Yesternow: Πιο Επίκαιρο Από Ποτέ

Πριν δύο και κάτι μήνες, βγήκε στις αίθουσες το BLADE RUNNER 2049 (το μικρότερο, μάλλον, review στην ιστορία των reviews: didn’t hate it). Τώρα ήρθε το καινούργιο STAR WARS (δεν το είδα ακόμα). Και σαν να “μην το περιμέναμε” η Disney σήκωσε από τα ράφια την Fox.

Μαζί με αυτό το τελευταίο νέο, άρχισαν φυσικά να οργιάζουν οι φήμες για remakes, sequels, prequels και crossovers και όλα αυτά τα καλά που το Hollywood μας έχει μάθει τα τελευταία χρόνια. Δεν υπάρχει franchise το οποίο δεν έχει αναβιώσει, με διάφορα επιπέδα επιτυχίας, αλλά με μια αναλογία 9 στις 10 ταινίες να είναι απλά από “meh” έως “Liberate tutame ex inferis”. Υπάρχουν, βέβαια, και οι λαμπρές εξαιρέσεις, όπως το αριστουργηματικό remake του MAD MAX!

Ξεφεύγουμε, όμως, από το θέμα μας. Σκεφτόμενος τα παραπάνω, θυμήθηκα ένα comic που είχα διαβάσει πριν μερικούς μήνες, και το οποίο είχα πάρει στο Comicdom Con Athens 2017, το YESTERNOW του Σπύρου Δερβενιώτη, από τις Εκδόσεις Χαραμάδα. Στις σελίδες του graphic novel, ο Σπύρος μας διηγείται αυτό που εγώ αντιλαμβάνομαι ως την απόγνωσή του για τις παραπανω πρακτικές του Hollywood, και εστιάζει ιδιαίτερα στις ταινίες των 80s. Πριν, όμως, σας δώσω παραπάνω στοιχεία για το συγκεκριμένο comic και σας γράψω και τη δική μου άποψη, έστειλα στον Σπύρο μερικές ερωτήσεις, για να μας πει, με δικά του λόγια, πόσο προσωπικό είναι αυτό το έργο. Υπάρχουν κάποια minor spoilers στις ερωτήσεις, αλλά όχι κάτι που πιστεύω ότι θα σας χαλάσει την ουσία του έργου.

Γιάννης Κουρουμπακάλης: Σπύρο καλησπέρα! Μπαίνω κατευθείαν στο ψητό. Ο βασικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι ο Ντίκ Φιλίπο, προφανώς μια αναφορά στον Philip K. Dick. Η επιστροφή των έργων του Dick, δυναμικά, στα κινηματογραφικά/τηλεοπτικά δρώμενα (BLADE RUNNER, MAN IN THE HIGH CASTLE, ELECTRIC DREAMS) έπαιξε ρόλο στην επιλογή του ονόματος. Μήπως, όμως, υπάρχει και κάποια ταύτισή σου με τον χαρακτηρα; Ο Philip K. Dick ήταν γνωστό ότι ταυτιζόταν με τους χαρακτήρες του σε πολλά από τα βιβλία (ειδικά στις καταστάσεις απόγνωσης), όπως στο VALIS, με βασικό χαρακτήρα τον Horselover Fat (Horselover = Philip/Φίλιππος και Fat = Dick στα γερμανικά).

Σπύρος Δερβενιώτης: Ναί και όχι. Είναι σαφές ότι είναι ο χαρακτήρας της ιστορίας που, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, επωμίστηκε το βάρος να είναι ο “εκπρόσωπος” των απόψεών μου. Το αστείο είναι ότι πάμπολλοι αναγνώστες διακρίνουν ακόμη και φυσιογνωμική ομοιότητα, πράγμα ανησυχυτικό για τη συλλογική νοημοσύνη, δεδομένου ότι ο Ντικ είναι ενας δίμετρος γίγαντας, ενώ εγώ είμαι συσκευασία Ντάνι ντε Βίτο. Ωστόσο, το όνομα του ήρωα επιλέχθηκε ξεκάθαρα λόγω του Blade Runner connection, που τον καιρό που γράφτηκε το στόρυ, ήταν απλά μια φήμη, το δε Electric Dreams δεν ήταν καν στα σκαριά. Σαν κεντρικό mcguffin του στόρυ, επιλέχθηκε το γυρισμα του “Blade Runner II”, ΑΚΡΙΒΩΣ επειδή είχε ανακοινωθεί τόσες φορές στο παρελθόν και ήταν πλέον σχεδόν αυτονόητο ότι δεν θα γυριστεί ποτέ. Όταν συνέλαβα την ιδέα, ήταν απλά μια προφητεία. Όταν κυκλοφόρησε, ήταν in production. Αυτό μου δυσκολεύει την έκδοση του έργου στο εξωτερικό, γιατί πλέον είναι ενα υπαρκτό intellectual property, ενός γίγαντα που κανείς δεν είναι πρόθυμος να ενοχλήσει. Νομίζω ότι εδώ ισχύει η ατάκα απ’ το FROM HELL: “I made it all up… And it came true anyway.”

Γ.Κ.: Ο δεύτερος χαρακτήρας του YESTERNOW, η Γκάφρεϊ, είναι μια αναφορά στον Gaff, τον ντετέκτιβ από το BLADE RUNNER. Ο Gaff, αν και αγαπητός χαρακτήρας από τους fans, χρησημοποιήθηκε από τον Ridley Scott για να μας αφήσει το υπονοούμενο ότι ο Deckard μπορεί να είναι replicant. Η Γκάφρει εξιλεώνεται στο τέλος και καταλαβαίνει το λάθος της στο να μην στηρίξει τον Φιλιπο όταν ήταν άνθρωπος. Υπάρχει κάτι παραπάνω εκεί, ή το φαντάστηκα;

Σ.Δ.: Eνα fun fact είναι ότι στο πρώτο draft του σεναρίου (όλο κι όλο 18 σελίδες τότε), ο χαρακτήρας Gaffrey ηταν άντρας, και η επιλογή του ονόματος ήταν ξεκάθαρα για να παραπέμψει στο ανταγωνιστικό δύδιμο Rick Deckard/Gaff. Η δε αληθινή φύση του Ντικ Φιλίπο δεν ήταν καν plot point. Είναι σε μένα αρκετά προφανές ότι αρκετές από τις τελικές σεναριακές αποφάσεις ήταν ένα μείγμα ασυνείδητων επιρροών, που γονιμοποιήθηκαν από την εύλογη εξέλιξη της πορείας των χαρακτήρων.

Γ.Κ.: Το comic είναι γεμάτο από αναφορές σε ταινίες και δημιουργούς των 80s. Κάποιους απο αυτούς δεν τους ονοματίζεις, αλλά είναι όλοι εκεί. Ξέρω πως όλοι όσοι αγαπήσαμε τα έργα τους, τους θεωρούμε μάγους. Αλλά προφανώς, για πολλούς από αυτούς, υπάρχει μια πικρία μέσα μας, όπως για έναν “γονιό” που μας πρόδωσε. Πόσο πολύ πιστεύεις ότι στο βιβλίο σου τους αποδίδεις φόρο τιμής και πόσο τους παρωδείς; Τί από τα δύο ήθελες να κάνεις πραγματικά;

Σ.Δ.: Μεγάλωσα με το περιοδικό MAD, το βαρύ πυροβολικό του οποίου ήταν πάντοτε οι εκπληκτικές κινηματογραφικές σάτιρες. Στις πιό πετυχημένες απ’ αυτές, όπως του ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΩΡΑ ή του GODFATHER, η σάτιρα απέδιδε καλυτερα την ουσία του έργου απ ό,τι το ίδιο το έργο. Το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής μου είναι σάτιρα, οπότε είναι σαφές ότι αποτελεί το βασικό εργαλείο μέσα απ’ το οποίο μεταβολίζω την πραγματικότητα γύρω μου. Συνεπώς, δεν πρέπει κανείς να μεταφράσει τη σατιρική απεικόνιση προσώπων και γεγονότων σαν βίαιη αποδόμηση, ούτε σαν νοσταλγική αγιοποίηση. Είναι απλά η προτιμητέα από μένα μέθοδος να αφηγηθώ μια, κατα βάση, θεωρητική ανάλυση, με έναν – ελπίζω – ανάλαφρο και ψυχαγωγικό τρόπο.

Γ.Κ.: Ο Harrison Ford είναι συνδεδεμένος με πολλές από τις ταινίες που συζητάμε. STAR WARS, BLADE RUNNER, INDIANA JONES. Στο YESTERNOW, ο αντίστοιχος “Harrison Ford”, μοιάζει να είναι ο πιο καταρρακωμένος από όλα όσα συμβαίνουν και αυτός που εγκαταλείπει. Αυτό το κάνεις γιατί θεωρείς ότι ο πραγματικός Harrison θα ήθελε να πράξει αναλόγως, ή κάνεις μια μεταφορική τοποθέτηση για την καριέρα του; Εστιάζω σε αυτόν ειδικά, γιατί ενώ είναι σημαντική παρουσία στην πραγματικότητα, τον “ξεπετάς” κατά κάποιον τρόπο.

Σ.Δ.: Ο “Χαρυ Έσκορτ” έχει τριπλή λειτουργία στο στόρυ του YESTERNOW: o πρώτος και επιφανειακότερος, είναι του ενός απ΄τους υπόπτους για τους φόνους. Ο δεύτερος είναι να εκφέρει απόψεις που και ο ίδιος ο Harrison Ford έχει κατα καιρούς διατυπώσει, όπως για το πως θεωρούσε ότι ο χαρακτήρας του Han Solo έπρεπε να είχε πεθάνει στo RETURN OF THE JEDI, επειδή ο ρόλος του στην ιστορία είχε τελειώσει. Η τρίτη λειτουργία, αυτη που ολοκληρώνει το story arc του, είναι να συνοψίσει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το “geriatric problem” των requels: ότι βασικό συστατικό κάθε επαναλανσαρίσματος, είναι η παππουδίστικη ή γιαγιαδίστικη παρουσία ενός νεανικού σου ειδώλου, σε εμφανή βιολογική παρακμή, η οποία δια της αντίστιξης με τον σφριγηλό εαυτό τους που πρωτοθαύμασες, θα μεταβολίσει το “reunion effect”, που θα σε κάνει να τα στάξεις στο ταμείο για να ξαναζησεις τη νιότη σου. Ο ίδιος ο Harrison Ford φρόντισε να “γράψει” τον ρόλο του στο YESTERNOW, αποδεχόμενος σειρά εικοσάλεπτων “passing the torch” εμφανίσεων για κάθε χαρακτήρα του από τα ‘80ς. Ας κάνουμε εδώ άλλη μια προφητεία. Τί θα συμβεί, άραγε, πρώτο: WITNESS II, όπου ένας ηλικιωμένος John Book καθοδηγεί ένα νεαρό αστυνομικό στον κόσμο των Αμις, για να βρεί ποιός εκεί μέσα δεν ψήφισε Τραμπ, ή FRANTIC II, όπου επιστρέφει στο Παρίσι για να επανασυνδεθεί με την κόρη που δεν ήξερε ότι είχε κάνει με την Emmanuelle Seigner;

Γ.Κ.: Ναι, ο Deckard δεν είναι replicant. Δεν θα είχε νόημα να είναι. Ακυρώνει τα πάντα, και ακόμα περισσότερο ακυρώνει τον εκπληκτικό μονόλογο του Roy στο τέλος του BLADE RUNNER. Ο Ridley Scott το θέλει πολύ να είναι. Η χρήση των “ρομποτ” στην ιστορία σου θέλει προφανώς να παίξει με αυτή τη θεωρία και να τη χρησιμοποιήσει, ουσιαστικά, για να εκπληρώσει τον τελικό σκοπό του σεναρίου σου. Όλα θα είναι αναμασημένα και θα μοιάζουν με τα παλιά. Πιστεύεις, όμως, ότι υπάρχει χώρος και για καλές δημιουργίες; Στο comic είναι ξεκάθαρο οτι διαφωνείς, αλλά είδαμε και καλά παραδείγματα, οπως προανέφερα για μένα (και για πολλούς ακόμα, ευτυχώς) το MAD MAX: FURY ROAD. Είμαστε και εμείς θύματα του requel και απλά βρήκαμε αυτο που μας ταιριάζει, ή όντως βλέπεις και εσυ φως που και που;

Σ.Δ.: Είναι προφανές ότι είναι στατιστικά αδύνατο OΛΕΣ οι ταινίες που βγαίνουν με αυτή τη φόρμουλα να είναι κακές (ή, αντίστοιχα, καλές). Το δίκαιο είναι να τις κρίνουμε κατά περίπτωση, ωστόσο είναι μάλλον ενδεικτικό ότι ενώ τα remakes καταλαμβάνουν υπερβολικά μεγάλο κομμάτι της πίτας της παραγωγής, ψάχνουμε με το φανάρι το ΕΝΑ Fury Road για να καταπιουμε ως απαραίτητα (;) τα 99 GHOSTBUSTERS II. Για μένα, το πρόβλημα είναι συστημικό, και η βόμβα είναι στα θεμέλια του κτιρίου: Remake σημαίνει ότι θές να ποντάρεις σε κάτι σίγουρο. Στην Τέχνη, αυτό είναι σχεδόν βέβαιη συνταγή παρακμής κι αποτυχίας.

Γ.Κ.: Σπύρο σε ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σου!

Προσωπικά, εγώ ταυτίστηκα με το YESTERNOW. Χτύπαει σε αυτά που και μένα με πονάνε. Χιλιάδες remakes που δεν έχουν λόγο ύπαρξης, και, ακόμη χειρότερα, παρακινούμενα από λάθος λογικές. Νομίζω ότι το όλο ύφος του graphic novel είναι ένας διαφορετικός Δερβενιώτης από αυτόν που έχουμε συνηθίσει. Το σενάριο κυλάει ομαλά και εξυπηρετεί την ουσία της ιστορίας, που είναι ουσιαστικά να μας υπενθυμίσει, με έναν άλλο τρόπο, την έλλειψη πρωτοτυπίας. Η ίδια ιστορία, ίσως σε μια ένδειξη προφητείας που αυτο-εκπληρώνεται, δεν έχει κάτι πρωτότυπο από μόνη της, αλλά αυτο δεν είναι και το νόημα;

Οι χαρακτήρες είναι καρικατούρες των προσωπικοτήτων που υποτίθεται οτι αναπαριστούν, ή απλά στερεότυπα. Αυτό και πάλι είναι φανερά επιτηδευμένο και οδηγεί, φυσικά, σε χιουμοριστικές καταστάσεις, που αν είσαι geek, είτε τις έχει σκεφτεί και εσύ και γέλασες, ή θα τις εκτιμήσεις για την πρωτοτυπία τους. Ακόμη πιο διασκεδαστικές βρήκα τις εναλλακτικές ονομασίες που δίνει ο Σπύρος στις ταινίες και τους χαρακτήρες που θέλει να σατιρίσει. Έχει δημιουργήσει έναν κόσμο γεμάτο αναφορές, που μπορείς να τον εξερευνήσεις σίγουρα παραπάνω από μια φόρα.

Σχεδιαστικά, στα μάτια τα δικά μου, είναι ο καλύτερος Δερβενιώτης που έχω διαβάσει. Αγαπάω τα άσπρα/μαύρα με έντονες γράμμες, το έργο έχει σχεδιαστική συνέπεια, και είναι αρκετά μεγάλο ώστε να δείχνει το βαθμό της προσήλωσης του καλλιτέχνη. Ο ρυθμός των panels είναι τεχνικά πολύ καλός και το YESTERNOW διατηρεί μια ροή χωρίς να κουράζει. Σε κάποια σημεία, υπάρχουν ορισμένα φωτορεαλιστικά στοιχεία στο σχέδιο, που τα βρήκα κάπως εκτός του ύφους του υπόλοιπου σχεδίου, καθώς η πιο καρτουνίστικη ικανότητα του Σπύρου είναι πιο εμφανής και το αποτελέσμα, κατα την άποψή μου, είναι πολύ καλύτερο, τόσο τεχνικά όσο και αισθητικά.

Σ’ ευχαριστώ Σπύρο που μου έδωσες την ευκαρία να κάνω το rant μου, για ένα θέμα που είναι κατά βάση κινηματογραφικό και κάτω από άλλες προϋποθέσεις δεν θα είχα το πάτημα να το πιάσω, σε ένα site με θέμα, κυρίως, τα comics (και τις κινηματογραφικές/τηλεοπτικές μεταφορές αυτών).

Υ.Γ. 1: Το κερασάκι στην τούρτα, για μένα, είναι ο Ridley Scott, που εκτός οτι κάνει κακές, χωρίς νόημα ταινίες, έχει βαλθεί να μας πει την καταγωγή των Aliens, σε φάση “από που κρατάει η σκούφια σου”. Ρε φίλε, ΔΕΝ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ! Θέλουμε να βλέπουμε ακατανόητα τέρατα από τα βάθη του σύμπαντος, που δεν ξέρουμε τίποτα για αυτά, να μας κυνηγάνε σε κλειστοφοβικά σκοτεινά περιβάλλοντα. Έτσι όπως πάμε, θα δούμε κανένα δράμα ζωής για τον μεταλλωρύχο που εξόρυξε το μέταλλο για να φτιαχτεί ο πρώτος Terminator.

Υ.Γ. 2: Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι το έχετε δει αυτό, αλλά αν δεν το έχετε δει, κάντε το. Είναι σχετικό με το πνεύμα όλων όσων αναφέρθηκαν…