Θανάσης Καραμπάλιος

To 2019, η Ακαδημία Ελληνικών Βραβείων Κόμικς τον ανακήρυξε ως τον καλύτερο πρωτοεμφανιζόμενο καλλιτέχνη για το 2018. Το πρώτο τεύχος και αντίστοιχο κεφάλαιο του μεγαλεπήβολου έργου του 1800: 1. ΠΑΤΕΡΑΣ, από τις εκδόσεις Jemma Press, έλαβε μια ακόμα υποψηφιότητα για το καλύτερο comic του 2018. Με τον τρόπο αυτό, ο Θανάσης Καραμπάλιος έκανε ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο στην ελληνική σκηνή και φαίνεται ότι ήρθε για να μείνει για καιρό.

Στο περιθώριο του AthensCon 2019 και με αφορμή την κυκλοφορία του τρίτου τόμου του 1800: 3. ΑΓΙΑ ΜΑΥΡΑ, o Θανάσης Καραμπάλιος μας μίλησε για τη δουλειά του, την ιστορία, την ελληνική κοινότητα comics και για το αν θα συμμετέχει στις εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.

Πώς άρχισες να ασχολείσαι με τα comics;

Ήμασταν 6 παιδιά σε ένα σπίτι. Οι γονείς μου είχαν φύγει στη Γερμανία. Μας κρατούσε ο παππούς, τους μεγάλους, στο περίπτερό του, γιατί δεν μπορούσε η γιαγιά μου να κάνει κουμάντο έξι παιδιά. Εκεί ξεκινήσαμε να βλέπουμε εικόνες! Τα αναγνώσματα που έχω σαν παιδί ήταν τα κλασικά ΜΙΚΥ ΜΑΟΥΣ, ΠΟΠΑΫ, του Καμπανά το ΣΠΑΪΝΤΕΡ-ΜΑΝ και άλλα… Τo ΑΓΟΡΙ, όλα αυτά. Αυτό έγινε πριν πάω στο Δημοτικό, ο παππούς μας έμαθε να χαζοδιαβάζουμε κοιτώντας τις εικόνες. Το αγάπησα αυτό. Μετά άρχιζα να ζωγραφίζω. Ασχολούμουν πάντα σαν αναγνώστης, αλλά ήθελα να το κάνω επάγγελμα.

Πώς προέκυψε η επαγγελματική ενασχόληση;

Το 2007, μετακόμισα στη Θεσσαλονίκη και πήγα στη σχολή του Βαγγέλη Μαντζέρη, στο Comink, στο τμήμα comics. Παρακολούθησα έναν χρόνο το πρόγραμμα και μετά άρχισα να κάνω πράγματα μόνος μου, αλλά κυρίως δούλευα σε άλλες δουλειές. Το 2014, αναγκάστηκα να γυρίσω στο χωριό μου. Εκεί είχα χρόνο, για πρώτη φορά στη ζωή μου, να μη δουλεύω κάπου αλλού πέρα από τα χωράφια. Τον χειμώνα, άρχισα να δουλεύω το 1800, το πρώτο μέρος, το οποίο έμεινε για δυο χρόνια στο συρτάρι πριν το πάω κάπου. Τελικά, ήμουν τυχερός και συνεργάστηκα με τον Λευτέρη (Jemma Press)! Είναι από τους καλύτερους, αν όχι ο καλύτερος, σε αυτό που κάνει. Βέβαια, προς το παρόν, μόνο από τα comics τα προς το ζην δεν βγαίνουν, εκτός αν κάνεις πολλές δουλειές πάνω σε αυτό.

Γιατί ασχολήθηκες με το 1800, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο;

Ανέκαθεν μου άρεσε η ιστορία της εποχής, από παιδί, αλλά όχι με το εθνικιστικό ή ελληνοκεντρικό ενδιαφέρον. Εποχές όπως αυτές που ζούμε τώρα, πρέπει να κοιτάξουμε στο παρελθόν ώστε να δούμε τι γίνεται στο μέλλον. Πρέπει κάποια στιγμή να ξεφύγουμε από τους μύθους. Δεν γίνεται να μαθαίνεις την ιστορία από τον Πλεύρη, τον Άδωνη και όλους αυτούς τους γραφικούς, πάντα κάνουν ζημιά αυτοί οι άνθρωποι στη χώρα. Διάβαζα, λοιπόν, μια μέρα σε ένα άρθρο, ότι ο Κολοκοτρώνης ήταν στα Μαύρα Καράβια. Ήξερα ότι ένας καπετάνιος της περιοχής μου, στην Ελασσόνα, ήταν αρχηγός στα Μαύρα Καράβια. Είναι αστείο να σκεφτείς ότι υπήρχαν ναυτικοί από την Ελασσόνα που είναι μόνο βουνά. Κι όμως, οι τύποι φτιάξανε στόλο! Διαβάζοντάς το, σκέφτηκα ότι θέλω να γράψω κάτι για αυτό. Έτσι άρχισα να σκαρώνω την ιστορία με τον Καραμάνο και την οικογένειά του. Δεν μπορείς να βάλεις ένα ιστορικό πρόσωπο να πει αυτά που θες. Ήθελα να δείξω πώς ήταν η ζωή των ανθρώπων που ήταν δίπλα στους μεγάλους του τότε.

Αποφάσισες, λοιπόν, να κινηθείς στις χαραμάδες της ιστορίας, δίπλα στα μεγάλα γεγονότα.

Δίπλα και μέσα. Όπως ο Καραμάνος, που φαίνεται να είναι ένας αγρότης, αλλά έχει ένα παρελθόν, όπως η σχέση του με τον Αλή Πασά. Ο Αλή Πασάς είναι μια γοητευτικότατη προσωπικότητα, είναι ένας χαρακτήρας αμφιλεγόμενος, δεν μπορείς να τον πιάσεις εύκολα. Ήταν ένας από τους λίγους που ήταν 30 χρόνια Πασάς. Ήταν κράτος εν κράτει, αυτός μαζί με τα παιδιά του ήλεγχαν μια τεράστια έκταση στον ελληνικό χώρο και την Αλβανία.

Υπάρχουν πολλές παραπομπές μέσα στο comic. Αυτό σημαίνει ότι έχει προηγηθεί μελέτη πριν προχωρήσεις στην υλοποίηση;

Έχω κάνει πολλή μελέτη. Ήμουν και τυχερός, γιατί η βιβλιοθηκάριος μιας Δημοτικής Βιβλιοθήκης είχε ειδικευτεί στην ιστορική περίοδο που έψαχνα και με βοήθησε πολύ στη βιβλιογραφία. Έριξα πολύ διάβασμα. Έπρεπε!

Χρειάζεται και φαντασία, όμως, για να συνδεθούν τα γεγονότα!

Ναι, όπως και προσπάθεια να “αποκωδικοποιήσεις” τη γλώσσα, διότι στα απομνημονεύματα πολλών αγωνιστών υπάρχουν σημεία που χρειάζεται να επαληθεύσεις από άλλες πηγές. Για παράδειγμα, στον τρίτο τόμο του 1800, αναφέρομαι στον διωγμό των Κολοκοτρωναίων. Ο Κολοκοτρώνης, στα απομνημονεύματά του, λέει “μας κυνήγησαν” χωρίς να ξεκαθαρίζει γιατί. Δεν ξύπνησαν μια μέρα στην Πελοπόννησο και είπαν ας κυνηγήσουμε τους Κολοκοτρωναίους και τους κλέφτες. Υπάρχει ένα background που πρέπει να ψάξεις. Δεν λέει, ας πούμε, ότι ο αδερφός του είχε απαγάγει τον πρωτοσύγκελο και είχε πάρει τους φόρους και το θέμα έφτασε μέχρι το Πατριαρχείο και από εκεί άρχισε ο διωγμός που είχε απήχηση και στους κλέφτες. Προσπαθώ, μέσα από αυτό το comic, να δείξω ότι δεν υπήρχαν άγιοι, δεν υπήρχαν ήρωες, απλά υπήρχαν επιλογές ανθρώπων που αναγκαστικά, κάποιες φορές, μπορεί εμάς να μας ξενίζουν, ή να μας φαίνονται σκληρές, ή ακόμα και απάνθρωπες.

Αν δούμε εκείνη την εποχή τι γινόταν, οι άνθρωποι στον ελλαδικό χώρο είχαν, κατά την άποψή μου, τρεις επιλογές. Η μια ήταν να γίνεις μουσουλμάνος, που για τα δεδομένα της εποχής ήταν δύσκολο έως ακατόρθωτο να αλλάξεις θρησκεία. Ήταν κομμάτι της ταυτότητάς τους. Παρότι εγώ είμαι άθεος, αυτό δεν μπορώ να το αγνοήσω και δεν πρέπει να κάνω τους ήρωες άθεους, εφόσον αναφέρομαι στην περίοδο εκείνη και τον πολιτισμό τον τότε, καθώς και η θρησκεία είναι κομμάτι του. Η δεύτερη επιλογή ήταν να μείνεις ραγιάς και να σε πατάνε κάτω, από τον κοτζαμπάση μέχρι τον τελευταίο μουσουλμάνο. Η τρίτη ήταν να γίνεις κλέφτης. Να πεις “παιδιά, εγώ παίρνω το πιστόλι, παίρνω το μαχαίρι και θα ζήσω όπως θέλω εγώ”, με ό,τι έχει να κάνει αυτό. Δεν σημαίνει ότι οι κλέφτες είναι επαναστάτες απαραίτητα. Ήταν άνθρωποι με τρελές ιδιοτέλειες, όπως ο Καραμάνος. Τα κίνητρά του δεν είναι απαραίτητα αλτρουϊστικά. Στο αρματολίκι υπάρχει μια διαπλοκή με την Οθωμανική εξουσία. Να δούμε τι πραγματικά έγινε στο ’21 και να αποφύγουμε την παγίδα που πάει να στηθεί τώρα, τις φίεστες, τις παράτες με τη Δασκαλοπούλου και τρέχα γύρευε.

Σε έχουν καλέσει στη φιέστα για τα 200 χρόνια από το 1821;

Μου έγινε μια σχετική πρόταση από έναν φορέα, αλλά αρνήθηκα. Δεν θέλω να συμμετέχω σε αυτού του είδους τις φιέστες. Θα έβγαζα, βέβαια, καλά χρήματα.

Οι χαρακτήρες σου βασίζονται σε κάποια συγκεκριμένα ιστορικά πρόσωπα, ή έχεις αντλήσει στοιχεία από παντού; Εκτός από τη βιβλιογραφία σου, έχεις χρησιμοποιήσει και προφορικές πηγές;

Για τον Νικοτσάρα και για κάποιους από αυτούς που είναι από την περιοχή μου, υπάρχουν και προφορικές πηγές, υπάρχουν και βιβλία που έχουν γράψει κάποιοι λαογράφοι της περιοχής, που θα βρείς μόνο στη βιβλιοθήκη της Ελασσόνας, όπως και δημοτικά τραγούδια. Δεν μπορείς να βασιστείς 100% σε αυτά, βάζεις και κριτική σκέψη, καθώς μετά από τόσες πηγές και τόσο διάβασμα, είναι δύσκολο να ξεδιαλύνεις τι ακριβώς συνέβη. Για τον Νικοτσάρα υπάρχουν χίλια δυο πράγματα. Κάποιοι του κάνουν αγιογραφία, αλλά, εντάξει, ένας αγράμματος μαχαιροβγάλτης ήταν, δυστυχώς ή ευτυχώς. Πάνω-κάτω, οι περισσότεροι αγωνιστές έτσι ήταν. Πριν το ’21 οι Έλληνες ήταν μισθοφόροι στους Άγγλους, τους Γάλλους και τους Ρώσους και πολεμούσαν μεταξύ τους, σαν εμφύλιος. Θεωρούμε ότι ξεκίνησε μια επανάσταση στην Ελλάδα, που ήταν αποκομμένη. Κάθε άλλο, υπήρχαν η Γαλλική Επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, όλα αυτά επηρέασαν μαζί με τον διαφωτισμό. Ο κόσμος δεν ήταν κλειστός, υπήρχαν σχέσεις και επικοινωνία.

Ο Καραμάνος δεν είναι βασισμένος σε κάποιο ιστορικό πρόσωπο, Τον έχω δημιουργήσει εγώ και πάνω-κάτω προσπαθώ να σκεφτώ πώς θα σκεφτόταν ένας τέτοιος άνθρωπος τότε.

Υπάρχει ένας χαρακτήρας, ο Ντούφας, που είναι ο θείος μου, ο αδερφός της μάνας μου. Του έχω αδυναμία και είναι ακριβώς αυτός, ίδιο όνομα, από το ίδιο χωριό, ίδιος στη φάτσα και στο στιλ. Ο θείος μου το λάτρεψε, περιμένει πότε θα πάρει το σπαθί για την επανάσταση, να κάνει μακελειό.

Η Ελένη πέθανε νωρίς. Θα υπάρξει άλλη δυναμική γυναίκα;

Η Ελένη ήταν μια δυναμική γυναίκα και ωραίος χαρακτήρας, έπρεπε να πεθάνει για τις ανάγκες της αφήγησης. Τώρα είναι η Δροσιά η δυναμική γυναίκα, η οποία έχει περάσει άσχημα. Της έχουν συμβεί τραγικά πράγματα. Βιάστηκε, σκοτώθηκε ο πατέρας της, πουλήθηκε σαν ζώο. Εκείνη την εποχή, δεν τα αντιμετώπιζαν με τον ίδιο τρόπο όλα αυτά, ήταν σκληροί άνθρωποι. Προσπαθώ να κατανοήσω αυτούς τους ανθρώπους και να δείξω το πνεύμα της εποχής, μακριά από εξιδανικεύσεις, αγιογραφίες και “εθνικές υπερηφάνειες”. Ωμά, όπως ήταν.

Το πρώτο μέρος του 1800 ολοκληρώνεται στο έκτο τεύχος. Σε ποιό χρονικό σημείο θα μας αφήνει;

Στο 1808. Θα κλείνει με την εκστρατεία που είχε αναλάβει ο Νικοτσάρας. Μετά από συζήτηση με Ρώσο Ναύαρχο στην Τένεδο, αφού είχε φτιάξει τα Μαύρα Καράβια, αποφάσισε να πάει στη Σερβία, να χτυπήσει τα νώτα των Τούρκων, όταν ο Καραγιώργης Σερβίας (Καρατζόρτζεβιτς) είχε ξεκινήσει εκεί την επανάστασή του. Όταν φτάσανε εκεί, αποκλείστηκαν γιατί είχε λήξει ο πόλεμος και είχαν, τελικά, να αντιμετωπίσουν όλον τον τουρκικό στρατό. Το τελευταίο βιβλίο θα είναι μακελειό. Αίμα και πένθος. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν χαρούμενα.

Μετά από τα 6 τεύχη, τί να περιμένουμε;

Έχω ήδη ξεκινήσει να γράφω τα 6 επόμενα. Ετοιμάζω επίσης το σενάριο μιας δυστοπίας, σε σχέση με το μέλλον της Ευρώπης και του κόσμου, σε σχέδιο του Κώστα Μπεκιάρη (No Budget Epics). Ένα ακόμα project είναι η βιογραφία ενός πειρατή, του 1600, του Πέτρου Λιάντζα, σε σενάριο Λεωνίδα Γουργουρίνη, όπου θα κάνω το σχέδιο.

Σταματάει κάπου το 1800;

Στόχος μου είναι να συνεχίσω και να φτάσω ως το 1950, στο τέλος του εμφυλίου. Θα ήθελα να καταφέρω να κάνω την πολιτική ιστορία του τόπου σε comic. Εφ’ όσον, βέβαια, υπάρχει ενδιαφέρον από τον κόσμο. Προς το παρόν, φαίνεται ότι υπάρχει.

Ως μέρος της ελληνικής σκηνής comics, πώς σου φαίνεται η κατάσταση αυτή τη στιγμή;

Υπάρχει μια ωραία κοινότητα στην Ελλάδα, στον χώρο των comics, και χαίρομαι που είμαι μέλος της. Υπάρχει πολύ ταλέντο και χαίρεσαι να το βλέπεις. Βλέπεις στα φεστιβάλ να έχει κόσμο και είναι καλό.

Οι αναγνώστες είναι δυο ειδών. Αυτοί που αγαπάνε τα comics τα πιστεύουν και τα στηρίζουν και εκείνοι που μπαίνουν τώρα στη φάση. Πρέπει, όμως, να στραφεί στο έντυπο ο κόσμος για να στηρίξει τους δημιουργούς. Γιατί υπάρχει καλό υλικό.

Οι δημιουργοί που δουλεύουν συνεχόμενα και δεν σταματάνε, στήνουν μια καλή κατάσταση γύρω από την κοινότητα.

Στην Ελλάδα, οι εκδότες comics αξίζουν θαυμασμό. Δεν έχουν καμιά σχέση με αυτό που λες “εκδότης” και στο μυαλό σου έρχεται αυτός που θα εκμεταλλευτεί τον δημιουργό. Είναι μικρές καταστάσεις ανθρώπων με μεράκι, που παίζουν το κεφάλι τους.

Τέλος, εκτός από Ιστορία τί άλλο διαβάζεις;

Το ΤΡΕΙΣ (Kieron Gillen, Ryan Kelly, Jemma Press) μου άρεσε και το AMERICAN GODS διάβασα πρόσφατα. Tα ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ του Πετρόπουλου και φυσικά τα ΚΟΥΡΑΦΕΛΚΥΘΡΑ. Μου αρέσει η δουλειά του Πάνου Ζάχαρη, το συλλογικό ΕΝΑ ΓΛΥΚΟ ΞΗΜΕΡΩΜΑ…

Ένα από τα αγαπημένα μου είναι το HARD ROCK του Tasmar και δεν έχω προλάβει να διαβάσω τον ΒΑΡΔΟ του Νίκου Παπαμιχαήλ (webcomics). Δεν προλαβαίνω να διαβάσω πολλά, ή δεν έχω τόσα χρήματα να πάρω όσα θέλω.