A Life Force

Ιστορία

To A CONTRACT WITH GOD (1978) του Will Eisner εγκαινίασε τον σύγχρονο τρόπο αφήγησης και στον χώρο της Ένατης Τέχνης και έμελλε να μείνει στην ιστορία ως το πρώτο graphic novel. Όμως, οι αφηγήσεις της ζωής των κατοίκων της φανταστικής λεωφόρου Dropsie, στο Bronx της Νέας Υόρκης, δεν είχαν κλείσει τον κύκλο τους κι έτσι το έργο συνεχίστηκε με άλλα δυο μέρη, το A LIFE FORCE (1988) και το DROPSIE AVENUE: THE NEIGHBORHOOD (1985). Η τριλογία, γνωστή και ως A CONTRACT WITH GOD TRILOGY, εστιάζει στην καθημερινότητα των πολιτών της συνοικίας της αμερικανικής μητρόπολης, από την ίδρυσή της και για διάστημα περίπου 150 ετών, με έμφαση την περίοδο του μεσοπολέμου.

Τα γεγονότα του A LIFE FORCE τοποθετούνται χρονικά στα μέσα της δεκαετίας του 1930, στην περίοδο μεταξύ τη μεγάλης οικονομικής ύφεσης μετά το κραχ του 1929 και κατά την ανάκαμψη με το New Deal του Roosevelt. Ταυτόχρονα με την κρίση, βλέπουμε πως τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, όπως η άνοδος του ναζισμού στην αντίπερα όχθη του ωκεανού, τα συνδικαλιστικά κινήματα της εποχής, η μετανάστευση και η μαφία, επηρεάζουν τη ζωή του μέσου Αμερικανού.

Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο Jacob Shtarkan, ένας εβραϊκής καταγωγής μαραγκός, ο οποίος προσφάτως έχασε τη δουλειά του και που συχνά αντιμετωπίζει βασανιστικά υπαρξιακά ερωτήματα. Η ζωή εκείνου, αλλά και των κοντινών του προσώπων, επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα, θετικά ή δυσάρεστα από τα ιστορικά γεγονότα, τα οποία συχνά δείχνουν στον Jacob τον δρόμο για τις απαντήσεις στους προβληματισμούς του.

Τι μας άρεσε

O κοινωνικός ρεαλισμός του Will Eisner στο A LIFE FORCE αποδίδει την καθημερινότητα των μελών της εργατικής τάξης της ιστορικής περιόδου που αναφέρεται. Ο αγώνας για επιβίωση στην μεγαλούπολη κατά την οικονομική κρίση τη δεκαετίας του 1930 παρουσιάζεται με τρόπο πολύ διακριτικό, χωρίς ιδιαίτερους μελοδραματισμούς, όπως “φτωχολογιά, μεροδούλι-μεροφάι” και τα συναφή δακρύβρεχτα. Οι χαρακτήρες είναι βγαλμένοι από την πραγματικότητα και οι ιστορίες τους, με μια-δυο εξαιρέσεις για τις ανάγκες της αφήγησης, δεν έχουν κάτι το εξαιρετικά απίθανο. Μεγάλο, λοιπόν, όπλο της αφήγησης είναι το ρεαλιστικό σενάριο.

Αξίζει να αναφερθούμε και στο ισχυρό ψυχολογικό υπόβαθρο της ιστορίας. Από τον τίτλο, άλλωστε, καταλαβαίνουμε ότι το έργο έχει να κάνει με την μάχη για την επιβίωση. Μέσα, λοιπόν, από τις διαφορετικές και αλληλένδετες ιστορίες, βλέπουμε τις εκλάμψεις αυτής της δύναμης για ζωή.

Αυτή η κεντρική ιδέα, αποτυπώνεται άψογα και στο artwork. Τα σχέδια του Eisner είναι δουλεμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρουσιάζεται σε κάθε στιγμή η απόλυτη ψυχολογική φάση της διήγησης. Το εκπληκτικό είναι ότι όλο αυτό συμβαίνει χωρίς τη χρήση χρωμάτων, μόνο με τις εναλλαγές άσπρου και μαύρου.

Τι μας ενόχλησε

Ο Eisner παρουσιάζει την ιστορία όπως τη βίωσε. Σίγουρα τα γεγονότα που περιγράφει έχουν στέρεες και αληθείς ιστορικές βάσεις. Ωστόσο, εκτιμώ ότι η παρουσίαση των συνδικάτων μόνο ως παρακλάδια της μαφίας και η εμφάνιση των νεαρών διαδηλωτών ως θύματα πρακτόρων της Σοβιετικής Ένωσης αδικεί την ιστορία των αμερικανικών κινημάτων της εποχής, τα οποία, καίτοι δεν απέφυγαν τις ανωτέρω κακοτοπιές, ήταν από τα σημαντικότερα της ιστορίας και ενδεχομένως από τα πιο δυναμικά και μεγαλειώδη που βίωσαν ποτέ οι ΗΠΑ.

Συνολική Εκτίμηση

Δε μπορούμε, βέβαια, να απαιτούμε από ένα έργο τέχνης την ιστορική αλήθεια, δεν είναι άλλωστε αυτός ο προορισμός του. Μέσα όμως από το συγκεκριμένο έργο, γινόμαστε μάρτυρες της ιστορικής πραγματικότητας, που ο καλλιτέχνης βίωσε ως παιδί τα χρόνια της μεγάλης ύφεσης και πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο. Μια βιογραφική παρουσίαση της ζωής στη Νέα Υόρκη και των ανθρώπων της τα χρόνια του μεσοπολέμου, με εξαιρετικά ρεαλιστική δυναμική. Το έργο αυτό μοιάζει με prequel των ταινιών του ιταλικού νεορεαλισμού που παρουσίαζαν τη ζωή των χαμηλών τάξεων στην ηττημένη Ιταλία, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όμως αυτό το δεύτερο μέρος του A CONTRACT WITH GOD TRILOGY, πέραν του άρτιου κοινωνικού του ρεαλισμού, ξεχωρίζει και επειδή εμπεριέχει μια έντονη υπαρξιακή και φιλοσοφική προσέγγιση. “Γιατί πρέπει να ζω;”, αναρωτιέται ο πρωταγωνιστής απευθυνόμενος, όχι τυχαία, σε μια κατσαρίδα. Την απάντηση την παίρνει σταδιακά κατά το ρου της ιστορίας. Για τον Εisner, η δύναμη για ζωή (life force) βρίσκεται παντού και είναι εκείνο το ανεξήγητο αίσθημα που ωθεί τον άνθρωπο να διεκδικήσει την επιβίωση, όταν τα πράγματα είναι ζοφερά. Η χρονική περίοδος που ο δημιουργός επέλεξε να τοποθετήσει το έργο, για να αναδείξει αυτήν την κεντρική ιδέα, ήταν η καταλληλότερη. Η οικονομική κρίση και η άνοδος του ναζισμού από τη μία πλευρά να συμβολίζουν το ζοφερό παρόν και από την άλλη, η ελπίδα να γεννάται από την δύναμη για ζωή που εκφράζεται μέσα από την αγάπη, την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα. Μέσα σε όλα αυτά, πανταχού παρών, ο συμβολισμός της κατσαρίδας, του πλάσματος που επιβιώνει πάνω στον πλανήτη για δισεκατομμύρια χρόνια, ό,τι και να γίνει.

Συνεπώς, το A LIFE FORCE είναι έργο άρτιας καλλιτεχνικής αξίας που συνδυάζει τον κοινωνικό ρεαλισμό και τις υπαρξιακές ανησυχίες, παραμένοντας επίκαιρο και ζωντανό, 30 χρόνια από την κυκλοφορία του και πάνω 80 χρόνια από την εποχή που αναφέρεται.

Παράλληλες Προτάσεις

Εννοείται ότι πρέπει να προταθούν τα υπόλοιπα μέρη της τριλογίας, Α CONTRACT WITH GOD και DROPSIE AVENUE:THE NEIGHBORHOOD – η τριλογία έχει συγκεντρωθεί και εκδοθεί σε ενιαίο τόμο. Επίσης, το THE BUILDING του ίδιου δημιουργού έχει παρόμοια θεματική. Ωστόσο, επειδή ο Will Eisner δεν είναι ένας οποιοσδήποτε δημιουργός, θεωρώ αυτονόητο πως μια επισκόπηση του έργου του πρέπει γίνει από κάθε φίλο της 9ης Τέχνης.

Αντίστοιχο έργο κοινωνικού ρεαλισμού με κυρίαρχα αυτοβιογραφικά στοιχεία θα βρείτε στο AMERICAN SPLENDOR του Harvey Pekar. Οι ταινίες του ιταλικού νεορεαλισμού όπως ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΩΝ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ του Ντε Σίκα, εμπεριέχουν τη βασική ιδέα του A LIFE FORCE, τη λαχτάρα για επιβίωση στο αστικό περιβάλλον.

Πάνω στο ζήτημα της ανόδου του ναζισμού, πέραν του εμβληματικού πλέον MAUS του Art Spiegelman, εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το WE ARE ON OUR OWN: A MOMOIR της Miriam Katin.