπως το ονομάζαμε, αποτελούμενο από 15 με 20 άτομα – ήταν όλοι από την Σχολή Καλών Τεχνών. Υπεύθυνος ήταν ο πρώτος ξάδερφος του πατέρα μου, Απόστολος Μπάρκογλου, όπως και ο Σεβαστιανός Κούρκουλος, που ήταν γνωστός και σημαντικός ζωγράφος. Λοιπόν, για να σου δώσω να καταλάβεις, οι Αμερικανοί δεν έστελναν φιλμ. Έστελναν μόνο το τεύχος που κυκλοφορούσε στην αγορά. Δεν τους ένοιαζε πώς θα το βγάλουμε. Να κόψουμε το λαιμό μας να το βγάλουμε. Όλη η δουλειά, λοιπόν, γινόταν στο χέρι – το σχέδιο, τα χρώματα…

Υπήρχε μια τεχνική, πατέντα του εργοστασίου μας και δη του Μπάρκογλου. Κατ’ αρχάς, η εκτύπωση γινόταν με ράστερ, το οποίο είχε χωριστεί σε τέσσερις φάσεις, που αποτελούνταν από 25% η κάθε μια. Ένα χρώμα το λευκό το 25%, ένα απαλό γκρίζο το 50%, ένα πιο σκούρο γκρίζο το 75% και το μαύρο το 100%. Κατόπιν, σε φιλμ χρωμάτιζαν με πινέλο τέμπερες, κοιτώντας το πρωτότυπο, για να αποδώσουν όσο πιο πιστά γινόταν κάθε χρώμα ξεχωριστά. Στην ουσία, ξανασχεδίαζαν την ιστορία. Μιλάμε για απίστευτο όγκο δουλειάς. Οι 32 σελίδες κάθε τεύχους ήταν 120 σελίδες φιλμ. Αυτά για τα ΚΛΑΣΣΙΚΑ, το ΓΕΛΙΟ & ΧΑΡΑ και το ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΜΙΚΥ. Στα ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΜΙΚΣ, που, όπως προανέφερα, τυπωνόταν με βαθυτυπία, δεν υπήρχε ράστερ. Εκεί μας έστελναν ασπρόμαυρα φιλμ, αλλά και πάλι, όμως, το χρώμα γινόταν στο χέρι.

Πώς προέκυψαν οι Ελληνικές ιστορίες στα ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ;

Η ιδέα ήταν των εκδοτών, αλλά σημαντικό ρόλο έπαιξαν όλοι όσοι ασχολήθηκαν. Οι σημαντικότεροι που έγραψαν ιστορίες ήταν ο Βασίλης Ρώτας, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη, η Γεωργία Δεληγιάννη-Αναστασιάδη και η Ελένη Παπαδάκη. Αυτοί, λοιπόν, που έγραφαν τα κείμενα, είχαν μελετήσει τη δομή των Αμερικάνικων ιστοριών – ο Βασίλης Ρώτας, μάλιστα, είχε μεταφράσει και αρκετά τεύχη στα Ελληνικά – και κατεύθυναν, έως ένα σημείο, τον εικονογράφο στο τι θα βάζει σε κάθε εικόνα. Και οι σχεδιαστές ήταν γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής: O Μποστ, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Βασίλης Ζήσης κ.α.

Υπήρξαν ποτέ προβλήματα με τη λογοκρισία;

Στη διάρκεια της χούντας, υπήρξε ένα τεύχος των ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ, που μας υποχρέωσαν να αλλάξουμε τον τίτλο του. Πρόκειται για την ιστορία “Reign Of Terror” του G.A. Henty. Διαδραματίζεται στη Γαλλική επανάσταση και ο τίτλος στα Ελληνικά ήταν “Τον Καιρό Της Τρομοκρατίας”. Το είδαν, λοιπόν, οι υπεύθυνοι της χούντας και έγινε πανικός. Είχε βγει μόνο ένα αντίτυπο με αυτόν τον τίτλο, αυτό που τους είχαμε δώσει. Μετά από αυτό, ο τίτλος άλλαξε σε “Ένας Πιστός Υπηρέτης” και με αυτόν κυκλοφόρησε το τεύχος.

Κύριε Πεχλιβανίδη, σας ευχαριστώ από την καρδιά μου και εσάς και τον γιό σας, Κώστα, που βοήθησε για να γίνει αυτή η συνέντευξη. Πιστεύω ότι λύσατε πολλές απορίες σε παλιούς αναγνώστες όπως εγώ. Εύχομαι να τα ξαναπούμε σύντομα.