Top 100 Comics Of The 10s

The Arab Of The Future

To THE ARAB OF THE FUTURE αποτέλεσε μια τεράστια έκπληξη – ίσως τη μεγαλύτερη για αυτή τη δεκαετία – για εμένα, κυρίως γιατί δεν είχα πάρει χαμπάρι την έκδοσή του, παρά μόνο πρόσφατα, για τις ανάγκες της… καταναγκαστικής (μακάρι όλα τα καταναγκαστικά να ήταν τόσο ευχάριστα) ανάγνωσης των κενών που είχε ο καθένας μας, προκειμένου να βγάλουμε το Top 100 της δεκαετίας. Και εκεί που ξεκίνησα να διαβάζω την πρόταση που κάποιος είχε κάνει, για την ιστορία ενός πιτσιρικά στις αραβικές χώρες, απλά κόλλησα. Και κόλλησα πολύ!

Το THE ARAB OF THE FUTURE είναι η αυτοβιογραφική ιστορία του Riad Sattouf, γιου Σύριου πατέρα και Γαλλίδας μητέρας, που καταλήγει να περνά μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας σε μια σειρά από αραβικές χώρες, όπως η Συρία, η Λιβύη και η Σαουδική Αραβία. Κάθε τόμος περιλαμβάνει μερικά χρόνια ζωής, προσαρμογής και δυσκολιών που καλείται να αντιμετωπίσει ο αφηγητής μας, μέσα πάντα από τα μάτια ενός πιτσιρικά, ο οποίος μπορεί να αντιμετωπίσει με τη μεγαλύτερη έκπληξη το πιο απλό πράγμα και με την επιδεικτικότερη αδιαφορία κάτι που στα δικά μας, “δυτικά”, μάτια, μπορεί να φαίνεται εξωφρενικό.

Μια τέτοια ιστορία πιθανότατα να ακούγεται γνωστή και χιλιοειπωμένη σε πολλούς. Άλλωστε, προηγήθηκε μια παρόμοια, το PERSEPOLIS της Marjane Satrapi, στην προηγούμενη δεκαετία, και συγκέντρωσε αρκετά βραβεία και αρκετό ενδιαφέρον, ακόμα και από όσους δεν ασχολούνται με τα comics, ώστε να αποτελεί ένα είδος πήχη για οποιονδήποτε θέλει να καταγγείλει, μέσω της Τέχνης του, την καταπίεση, τις συμπεριφορές και τους περιορισμούς των μουσουλμάνων.

Το comic του Riad Sattouf, όμως, δεν έχει καμία καταγγελία και καμία προσπάθεια για απόδραση! Άλλωστε, δεν μιλάμε για μια έφηβη και καταπιεσμένη κοπέλα, αλλά για ένα αγοράκι που μόλις ξεκίνησε το σχολείο, το οποίο μπορεί να παρακολουθήσει, με την ίδια αθωότητα και το ίδιο ενδιαφέρον, την ταινία CONAN του Schwarzenegger (σε Betamax, παρακαλώ) και τις προσπάθειες των συμμαθητών του να νηστέψουν για το Ραμαζάνι. Από αυτή την άποψη, μπορεί η σύγκριση του Riad με τη Marjane να μην είναι δίκαιη, αλλά το γεγονός παραμένει ένα: το THE ARAB OF THE FUTURE είναι πιο ενδιαφέρον και πιο διασκεδαστικό από το στρατευμένο και, σε κάποιες περιπτώσεις (έστω και δικαιολογημένα), δυσκοίλιο PERSEPOLIS.

Αυτό που μας περιγράφει, άλλωστε, είναι ένας παράξενος νέος κόσμος, μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού, που ούτως ή άλλως βλέπει τα πάντα ως παράξενα και νέα. Και ο Sattouf, παρ’ όλο που αναγκάζεται να θυμηθεί και να φιλτράρει, μέσα από το πρίσμα ενός ενήλικα δημιουργού, τα όσα έζησε, καταφέρνει να διατηρήσει κάτι που ακόμα και το υπερτεράστιο MAUS (με το οποίο, επίσης, έχει συγκριθεί το THE ARAB OF THE FUTURE) δεν μπόρεσε ή δεν ήταν διατεθειμένο να διατηρήσει: την παιδική αθωότητα!

Ο πρωταγωνιστής μας είναι μικρός και αθώος και το μόνο που τον ανησυχεί, τις περισσότερες φορές, είναι να μην τον κατηγορήσουν για Εβραίο, ή να μην τον σκοτώσουν στο ξύλο οι δάσκαλοί του. Δεν έχει ούτε το σπίτι ούτε τις ανέσεις που θα είχε η οικογένειά του, αν αποφάσιζε να ζήσει στη Γαλλία, αλλά αυτό δεν τον πειράζει, αφού βλέπει όλους τριγύρω του να βρίσκονται στην ίδια μοίρα, και το θεωρεί απόλυτα φυσιολογικό. Θέλει να ικανοποιήσει τον πατέρα του, ο οποίος του μιλά συνεχώς για τον Άραβα του μέλλοντος και δεν σταματά τις απλοϊκές (αλλά εξαιρετικά επιτυχημένες, έστω και μέσα από το προσωπικό του, προκατειλημμένο πρίσμα) αναλύσεις του πολιτικού και θρησκευτικού status quo των αραβικών χωρών, και ανησυχεί για τη μητέρα του, η οποία δεν είναι ικανοποιημένη με τη σχεδόν νομαδική ζωή τους.

Επίσης, συγκρίνει την καθημερινότητά του με τα ταξίδια στη Γαλλία, σχολιάζει την τεχνολογική και πολιτιστική εισβολή της Δύσης, αρνείται να στρέψει τα μάτια του μακριά από απάνθρωπες συμπεριφορές που αποτελούν καθημερινότητα στις μουσουλμανικές χώρες, και δεν φοβάται να μιλήσει ακόμα και για την πολιτική. Όλα τα παραπάνω, όμως, δεν είναι καταγγελίες, δεν είναι στρατευμένος λόγος – είναι απλά γεγονότα, ιδωμένα μέσα από τα αθώα μάτια ενός παιδιού. Έτσι, άλλα είναι αδιάφορα, άλλα ενδιαφέροντα, άλλα ανησυχητικά και άλλα απλά διασκεδαστικά. Και, όταν κάτι απαιτεί την πιο ψύχραιμη (ή όχι) ματιά ενός ενήλικα, τότε ο Sattouf απλά χρησιμοποιεί κάποιον από το cast των ενήλικων πρωταγωνιστών του.

Με άλλα λόγια, το σενάριο του THE ARAB OF THE FUTURE δεν είναι τόσο απλοϊκό, όσο δείχνει το premise του. Και το ίδιο συμβαίνει και με το σχέδιο. Είναι μεν απλό, χωρίς περιττά χρώματα, και άκρως καρτουνίστικο, αλλά το διατρέχουν κάποιοι κώδικες, που δίνουν άλλη διάσταση στην ανάγνωση. Τα διαφορετικά χρώματα που επιλέγει για τα panels, ανάλογα με τη χώρα που διαδραματίζονται οι ιστορίες (μπλε για τη Γαλλία, ροζ για τη Συρία, κίτρινο για τη Λιβύη), η στάνταρ έκφραση του πατέρα του, όταν νιώθει άβολα ή ντροπιασμένος, ακόμα και η οπτικοποίηση των ιστοριών που ακούει ο μικρός Riad στη φαντασία του, δίνουν μια μοναδική ταυτότητα, σε ένα comic που δεν έχει σχεδιαστεί με κάποιον ιδιαίτερο ή πρωτοποριακό τρόπο.

Το THE ARAB OF THE FUTURE αποτελείται, αυτή τη στιγμή, από τέσσερις τόμους (ο τελευταίος κυκλοφόρησε πριν μερικές εβδομάδες) και αναμένεται να ολοκληρωθεί με τον πέμπτο, σε μερικά χρόνια. Ήδη έχει εξελιχθεί σε κάτι περισσότερο από αυτό που ξεκίνησε, καθώς ο μικρός Riad βρίσκεται πλέον στην εφηβεία και βλέπει αλλιώς τα πράγματα, αλλά χωρίς να έχει χάσει αυτή τη γοητεία, που το έφερε στις κορυφαίες θέσεις του Top 100, αλλά και στη θέση – κατά τη γνώμη μου – της μεγαλύτερης έκπληξης της περασμένης δεκαετίας.