Comicdom Files: Η Μπαλάντα Της Αλμυρής Θάλασσας

Ιστορία

Στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, κάπου στον Ειρηνικό, το πειρατικό καταμαράν του πολεμοχαρή Ράσπουτιν σώζει τρεις ναυαγούς: τα εύπορης οικογένειας ξαδέλφια, Πανδώρα και Κάιν, και τον τυχοδιώκτη ναυτικό Κόρτο Μαλτέζε, άσπονδο “φίλο” του Ράσπουτιν από τα παλιά (οποιαδήποτε ομοιότητα με – της γνωστής οικογενείας των Ρομανώφ – τον εχθρό δεν είναι διόλου τυχαία). Κρατάει τα παιδιά αιχμάλωτα, για λογαριασμό του Καλόγερου, ηγέτη όλων των πειρατών στα πέριξ της νήσου Εσκοντίντα, και τον Κόρτο ως απρόθυμο μα ικανό συνεργάτη. Ενώ ο Ράσπουτιν έχει αποβιβαστεί, για να διευθετήσει εμπορικές συναλλαγές με το γερμανικό ναυτικό, ένα κύμα έρχεται να ανατρέψει το σκάφος και να θέσει τα παιδιά υπό την προστασία του Κόρτο. Η δυναμική της ομάδας συνεχίζει να μεταβάλλεται μέχρι την άφιξή τους στη στεριά, όπου φανερώνεται πως ο Καλόγερος έχει κάποιου είδους προϊστορία με τους δύο νεαρούς του αιχμαλώτους. Ο πόλεμος ξεσπά, σηματοδοτώντας μία περιπέτεια συγκρούσεων και διπλωματίας μεταξύ εξαγοράσιμων φίλων και εχθρών, χαμένων ευκαριών, νέων ελπίδων και ματαίωσης αυτών. Όταν έρθει η ώρα που αποκαλύπτεται η ταυτότητα του χαοτικού ηγέτη και τα κίνητρα κάθε υπηκόου του, όλοι έχουν ανταλλάξει αιθεροβασία με πραγματισμό.

Στην ιστορία, θίγονται θέματα όπως η δυναμική σε κάθε νέα γνωριμία, η χρησιμότητα του να ξέρεις πότε να δαγκώσεις το χέρι που φιλάς και το ότι εκπολιτιστής είναι ο βάρβαρος με τα δυνατότερα όπλα.

Τι  Μας Άρεσε

Καταρχήν, το σχέδιο. Η τεχνική στην εικονογράφηση είναι στιλιζαρισμένη, κάτι που ορίζεται ως “τελικό στάδιο απλοποίησης ενός σχεδίου, με την αναγωγή των επιμέρους φορμών του σε αρχέτυπα για καλύτερη κατανόηση”, αλλά μόνο απλό δεν είναι για το συγκεκριμένο δημιουργό. Ο Hugo Pratt έδινε τεράστια έμφαση και στην παραμικρή λεπτομέρεια, προτού τη θέσει στο σκοτάδι ή στο φως. Δημιούργησε σχολή με την τεχνοτροπία του. Μαθητές του, τρόπο τινά, είναι μεταξύ άλλων οι Ian Culbard, Chris Schweizer, Milo Manara, David Mazzucchelli, Mike Mignolla και ο δημοφιλέστερος εξ αυτών, όσον αφορά στο ασπρόμαυρο σχέδιο, Frank Miller (παιδιά, τι συμβαίνει με το Μ;). Όμως, στα έργα του Miller, οι επιμέρους φόρμες είναι διακριτές και συμμετέχουν ισότιμα στη σύνθεση, δίνοντας ένα έντονο, ζωηρό και ογκώδες αποτέλεσμα. Το σχέδιο του Pratt είναι σα να ρέει. Χαρακτηρίζεται από νατουραλισμό, υπάρχει ιεράρχηση, ψευδαίσθηση διαβαθμίσεων και ποικίλων σκιάσεων, ενώ πρόκειται μόνο για άσπρο και μαύρο. Είναι δύο διαφορετικοί χειρισμοί της ίδιας σχολής, εξίσου αριστοτεχνικοί και όμορφοι. Όταν δεν ζωγραφίζει ασπρόμαυρα, ο Pratt δημιουργεί υδατογραφίες, τις οποίες γενικότερα προτιμώ. Είναι το αγαπημένο μου στιλ χρωματισμού – ειδικά σε ψηφιακή μορφή, η ακουαρέλα είναι υπέροχη. Έγχρωμη ή μη, κάθε του σύνθεση έχει συμμετρία και καλαισθησία. Στο παρόν, πάντως, θεωρώ ωραιότερη την ασπρόμαυρη δική του τέχνη, σε σχέση με πολύ μεταγενέστερες επιχρωματισμένες εκδόσεις.

Έπειτα, το σενάριο. Οσκαρικών προδιαγραφών και άνω, με αβίαστη ροή του κειμένου, δετή και αγωνιώδη πλοκή, μπορούσε κάλλιστα να μετατραπεί σε βιβλίο και να δημοσιευτεί έτσι σκέτο. Επί του παρόντος, πρόκειται για ένα κλασικό εικονογραφημένο μυθιστόρημα που απαιτεί τη συμμετοχή του αναγνώστη και τον ανταμείβει πλουσιοπάροχα. Ο όρος graphic novel δημιουργήθηκε για να περιγράψει το είδος της ένατης Τέχνης που παρήγαγε ο Pratt.

Ακόμα, υποστηρίζει αυτή και κάθε άλλη δημιουργία του με ακρίβεια, παραμένοντας πιστός στην αληθινή εικόνα αυτού που αναπαριστά σχεδιαστικά και εντάσσοντας το έργο του σε πραγματικό ιστορικό πλαίσιο. Σχεδιάζει, αποτυπώνοντας κάθε αντικείμενο, ένδυμα και χωροταξικό περιβάλλον, σύμφωνα με το πώς δείχνει στην πραγματικότητα. Δημιουργεί παράλληλο σύμπαν, διηγούμενος ιστορικά γεγονότα.

Επίσης, έχει ολοδική του καλλιτεχνική σφραγίδα. Δεν γίνεται να τον μιμηθεί οποιοσδήποτε κρυφά και το πιο πιθανό είναι ότι θα πρόκειται για φθηνή απομίμηση. Αυτό είναι καλό και για τον ίδιο τον καλλιτέχνη (ο σχεδιαστικός και κάθε άλλου είδους πλαγιαρισμός είναι το λιγότερο προσβλητικός) και για την οπτική εικόνα, καθώς η τόσο ξεκάθαρη ατομική υπόσταση προσδίδει επιπλέον μία καθησυχαστική ομορφιά.

Τέλος, η πολύ προσεγμένη έκδοση από την Ars Longa για την ελληνική γλώσσα, το 1987. Η εκτύπωση με το μαλακό εξώφυλλο έχει υπέροχη απεικόνιση του lettering και η εκδοχή με το σκληρό έχει βιβλιοδεσία, επιμελημένη με περιρράχιο (δεν ξήλωσα το αντίτυπο μου, δε μπορώ να σας πω το είδος). Είναι πολύ σημαντικό, γιατί η τελική έκδοση ενός βιβλίου συμβάλλει στην απόλαυσή του. Στην Ελλάδα είμαστε τυχεροί, γιατί γενικά γίνονται προσεγμένες δουλειές από τους εκδοτικούς οίκους – το βλέπω στη σύγκριση των καθ’ ημάς με τις αντίστοιχες ξενόγλωσσες εκδόσεις, όσον αφορά στην ποιότητα. Είναι κρίμα να υπάρχουν τόσο γόνιμες προδιαγραφές και να τις πνίγει η ευτέλεια των ημερών που διανύουμε.

Τι Μας Ενόχλησε

Που τελείωσε, αυτό μας ενόχλησε! Όπως λένε, όμως, όλα τα ωραία έχουν ένα τέλος, εκτός από το λουκάνικο που έχει δύο.

Συνολική Εκτίμηση

Καμιά φορά έχω τη φαντασίωση ότι γυρνάω πίσω στο χρόνο και κλέβω κάθε καλλιτεχνική δημιουργία που εγκρίνω, πίνακες, βιβλία, παρτιτούρες και στίχους από τραγούδια που μου αρέσουν. Και έπειτα, επιστρέφω στο σήμερα και γίνομαι ζάπλουτη. Ε, πρώτον, είμαι κατάπτυστη τεμπέλα, δεύτερον, θα είχα τα λεφτουδάκια μου να με παρηγορούν και, τρίτον, από τα πρώτα που θα διάλεγα είναι το έργο του Pratt! Περιπετειώδης και λόγιος κοσμοπολίτης, έγινε ενεργός θεματοφύλακας των αναμνήσεών του και τις μετουσίωσε στο καλλιτεχνικό του έργο. Έρχεται ίσως να συνδεθεί αυτό με τα παραπάνω, που τα χώνω με το γάντι στους λογοκλόπους (άλλο είναι βέβαια να δηλώνεις, για παράδειγμα, ως πηγή τον Pratt, άλλο την πρώην γκόμενά σου).

Ως Κόρτο Μαλτέζε, είναι ρεαλιστής και συνάμα ονειροπόλος, καχύποπτος αλλά και ρομαντικός, με τρομακτικό αυτοέλεγχο και καυστικό χιούμορ. Από τη στιγμή που δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, παρά μόνο εμείς και οι άλλοι, επιλέγει να περιπλανάται μόνος και μετέωρος ανάμεσα στους δύο. Τα ελαττώματά του είναι κατανοητά, ανθρώπινα, επιβλαβή μόνο για τον ίδιο και ακυρώνονται από τα ευγενή του κίνητρα. Έρχονται να εκτονωθούν στη δημιουργία του ανταγωνιστή του, του γκροτέσκου Ράσπουτιν, τον οποίο ο Δαρβίνος θα θεωρούσε ήρωα! Κουβαλάει 100 κιλά τρέλα, εγωπαθής πέρα απο τα όρια και παρ’ όλα αυτά επιβιώνει και εξελίσσεται.

Από το έργο του λείπει το χείριστο είδος εκπροσώπων του ανθρώπινου γένους, αυτό της άχρωμης ποντικομαμής, και πιστεύω ότι τους αγνοεί επίτηδες. Μιας και στην πραγματική ζωή φοβάμαι πως πρόκειται για το πολυπληθέστερο σύνολο, είναι πολύ ξεκούραστο στην τέχνη ο villain να είναι τόσο grande σε όλα του. Το “καλό παιδί”, την ξινή ντεμέκ χαχανούλα και τους “άκου να δεις!” τους τρώμε στη μάπα καθημερινά, στον ελεύθερο χρόνο μας, ας απουσιάζουν! Και δεν είναι μόνο αυτό, η απαξίωση είναι ο φόβος κάθε κομπλέξικου και το πέρασμα στην ανυπαρξία, η πιο μεγάλη τιμωρία.

Παράλληλες Προτάσεις

Ο Corto Maltese γεννήθηκε στη ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ και συνέχισε στη δική του ομώνυμη σειρά. Είναι αριστουργηματική όλη η βιβλιογραφία και η ΜΠΑΛΑΝΤΑ θεωρείται το πρώτο και καλύτερο δείγμα της – προσωπική μου προτίμηση είναι κάποιο από τα μεταγενέστερα, αλλά δε μπορώ να αποφασίσω ποιο. Κάπου υπάρχει εντονότερο το στοιχείο της εξερεύνησης, αλλού ο ονειρικός μυστικισμός, αλλού η δυνατή πλοκή και οι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες, χωρίς να λείπει οποιοδήποτε από οποιοδήποτε τεύχος. Ίσως ειδική μνεία αξίζει Ο ΑΕΤΟΣ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ, λόγω της πρωτοτυπίας και της αναπάντεχης τροπής, ως προς τη διαχείριση του θανάτου. Από τις εκδόσεις Μαμούθ Comix έχουν κυκλοφορήσει οι τίτλοι:

• ΑΙΘΙΟΠΙΚΑ
• Η ΚΡΥΦΗ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ
• ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
• ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΙΓΟΚΕΡΟΥ
• ΕΝΑΣ ΑΕΤΟΣ ΣΤΗ ΖΟΥΓΚΛΑ
• ΒΟΥΝΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΠΡΟΕΔΡΟ
• ΤΑΝΓΚΟ
• ΚΕΛΤΙΚΑ
• ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΚΑΝΔΗΣ
• ΕΛΒΕΤΙΚΑ
• ΜΟΥ
• ΤΑ ΝΕΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Ας ελπίσουμε σύντομα να μεταφραστεί και να κυκλοφορήσει η νέα ιστορία SOUS LE SOLEIL DE MINUIT (ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΥ) σε σχέδιο του Ruben Pellejero και σενάριο του Juan Diaz Canales, η οποία ξεκινά εκεί που τελειώνει Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ.

Επίσης, έχει γίνει αξιόλογη μεταφορά των ιστοριών σε κινούμενα σχέδια. Έχουν κυκλοφορήσει με ελληνικούς υπότιτλους από τη Modern Times.

Διαβάζοντας τη ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ διαβαίνεις το Ρουβικώνα, όσον αφορά στην ανάγνωση comics. Σταματούν να αποτελούν μόνο διασκέδαση, συνειδητοποιείς ότι έχουν να προσφέρουν αγαλλίαση, γνώση, ψυχικά ερεθίσματα και τροφή για σκέψη. Είσαι τυχερή/τυχερός αν αποτελέσει και το δικό σου βάπτισμα πυρός. Αλλά σε κάθε περίπτωση, όποιες και αν είναι οι καταβολές και οι προτιμήσεις σου, Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΑΛΜΥΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ θα εμπλουτίσει τον ψυχισμό και το γνωσιακό σου απόθεμα.