Top 100 Of The 70s: 5

Green Lantern/Green Arrow

Είναι δύσκολο ένας άνθρωπος (εγώ δηλαδή) που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1980, να μπορέσει να βάλει σε τάξη όλους τους λόγους για τους οποίους το GREEN LANTERN/GREEN ARROW υπήρξε καθοριστικό για τα comics ως Τέχνη και, παράλληλα, ως Μέσο. Για να εξηγήσουμε, λοιπόν, γιατί αυτή η σειρά, με τα μόλις 13 τεύχη, βρίσκεται τόσο ψηλά στη λίστα μας, νομίζω πως οφείλουμε να πούμε πρώτα λίγα πράγματα για την εποχή της.

Βρισκόμαστε στον Απρίλιο του 1970, δηλαδή στο απόγειο της Νιξονικής κυριαρχίας, τη στιγμή που 300 αμερικανοί φαντάροι πεθαίνουν κάθε μέρα στο Βιετνάμ, ενώ, συγχρόνως, στις ΗΠΑ αναπτύσσονται ισχυρά κινήματα που αμφισβητούν τις κυρίαρχες κοινωνικές δομές. Οι αντιπολεμικές διαδηλώσεις γίνονται όλο και πιο μαζικές αλλά και πιο βίαιες. Η δίκη των “Chicago Seven” έχει μόλις ολοκληρωθεί, ενώ, τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, η αστυνομία θα δολοφονήσει 4 άτομα στο Kent State, κάτι που θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερες κινητοποιήσεις και σε μαζικές καταλήψεις σχολών. Παράλληλα, οι αγώνες για ισότιμα κοινωνικά δικαιώματα συνεχίζονται, ενώ το φεμινιστικό και το οικολογικό κίνημα γιγαντώνονται. Κοινώς, οι ΗΠΑ είναι μια χώρα όπου το χάσμα μεταξύ Λευκού Οίκου και κοινωνίας φαίνεται μέρα με τη μέρα να μεγαλώνει όλο και περισσότερο, ενώ η κοινή γνώμη παρακολουθεί αποσβολωμένη τη δίκη του Charles Manson και των ακόλουθών του.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Dennis O’Neil βρέθηκε αντιμέτωπος με την πρόταση του Julius Schwartz να αναλάβει τον τίτλο του Green Lantern, με στόχο να τον ανανεώσει. Ο συγγραφέας, που είχε εργαστεί στο παρελθόν ως δημοσιογράφος και δημοσίευε συχνά άρθρα για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, είχε μπει στα comics μέσω του Roy Thomas κι εδώ και δύο χρόνια συνεργαζόταν με την DC. Ο O’Neil, λοιπόν, είδε την πρόταση του Schwartz ως μια ευκαιρία να δώσει στα superhero comics μια δόση ρεαλισμού και να τα φέρει πιο κοντά στο κλίμα της εποχής. Η αλήθεια, εξάλλου, είναι πως η DC εκείνη την περίοδο βρισκόταν κολλημένη μεταξύ του ’60s camp και μιας χαμηλού ρίσκου escapist προσέγγισης, που, για πολλούς, την έκανε να υστερεί- τουλάχιστον καλλιτεχνικά- σε συγκρίσεις με την Marvel. Βλέπετε, το επονομαζόμενό “House of Ideas”, την προηγούμενη δεκαετία, είχε φέρει μια πιο προσγειωμένη οπτική στα comics, που έκανε τους αναγνώστες να μπορούν να ταυτιστούν πιο εύκολα με τους πρωταγωνιστές του κάθε τίτλου, σε σχέση με τον Superman ή τον Flash, οι οποίοι φαινόταν να ζουν σε έναν κόσμο που έμοιαζε όλο και λιγότερο με τον δικό μας.

Ο O’Neil σύντομα συνειδητοποίησε πως ο Hal Jordan αποτελούσε έναν υπεράνθρωπο αστυνομικό με τυφλή πίστη στην εφαρμογή του νόμου και πως, στην πραγματικότητα, πίσω από το μάσκα του, κρυβόταν το αυταρχικό μοντέλο μιας ιδεολογίας που βρισκόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με τον συγγραφέα. Έτσι, αποφάσισε να φτιάξει μια ιστορία όπου ο Green Lantern θα άρχιζε να αμφιβάλει για τις επιλογές του, συνειδητοποιώντας πως τόσο καιρό ήταν εγκλωβισμένος σε έναν ηθικό μανιχαϊσμό. Όμως, για να μπορέσει ο χαρακτήρας να αρχίσει να αμφισβητεί τις επιλογές του, έπρεπε να βρεθεί αντιμέτωπος με μια άλλη, διαφορετική οπτική για τον κόσμο.

Enter Green Arrow. Δημιουργημένος το 1941, ο ήρωας πέρασε 30 χρόνια στην γαλαρία των συνοδευτικών ιστοριών, χωρίς ποτέ να αποκτήσει τον δικό του τίτλο. Και αυτό τον καθιστούσε την τέλεια επιλογή για τον ρόλο για τον οποίο τον χρειαζόταν ο O’Neil, καθώς, από τη μία, ήταν ένας αναγνωρίσιμος χαρακτήρας στο σύμπαν της εκδοτικής, αλλά, από την άλλη, η προσωπικότητά του και το background του, παρά τις δεκαετίες που είχαν μεσολαβήσει, παρέμεναν λευκός καμβάς, όπου ο δημιουργός μπορούσε να κάνει ό,τι θέλει. Και αυτό ακριβώς έκανε στο JUSTICE LEAGUE #75, όπου ο Oliver Queen έχασε την περιουσία του και στη συνέχεια, για πρώτη φορά, έγινε σαφής η αριστερή ιδεολογία του και ο ρόλος του ως ένας ήρωας που υπερασπίζεται τους φτωχούς και τους αδύναμους αυτού του κόσμου. Αυτό δηλαδή που σήμερα θα λέγαμε social justice warrior.

Η αρχή λοιπόν έγινε με το τεύχος #76 του comic, μέσα από μια ιστορία που ονομαζόταν “No Evil Shall Escape My Sight!”, και την οποία ο O’Neil έγραψε περιμένοντας να την σχεδιάσει ο Gil Kane, ο οποίος ήταν και ο βασικός σχεδιαστής του τίτλου. Τελικά, όμως, η εταιρία ανέθεσε το καλλιτεχνικό κομμάτι του τίτλου στον Neal Adams, ο οποίος είχε ήδη συνεργαστεί με τον O’Neil στο X-MEN και στο DETECTIVE COMICS. Μάλιστα, κατά διαβολική σύμπτωση, δύο χρόνια πριν, στις σελίδες του THE BRAVE AND THE BOLD, ο Adams είχε ανανεώσει την εμφάνιση του Green Arrow, δίνοντας του μια καινούργια στολή καθώς και την χαρακτηριστική, σήμερα, γενειάδα του. Με ανανεωμένη εμφάνιση και ιδεολογία, λοιπόν, ο Green Arrow ήταν το τέλειο εργαλείο για την ιδεολογική αφύπνιση του Hal Jordan.

Η ιστορία ξεκινά με τον Green Lantern να σώζει έναν μεσήλικα από ξυλοδαρμό και να στέλνει τον θύτη στη φυλακή. Εκεί μπαίνει στην ιστορία ο Green Arrow, ο οποίος του εξηγεί πως ο άνθρωπος που έσωσε ετοιμάζεται να αφήσει άστεγους τους φτωχούς ένοικους μιας πολυκατοικίας, προκειμένου να γίνει πιο πλούσιος. Και κάπως έτσι φτάνουμε σε τρία από τα πιο διάσημα και πιο δυνατά panels όλων των εποχών καθώς ένας άντρας πλησιάζει τον Green Lantern και τον ρωτάει πως γίνεται να έχει κάνει τόσα πολλά για αυτούς με τα μπλε, τα πορτοκαλί και τα μωβ δέρματα αλλά τίποτα για αυτούς με τα μαύρα. Με την ηθική πυξίδα του χαρακτήρα να έχει αποσυντονιστεί, ο Hal Jordan ξεκινά ένα ταξίδι παρέα με τον Oliver Queen, προκειμένου να ανακαλύψει ξανά τον κόσμο. Συνοδός τους, ο Appa Ali Apsa, ο οποίος λειτουργεί ως απεσταλμένος των Guardians of the Universe στη Γη ώστε να μελετήσει από κοντά το πως λειτουργεί η ανθρώπινη φύση.

Τα 12 τεύχη που ακολούθησαν, καθώς και τα τρία back-up stories που δημοσιεύτηκαν στα τεύχη του FLASH (#217-219), αποτελούν μια εκπληκτική σειρά, που φέρνει τους χαρακτήρες αντιμέτωπους με ναζιστικές συμμορίες, ακροδεξιά cults και villains εμπνευσμένους από τον Richard Nixon και τον Spiro Agnew, ενώ, παράλληλα, οι δημιουργοί προσπαθούν να προσεγγίσουν ζητήματα όπως ο υπερπληθυσμός του πλανήτη, η γυναικεία χειραφέτηση, ο ρατσισμός, ο καταναλωτισμός και άλλα. Και ναι, σύμφωνοι, αν κάποιος σήμερα πιάσει στα χέρια του αυτά τα τεύχη χωρίς να ξέρει καθόλου τι είναι, δεν αποκλείεται να αισθανθεί πως είναι υπερβολικά preachy και πως συχνά τείνουν να του κουνάνε το δάχτυλο στη μούρη. Όμως, από τη μία, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα comics αυτά απευθύνονταν κυρίως σε παιδιά κι εφήβους και πως αυτό το στιλ γραφής, σε μεγάλο βαθμό, αποτελούσε μονόδρομο για τους δημιουργούς. Και από την άλλη, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως η σειρά απέφευγε να πάρει σαφή θέση και να δώσει απόλυτες απαντήσεις, θέτοντας περισσότερο τα ερωτήματα, με απώτερο στόχο να προβληματίσει τον αναγνώστη. Εξάλλου, παρ’ όλο που και οι δύο δημιουργοί ανήκαν στον προοδευτικό χώρο, ποτέ δεν παρουσίασαν τον Green Arrow ως φορέα της μιας και μοναδικής αλήθειας και τον Green Lantern απλά ως “μέρος του προβλήματος”. Εστιάζοντας στις ιδεολογικές τους διαφορές, στόχος τoυ comic φαίνεται να ήταν η ζύμωση των απόψεων, προκειμένου να βρεθούν κάπου στη μέση, κάτι που σε μεγάλο βαθμό όντως επιτυγχάνεται μέχρι το τέλος της σειράς.

Φυσικά, το GREEN LANTERN/ GREEN ARROW έμεινε κυρίως στην ιστορία για δύο πράγματα. Πρώτον, για την ιστορία “Snowbirds Don’t Fly”, όπου μαθαίνουμε πως ο sidekick του Green Arrow, Speedy, είναι χρήστης ηρωίνης. Μάλιστα, ο Neal Adams είχε αρχικά παρουσιάσει το εξώφυλλο στον Julius Schwartz, ο οποίος το απέρριψε για χιλιάδες λόγους αλλά, κυρίως, λόγω των περιορισμών του Κώδικα Δεοντολογίας. Όταν όμως, το ΑMAZING SPIDER-MAN #96 κυκλοφόρησε χωρίς την περιβόητη στάμπα, λόγω της απεικόνισης του Harry Osborn να κάνει χρήση ναρκωτικών, και όλοι συνειδητοποίησαν πως η ίδια η κοινωνία είχε ξεπεράσει τον Κώδικα, η DC προχώρησε στη δημοσίευση αυτής της ιστορίας που πολύ γλαφυρά έφερε τους νεαρούς αναγνώστες αντιμέτωπους με ένα ζήτημα που απασχολούσε εκείνη την περίοδο όλη την κοινωνία.

Η δεύτερη σημαντικότατη συμβολή της σειράς ήταν η δημιουργία του John Stewart. Και πάλι, σύμφωνα τουλάχιστον με τον ίδιο, η ιδέα άνηκε στον Neal Adams, ο οποίος πρότεινε στον Schwartz να δημιουργήσουν έναν νέο Green Lantern, αλλά αυτός να μην είναι λευκός, καθώς “σπάνια στους Ολυμπιακούς Αγώνες βλέπεις τρεις λευκούς να έχουν κερδίσει τα μετάλλια”. Εξάλλου, ο ίδιος πάντα περηφανευόταν για την ικανότητα του να σχεδιάζει χαρακτήρες από όλα τα μέρη του κόσμου, εντυπώνοντας στο χαρτί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους δημιουργούς που “σχεδίαζαν τους χαρακτήρες σαν λευκούς και μετά απλά πρόσθεταν χρώμα”. Και κάπως έτσι δημιουργήθηκε ο χαρακτήρας, ο οποίος ήταν απόφοιτος Πανεπιστημίου, αρχιτέκτονας στο επάγγελμα και, σε μεγάλο βαθμό, αντικατόπτριζε το όραμα των δημιουργών για το πως θα έπρεπε πια να μοιάζουν οι υπερήρωες.

Πέρα, όμως, από τις καινοτομίες από άποψη ιστοριών, είναι αδύνατο να εξηγήσουμε την αξία της σειράς χωρίς να μιλάμε για ώρες για τα σπουδαία καλλιτεχνικά επιτεύγματα του τεράστιου Neal Adams. Αν πιάσετε ένα οποιοδήποτε comic της DC από τις αρχές των 70s, είτε το είχε σχεδιάσει ο Gil Kane, είτε ο Irv Novick, είτε o Curt Swan, είτε οποιοσδήποτε άλλος, γίνεται αμέσως σαφές το πώς η DC ήθελε να μοιάζουν τα comics τους. Αυτή την ομοιομορφία έσπασε πλήρως ο Adams, μέσα από panels που δεν έμοιαζαν με οτιδήποτε άλλο κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή, και εξώφυλλα που παραμένουν μέχρι σήμερα άκρως πρωτότυπα και εντυπωσιακά. Δεν ξέρω κατά πόσο έχει νόημα να αναλύσουμε εδώ όλα αυτά τα νέα στοιχεία που εισήγαγε ο Adams και που συνδύαζαν όλα όσα έμαθε μέσα από την εργασία του ως graphic designer σε διαφημιστικές εταιρίες με τα έργα του Norman Rockwell. Αυτό που πρέπει, όμως, να γίνει σαφές, είναι πως η σειρά, σε καλλιτεχνικό επίπεδο, άλλαξε προς το καλύτερο τον τρόπο που φτιάχνονταν τα comics και επηρέασε στο έπακρο την πορεία της βιομηχανίας τη δεκαετία του 1970, αλλά και του 1980.

Για όλους αυτούς τους λόγους και για ακόμη περισσότερους που δεν θα χωρούσαν σε ένα κείμενο για να αναλυθούν, η συντακτική ομάδα του Comicdom, ορθώς τοποθέτησε το GREEN LANTERN/ GREEN ARROW στα 5 καλύτερα comics της δεκαετίας του 1970. Δεν ξέρω, άλλωστε, αν υπάρχει οποιοδήποτε άλλο comic που σε τόσα λίγα τεύχη να άλλαξε τόσα πολλά, εξελίσσοντας τα superhero comics ως Μέσο και καθιστώντας τα ικανά να “φιλοξενήσουν” στις σελίδες τους καίρια κοινωνικά ζητήματα, ενώ, συγχρόνως, εισήγαγε τόσες καλλιτεχνικές καινοτομίες, που έβαλαν το λιθαράκι τους ώστε σήμερα να μπορούμε να μιλάμε γεμάτοι περηφάνεια για τις ατέλειωτες δυνατότητες της Ένατης Τέχνης.