Ο Παίκτης

Ξεκινώ, λέγοντας ότι ο Ντοστογιέφσκι είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας και το Ο ΠΑΙΚΤΗΣ το πρώτο έργο του που διάβασα. Ήταν, λοιπόν, επόμενο να μου γυαλίσει το μάτι, όταν σε έναν πάγκο στο bazaar του Comicdom Con Athens 2017 είδα ότι είχε εκδοθεί σε comic από τις Εκδόσεις Polaris. Χωρίς πολλή σκέψη, πήρα το graphic novel με ενθουσιασμό και ήξερα από την αρχή ότι θα έγραφα αυτήν την κριτική, όπως και να είχε. Δεδομένων τούτων, λοιπόν, ήμουν έτοιμος να στήσω στα έντεκα βήματα την έκδοση, αν εντόπιζα έστω και το παραμικρό ψεγάδι.

Η εν λόγω έκδοση αποτελεί τη μετάφραση της πρωτότυπης γαλλικής μεταφοράς του έργου του μεγάλου Ρώσου δημιουργού, που εκδόθηκε το 2010 από τις Editions Soleil. Τη διασκευή – ελεύθερη απόδοση του σεναρίου είχε αναλάβει ο Miquel Stéphane και το artwork είχε επιμεληθεί ο Godart Loïc. Στην ελληνική εκδοχή, το δύσκολο έργο της απόδοσης στην ελληνική γλώσσα ανέλαβε ο Κώστας Σωχωρίτης και τη συμπληρωματική εικονογράφηση ο Γιώργος Γούσης.

Η υπόθεση του έργου, για όσους δεν τη γνωρίζετε, έχει να κάνει με τα πάθη του πρωταγωνιστή Αλεξέι Ιβάνοβιτς. Οικοδιδάσκαλος των τέκνων και μέλος της ακολουθίας ενός Ρώσου στρατηγού, σε κάποια ευρωπαϊκή λουτρόπολη, όπου ρουλέτα και χαρτιά αποτελούν το σύνηθες μέσο διασκέδασης, ο νεαρός πρωταγωνιστής καταπίπτει στη μέθη του τζόγου εξαιτίας του έρωτά του για την ανιψιά του στρατηγού. Έρωτας, μίσος, πάθος, απόγνωση, απάθεια, όλα στροβιλίζουν στις σελίδες του έργου και εκφράζονται μέσω των λόγων και των πράξεων του ήρωα. Παράλληλα, μια σειρά περιστατικών παρουσιάζει το σύνολο του υπόλοιπου θιάσου που ο Ρώσος λογοτέχνες επέλεξε να χρησιμοποιήσει, προκειμένου να καταδείξει τον μικρόκοσμο των καζίνο και το πλήθος των χαρακτήρων που ήθελε είτε να θίξει είτε να εξυψώσει.

Ο ΠΑΙΚΤΗΣ έχει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, καθώς ο ίδιος ο Ντοστογιέφσκι είχε εθιστεί στον τζόγο, ενώ ο έρωτας του πρωταγωνιστή του για την Παυλίνα Αλεξάντροβνα αντανακλά τον έρωτα του συγγραφέα για την τότε ερωμένη του. Το έργο ολοκληρώθηκε από τον συγγραφέα μέσα σε χρόνο λίγων εβδομάδων, καθώς ο εκδότης απαιτούσε από τον Ντοστογιέφσκι ένα σύγγραμμα, ενώ τα χρέη από το τζόγο έπνιγαν τον λογοτέχνη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ολοκληρώθηκε αυτό το εμβληματικό έργο, το οποίο αποτυπώνει όσο κανένα τη δίψα ενός τζογαδόρου και παράλληλα εκθέτει μια πλούσια ψυχογραφική, κοινωνιολογική, ανθρωπολογική και εθνογραφική παλέτα.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι ο Miquel είχε εξαιρετικά δύσκολο έργο όταν επέλεξε να θέσει τον εαυτό του σε σύγκριση με αυτόν τον ογκόλιθο της παγκόσμιας λογοτχνίας. Κι όμως, προσέγγισε το έργο με σεβασμό και εκτίμηση, χωρίς να προσπαθήσει να αναδείξει το δικό του “εγώ” μέσω του Ρώσου δημιουργού, όπως έχουν κάνει άλλοι καλλιτέχνες κατά καιρούς. Η ελεύθερη απόδοση του σεναρίου είναι εξαιρετική και δε στερεί τίποτα από το λογοτέχνημα. Μάλιστα, αποδίδει με σαφήνεια ακόμα και τα σημεία εκείνα που ο Ντοστογιέφσκι περιγράφει με τρόπο υπόρρητο, ώστε συχνά να διαλάθουν της προσοχής του αναγνώστη. Η δουλειά δε του Σωχωρίτη είναι εξαιρετική, μη στερώντας τίποτα από το αρχικό κείμενο.

Το artwork του Godart είναι πραγματικά εξαιρετικό. Τόσο το σχέδιο όσο και ο χρωματισμός αποδίδουν με αξιοπιστία το ύφος του έργου. Η έντονη εσωτερικότητα του λογοτεχνικού κειμένου απαιτεί ιδιαιτερότητα και προσοχή στην έκφρασή του με εικόνες. Ο καλλιτέχνης πετυχαίνει να αιχμαλωτίσει μέσα στα pannels όσα ο “μεγάλος ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής”, όπως συχνά αποκαλούν τον Ντοσκογιέφσκι, έγραψε στις σελίδες του. Αξίζει να αναφερθεί ότι, αν δεν το διάβαζα στα credits, δεν θα είχα εντοπίσει τη συμπληρωματική εικονογράφηση του Γούση, συνεπώς η προσαρμογή του στο αρχικό υλικό ήταν άψογη.

Εν γένει, η έκδοση είναι πολύ προσεγμένη, τόσο από τους Γάλλους συντελεστές της όσο και κατά τη μεταφορά της στα ελληνικά. Η ποιότητα της δουλειάς στις εκδόσεις Polaris είναι εμφανής σε όλα τα σημεία, πέραν των βασικών, όπως η συμπληρωματική εικονογράφηση και η μετάφραση, αλλά και στην επιλογή του χαρτιού, στην επιμέλεια και στην ποιότητα της εκτύπωσης.

Ο Miquel στο σημείωμά του στο τέλος της έκδοσης γράφει “όσο για τον Φιόντορ, ελπίζω να μην τον αδικήσαμε πολύ” . Κλείνοντας το comic, έχω την αίσθηση ότι ο Φιόντορ δεν αδικήθηκε καθόλου, η δουλειά πάνω στο έργο του είναι πανάξια και φαίνεται ότι έγινε με σεβασμό και αγάπη. Το Ο ΠΑΙΧΤΗΣ αξίζει να διαβαστεί από τους λάτρεις του Ντοστογιέφσκι, αλλά και από όσους θέλουν να έχουν μια πρώτη γνωριμία με το έργο του σπουδαίου Ρώσου λογοτέχνη.